Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

4-§. Oxirgi zarurat
Oxirgi zarurat
zaruriy mudofaa bilan bir qatorda qilmishning 
jinoiyligini istisno qiladigan eng ko‘p tarqalgan holatlarga kiradi. Lekin 
zaruriy mudofaadan farqli ravishda oxirgi zarurat huquqqa qarshi 
tajovuzning oldini olish bo‘lmaydi, balki huquq bilan muhofaza 
qilinadigan manfaatlar to‘qnashuvida ziddiyatlarni hal etishning huquqiy 
mexanizmi bo‘ladi. Oxirgi zarurat holatida bo‘lgan shaxs tanlashi lozim: 
yoki tahdid solayotgan xavfga yo‘l qo‘yish yoki boshqa qonuniy 
manfaatlarga zarar yetkazish bilan ularni buzish orqali bu xavfni bartaraf 
etish. Oxirgi holda shaxsning qilmishi rasman jinoyatdan farq qilmasligi 
1 
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1996 йил 20 декабрдаги «Ижтимоий хавфли 
тажовузлардан зарурий мудофаа ҳуқуқини таъминловчи қонунларнинг судлар томонидан қўлланилиши 
ҳақида»ги 39-сонли қарори, муқаддима, 3-хатбоши // Тўплам, 1-жилд. – 76-б.
402 

---

mumkin, lekin uning ma’lum shartlarga muvofiq bo‘lgan holatida u 
ijtimoiy foydali va qonuniy deb tan olinadi. 
NOTA BENE !
Oxirgi zarurat
– bu qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holat 
bo‘lib, unda ushbu shaxsning yoki boshqa fuqarolarning hayoti yoki 
huquqlariga, jamiyat va davlatning qonuni bilan himoyalanadigan 
manfaatlariga tahdid soluvchi xavfni bartaraf etish uchun boshqa 
huquqlarga va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkaziladi, 
tahdid solayotgan xavf boshqa vositalar bilan bartaraf etilmaydigan 
bo‘lganligi va yetkazilgan zarar oldi olingan zarardan kamroq bo‘lishi 
sharti bilan. 
Oxirgi zarurat qonuniy bo‘lishining 
JK 38-moddasi 1-qismida
ko‘rsatilgan shartlari ikkita guruhga bo‘linadi, ulardan biri tahdid soluvchi 
xavfga oid talablarni belgilaydi, ikkinchisi esa xavfni bartaraf etish 
qilmishining qonuniyligiga oid talablarni belgilaydi.