Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda XX əsrdə naxçivanda əDƏBİ TƏNQİDİN İNKİŞaf yolu
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
: “Hüseyn İbrahimovun bir
özünəməxsusluğu da onun ictimai fəaliyyəti bədii fəaliyyətlə əlaqələndirməyi bacarmasıdır. Bu, bədii yaradıcılığın psixologiyası ilə bağlı olan mühüm məsələlərdən biridir ki, bizdə hələlik az öyrənilmişdir. Hüseyn müəllimin təcrübəsi, keçdiyi yol həmin baxımdan zəngin material verir”. Bunun ardınca H.İbrahimovun nəcib xarakteri, çalışdığı müxtəlif sahələr və vəzifələrlə onun həmin dövrlərdə qələmə aldığı əsərlərin tematika və problematikası arasında çoxşaxəli paralellikləri 136 aşkarlayıb təhlil edən məqalə müəllifinin gəldiyi nəticələr, irəli sürdüyü fikirlər böyük əhəmiyyət daşıyır. Akademik İsa Həbibbəylinin “Bahar yağışının aydınlığı” məqaləsi isə xalq yazıçısı Hüseyn İbrahimovun səksən illiyi ilə əlaqədar qələmə alınmışdır [89]. Məqalədə hər şeydən öncə, H.İbrahimovun mənsub olduğu ədəbi nəslin ədəbiyyatımızdakı yeri və missiyası barədə deyilənlər maraq doğurur. İ.Həbibbəyli haqlı olaraq yazırdı ki, ədəbiyyatda ciddi addımlarını ikinci dünya müharibəsindən sonra atan İmran Qasımov, Hüseyn Abbaszadə, Süleyman Vəliyev, Əzizə Cəfərzadə, Salam Qədirzadə və digərləri ilə bir sırada Hüseyn İbrahimov da “bədii yaradıcılığın ictimai mövzuların, ideoloji tələblərin məngənəsindən xilas olub, insan həyatı və mənəviyyatına, milli taleyimizdəki ağrı və qayğılara söykənməsi, yaxınlaşması, yön alması” üçün layiqli ədəbi xidmət göstərmişdir. Bu baxımdan akademikin aşağıdakı qənaəti də diqqətəlayiqdir: H.İbrahimovun mənsub olduğu ədəbi nəsil özündən əvvəlki yazıçılarla (Süleyman Rəhimov, Əli Vəliyev və s.) Azərbaycan ədəbiyyatında xüsusi bir mərhələ təşkil edən altmışıncı illər ədəbi nəsli “arasında etibarlı mənəvi körpüdür. Bütövlükdə altmışıncı illər nəsli bu körpüdən keçərək ədəbiyyata gəlmişdir”. Məqalədə xalq yazıçısı Hüseyn İbrahimovun hekayə, povest və romanları barədəki ümumiləşdirmələr bütövlükdə müasir nəsr tənqidini zənginləşdirən, dolğunlaşdıran qənaətlərdir. Yazıçının “Şirin xatirə”, “Kənd həsrəti”, “Təmiz adam”, “Qumralın məktubları” kimi hekayələrini “Azərbaycan ədəbiyyatının hekayələrdən düzəldilmiş nəhəng boyunbağısına məhz onun bəxş etdiyi mirvarilər” kimi dəyərləndirən tənqidçinin aşağıdakı fikirləri də ədəbi mətnlərin mahiyyətinə istinadən ortaya çıxmışdır: “Göyərçinin məhəbbəti”, “Səhv edəndə”, “Qu quşları öləndə oxuyurlar” və s. povestlərdə az qala ədəbi ənənənin əksinə olaraq, həyatı bütün təbiiliyi ilə yaşayan, düşünən, səhv edən, büdrəyən, aldanan, lakin çətin məqamda ayağa qalxmağı bacaran sıravi adamların həyatı, zəngin mənəviyyatı öz əksini tapmışdır. Bütün bunlar müəllifin hətta zor dönəmlərdə də ideoloji sxem və tələblərdən uzaqda dayanmasına, uzun ömürlü əsərlər yazmasına şərait 137 yaratmışdır”. “Sabahın sorağında” ilə Mirzə İbrahimovun “Böyük dayaq” romanı arasında paralellər aparılması da maraq doğurur. “Günəş doğan yerdə” romanının mürəkkəb dövrün hadisələrindən daha çox bənzərsiz insan taleləri ilə yadda qaldığını, “Bahar yağışı”nda əqidələrin, mənəviyyatların çarpışmasının məharətlə təsvirini, “Əsrin onda biri” romanında sənətkar taleyi, zaman və şəxsiyyət probleminin bacarıqla həllini, “Böhtan” romanının isə repressiya törədənlərə ittiham, repressiya qurbanı olmuş Hüseyn Cavidin sənət və şəxsiyyətinə ədəbi ehtiram kimi təqdirəlayiq olduğunu yazan İsa Həbibbəylinin digər elmi müddəaları da dəqiq və inandırıcıdır. Müasir Naxçıvan ədəbi mühitinə münasibət baxımından İsa Həbibbəylinin “Yaradıcılq işinə sədaqət” məqaləsi də diqqəti çəkir. Naxçıvanda yaşayan istedadlı şair, əməkdar incəsənət xadimi, “Şöhrət” ordenli Elman Həbibin “Hərənin öz işi” kitabına (1999) ön söz kimi qələmə alınmış bu məqalədə [221, s.13-16] şairin əsas yaradıcılıq istiqamətləri müfəssəl şəkildə dəyərləndirilmiş, son dövr lirikasında vətən və xalq taleyi üçün aktual mövzulara müraciətin genişlənməsi vurğulanmışdır: Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|