L naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin magistrantı Seyidli Rüfət Azər 
oğlunun “Regionun sosial-iqtisadi inkişafında yeni prioritetlərin formalaşması 
xüsusiyyətləri” adlı magistr dissertasiyasının 
REFERATI 

Hər hansı bir regional sistemin sosial-iqtisadi inkişafı artıq mövcud və yaradılmış 

bir çox faktorlar ilə müəyyən edilir ki, bu da regional sistemin mövcud vəziyyətinin 
xüsusiyyətlərini təşkil edir. Lakin regionun davamlı sosial-iqtisadi inkişafına nail 
olmaq vəzifəsi indiyə qədər əlçatmaz olaraq qalır. Ümumiyyətlə, regionun sosial-
iqtisadi inkişafının prioritetləri təbii, coğravi, tarixi, iqtisadi amillər nəticəsində 
yaranır ki, beləcə müəyyən edilmiş prioritetlər regionlarda mövcud problemlərin
müəyyənləşməsi və aradan qaldırılması üçün mühüm rol oynayır. Sosial-iqtisadi 
inkişafın prioritetləri müəyyənləşdikdən sonra effektiv dövlət tədbirlərinin həyata 
keçirilməsi regionların sosial-iqtisadi inkişaf yolunun müsbət istiqamətdə hərəkət 
etməsində vacib amildir. 
Regionun sosial-iqtisadi inkişaf xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi nəzəri 
metodoloji baxımdan mövcud problemlərin və prioritetlərin obyektiv müəyyən 
olunmasına kömək edir ki, bu da regional iqtisadiyyat subyektləri tərəfindən qəbul 
edilən qərarların keyfiyyətli və effektiv olmasında mühüm rol oynayır.
 
Bu günə kimi regionların sosial-iqtisadi inkişafının prioritetlərinə dair bir çox 
elmi tətqiqat işlərinin yazılmasına baxmayaraq,davamlı sosial-iqtisadi inkişafa nail 
olmaq üçün hər zaman yeni prioritetlərin müəyyən olunmasına ehtiyac var.Bu nəticə 
tədqiqat üçün seçilmiş dissertasiya mövzusunun aktuallığını bir daha təsdiq edir. 
 

Tədqiqatın işinin məqsədi regionun sosial-iqtisadi inkişafının öyrənilməsi üçün 

nəzəri əsasları inkişaf etdirmək və regionun davamlı sosial-iqtisadi inkişafını 
formalaşdırmaq üçün müəyyən olunmuş prioritetlərin həyata keçirilməsində praktik 
tövsiyələr verməkdən ibarətdir.Bu məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələri 
müəyyən olunmuşdur:
 

---

- 87 - 
-
regionun sosial-iqtisadi inkişaf prioritetlərini müəyyən etmək və onları həyata 
keçirmək; 
-
regionun sosial-iqtisadi inkişaf prioritetlərindən biri kimi aqrar sektorunun 
hazırki vəziyyətini təhlil etmək; 
-
regionlar arası fərqlərin azaldılması üçün həyata keçirilməli olan tətbirlərin təhlili; 
-
regionun sosial-iqtisadi inkişafında klaster siyasətinin həyata keçirilməsinə dair 
istiqamətlər vermək; 

Tədqiqatın işinin nəzəri və təcrübi əhəmiyyəti həll olunmalı vəzifələrin vacibliyi 

ilə müəyyən edilir. Əldə edilmiş nəticələr elmi nəzəriyyəyə və təcrübəyə müəyyən bir 
töhfə verir, həmçinin regionun sosial-iqtisadi inkişafında prioritetlərin müəyyən 
olunması ilə bağlı bilik sahəsini genişləndirir. 
İşin informasiya bazasını Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin 
hesabatları və bülletenləri, Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin 
analitik materialları,dövri mətbuat,jurnallar və internet resusları təşkil edir.Həmçinin 
tədqiqat prosesində müqayisəli təhlil, statistik qruplaşdırma, analitik metodlarından 
istifadə edilmişdir. 

Dissertasiya tədqiqatının nəticələrinin əsas elmi yeniliyi regionun davamlı sosial-

iqtisadi inkişafının xüsusiyyətlərini öyrənməyə, prioritetlərini müəyyənləşdirməyə və 
həyata keçirməyə yönəlmiş bir sıra nəzəri və metodoloji müddəaların 
əsaslandırılmasından ibarətdir. Bundan başqa tədqiqat işində aşağıdakı əhəmiyyətli 
nəticələr əldə olunmuşdur. 

Vahid bir iqtisadi məkanın yaradılması və onun möhkəmləndirilməsi 
istiqamətində dünya ölkələrinin təcrübəsinin təhlili; 

Ayrı-ayrı regionların inkişaf xüsusiyyətlərini müəyyən etmək, onların yeni 
prioritetlərini formalaşdırmaq və həyata keçirmək; 

Regionların səmərəli inkişafında dövlət və bələdiyyə orqanlarının rolunun 
qiymətləndirilməsi; 

---

- 88 - 

Regional iqtisadiyyatın prioritetlərindən biri kimi aqrar sektorunun hazırkı 
vəziyyətinin təhlili və bu sahənin inkişafı ilə bağlı tətbirlərin həyata keçirilməsi; 

Regionların rəqabət qabiliyyətliliyinin artırılmasında klaster siyasətinin rolunun 
öyrənilməsi və ölkəmizdə tətbiqi imkanları; 

Azərbaycan Respublikasının regionları tədqiqat işinin obyekti olaraq götürülüb. 

İşin predmeti isə regional inkişaf prosesində yaranan sosial-iqtisadi əlaqələrin və 
sosial-iqtisadi prioritetlərin həyata keçirilməsidir. 

Tədqiqat işinin strukturu qarşıya qoyulmuş məqsəd və vəzifələrə müvafiq olaraq 

müəyyən edilmişdir. Tədqiqat işi girişdən, üç fəsildən, nəticədən və istifadə edilmiş 
ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.İşin yazılmasında mövzuya uyğun olaraq 9 cədvəl, 4 
sxem, 1 şəkildən istifadə edilmişdir. 
Birinci fəsildə sosial-iqtisadi inkişaf siyasəti, mahiyyəti, regionlaşma və onun 
zəruriliyi, regional inkişafın ərazi prinsiplərindən bəhs edilir. 
İkinci fəsildə regionların sosial-iqtisadi inkişafında əhəmiyyətli rola malik 
dövlət proqramları, qarşıya qoyulmuş hədəflərə çatmaq üçün müəyyən olunmuş yeni 
prioritetlər və aqrar sektorun müasir vəziyyəti təhlil olunmuşdur. 
Üçüncü fəsildə regionlar arası fərqlərin müəyyən olunması və azaldılması üçün 
görülməli tətbirlər və regionların rəqabətqabiliyyətliyinin artırılmasında mühüm rola 
malik klaster siyasətinin əhəmiyyəti təhlil olunmuşdur. 
Məlumdur ki, ölkəmiz əlverişli coğrafi mövqedə yerləşir və zəngin təbii 
ehtiyyatlara malikdir. Lakin ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafına dəstək olan 
regionlarda kəskin fərqlər aydın görünür. Belə ki, iqtisadi resuslar regionlar üzrə 
qeyri bərabər bölünmüş və nəticədə regionlar arasında inkişaf səviyyəsində kəskin 
fərqlər yaranmışdır. Xüsusilə əsas infrastruktur sahələrinin paytaxda yerləşməsi 
əhalinin regionlardan şəhərə axınını sürətləndirmişdir. Bu amil regionların təsərrüfat 
fəaliyyətinin inkişafına mənfi təsir göstərmişdir. Bununla bağlı olaraq dövlət 
regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsini qarşısına vacib məqsəd kimi 
qoymuşdur. 

---

- 89 - 
Sonda tətqiqat işində regionların sosial-iqtisadi inkişafının artırılması baxımından 
aşağıdakı təkliflər verilmişdir. 

regional iqtisadiyyatın inkişafının xüsusiyyətlərini müəyyən etmək , onun yeni 
prioritetlərini formalaşdırmaq və həyata keçirmək; 

regionların səmərəli inkişafı üçün dövlət və bələdiyyə orqanlarının səlahiyyətləri 
çərçivəsində yerli və xarici investisiyaların cəlb edilməsi; 

regionun inkişafı üçün bələdiyyələrin strateji planlarının hazırlanması ilə mövcud 
resursların və inkişaf meyllərinin müəyyən edilməsi; 

aqrar sektorunun hazırkı vəziyyətini regional iqtisadiyyatın prioritetlərindən biri 
kimi öyrənmək və bu sahənin inkişafı ilə bağlı tətbirlər həyata keçirmək; 

yerli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinin əsas yollarından biri kimi kiçik biznesin 
dəstəklənməsi və yeni iş yerlərinin yaradılması, region əhalisinin həyat 
keyfiyyətinin yüksəldilməsi; 

dövlətin stimullaşdırılma siyasəti ilə bağlı olaraq biznes inkubatorları, 
texnoparklar və s. kimi yeni perspektivli formaların yaradılması həmçinin 
regionlarda klaster siyasətinin reallaşdırılması istiqamətində tətbirlər həyata 
keçirmək;