O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
reproduktiv usul
shaxsiy xavfsizlik madaniyatini o‗zlashtirish jarayonida tarbiyalanuvchilarning faoliyatini qayta tiklanishini taqdim etishiga asoslangan. Tarbiyachi tarbiyalanuvchilarning faoliyatini xavfsiz axloq haqida olgan bilimlarini tiklash va tanish xolatlarda xavfsizlik haqidagi bilim va ko‗nikmalarini shakllantirish orqali amalga oshiradi. Bu usulni tatbiq etish shakli bo‗lib, reproduktiv suxbat, mashqlar, bilim olish orqali tanish xolatlarda xavfsiz hayot faoliyatini ma‘lum bilim va ko‗nikmalari shakllanishi hisoblanadi; - qisman izlash usuli insonni xavfsizlik darajasiga ta‘sir etuvchi, amaliy, kommunikativ, badiiy va boshqa bilishga xizmat qiladigan muammolarni birgalikda yechishni ko‗zda tutadi. Masalan, tarbiyachi tarbiyalanuvchilar bilan birga muxokamada shaxslararo munosabatlarning inson xavfsizligi darajasiga ta‘siriing muammosini tashxiz qiladi. Tarbiyalanuvchilar nafaqat tarbiyachi tomonidan taklif etilgan xavfsiz va samarali munosabat namunalarini takrorlaydilar, balki ularning ko‗rinishini o‗zgartirib, bir necha yo‗llardan murakkabini tanlaydilar. - tarbiyaning ijodiy usuli inson xavfsizligini ta‘minlashning turli muammolarini tarbiyalanuvchilarning o‗zi mustaqil hal qilishini tashkil qilishiga asoslangan. Muzokaralar, aqliy hujumlar, kasbiy o‗yinlar chog‗ida tarbiyalanuvchilar ijodiy harakat qilib, mustaqil ravishda odatiy bo‗lmagan xavfli vaziyatlardan chiqish yo‗llarini topadilar. Insonning tashqi jilosi va savlati 80 orqasidan ular muttahamning asl basharasini, ko‗rkam ko‗rinish bahonasida honaga kirmoqchi bo‗lgan o‗g‗rining makkorona urinishlarini payqashini ko‗ra olishi, chet elda ishlab chiqilgan xavfsizlik vositalaridan respublikamizda foydalanish mumkinligini muxokama qilishlari kerak. Ijodiy usuldan foydalanilganda tarbiyachi tomonida tashkiliy funksiya turadi, ya‘ni shaxsan u maqsadlarni qo‗yadi, tarbiyalanuvchilarning ishlarini to‗g‗rilaydi, xulosalarni chiqaradi; - evristik usul shaxsiy xavfsizlik madaniyatini rivojlantirish va o‗zlashtirish jarayonida tarbiyalanuvchilarning maksimal yuqori darajadagi mustaqilligini va ijodini ta‘minlaydi. Tarbiya asta-sekin o‗zini tarbiyalash jarayoniga o‗tadi, bunda faoliyatning asosiy bosqichlarini tarbiyalanuvchi mustaqil amalga oshiradi: maqsadni qo‗yadi, vositani tanlaydi, o‗z faoliyatini tashkil etadi, o‗zini nazorat qiladi. Inson xavfsizligining boshlang‗ich yoki so‗nggi bosqichlarida amaliy yoki nazariy muammolarni ijodiy hal qilishda tarbiyachiga tarbiyalanuvchi ko‗pincha maslahatchi sifatida murojaat qiladi. Masalan, ma‘lum shahar sharoitida insonning ekologik xavfsizligi haqida ilmiy maqolaga tayyorlanish chog‗ida yuqori sinf o‗quvchisi shaharning turli qismlarida, haftaning turli kunlarida, turli ob-havo sharoitlarida, yilning turli fasllarida ovqatlanishni ratsionalizatsiyalash, dam olishni tashkil etish shakllari, sport bilan shug‗ullanish, dam olishni tashkillashtirish va b. haqida xulosalarni o‗z chiqaradi. O‗quvchining xulosa va takliflari nafaqat o‗zi uchun, balki boshqalar uchun ham obektiv yangi, original bo‗lib, shahar aholisida, o‗zida atrof-muhit ifloslanishi, shovqin, ichimlik suvining ifloslanishi, sifatsiz oziq-ovqat mahsulotlaridan xavfsizlantirishga qiziqish uyg‗otishi kerak. Xavfsiz turdagi shaxs sifatlarini shakllantirishni o‗quv-tarbiyaviy jarayonida ―Hayot faoliyati xavfsizligi asoslari‖ umumta‘lim kursi alohida ahamiyat kasb etadi. HFX asoslarining bilim berish ko‗lami bo‗yicha bosh maqsadi o‗ziga, jamiyatga, tabiatga zarar keltirmaydigan xavfsiz turdagi ruhan va jismonan rivojlangan, hususan o‗zini rivojlanishiga, saqlashiga, kamolotga yetishiga 81 insonni undovchi jamoa-kollektiv sabablari bo‗lgan o‗zaro yordam an‘analarida faoliyatini olib borishi va o‗rab turgan odamlarning kuchsizligi va qiyinchiliklaridan g‗arazgo‗ylik bilan foydalanishi, o‗zini va o‗zgalarni muxofazalashda bilim va ko‗nikmalarga ega ma‘lumotlari bo‗lishi, havfli vaziyatlarni avvaldan ko‗ra olishi va ulardan juda kam yo‗qotishlar bilan chiquvchi shaxsni shakllantirish hisoblanadi. 9 HFX asoslarini bilim berish ko‗lamining tarbiyaviy yo‗naltirilganligi o‗ziga yarasha fanni zaruriy ma‘lumotlar bilan to‗ldirish bilan birga, boshqa fanlarni maqsadga yo‗naltirgan, ularning xavfsizlik muammolari va hal qilish usullari bilan meyoriy to‗liq va so‗zsiz ijro etishni talab qiladi. Bu quyidagi yo‗nalishlar bo‗yicha amalga oshishi mumkin (32-rasm). Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|