O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
6.3. Ovqat va ichimlik tannarxini hisoblash usullari 
 
1950-yilning boshlariga e’tiboran mehmonxona xo‘jaliklarida tatbiq qilina 
boshlangan faol nazorat tizimlari ovqat va ichimlik tannarxlarining pasayishiga 
imkon bergan, ishchilar maoshlaridagi ahamiyatli ko‘payishiga nisbatan ko‘payish 
ko‘rsatmoqda. Ovqat tannarxi nazoratining 2 ta ahamiyatli uslubi mavjud. 
1. Xorvat va Xorvat ovqat tannarx tizimi. Bu tizim menyu haqidagi har bir 
narsa tannarxining sotishlar bilan aloqasiga tayanadi. 
2. Tannarxlarni proporsiyalashga tayangan nazorat uslubi. Bu uslub 
tannarxlarning va ovqat sotilishdan keyingisini emas, oldingi daromadlarning 
nazorati uchun qabul qilingan 2-3 kunlik vaqtdagi jami foyda va tannarxni 
taxminan ko‘rsatadi. Bu tizim 2 ta asosiy guruhda jamlanadi. 
1. Sotishlarning oldindan taxminiy hisoblanishi. 
2. Tannarxlarning oldindan taxminiy hisoblanishi. 
Taxminiy sotishlarning hisoblanishi uchun hamisha qayd qilinishi kerak 
bo‘lgan narsalar quyidagalar: Ertalabki nonushta, tushlik va kechki ovqatdagi ish 
hajmi. Tablodan, maxsus ovqatlardan va menyudan sotilgan hajm miqdori. Tarix, 
kun va qaysi salonlarning qo‘llanilgani, maxsus voqealar va doimiy mijozlar 
miqdori. 
Ovqat tannarxini oldindan nazorat qilish uchun; Menyudagi hamma 
narsaning ma’lum jinsi, miqdori, sifati ko‘rsatilib standart buyurtmalar yuzaga 
keltiriladi. Har bir menyu uchun standart reseptlar qilinadi. Standart oshpazlik va 
muomala usullari qo‘llaniladi. Ovqat va ichimlik nazorat byurosi nomini olgan va 
boshqaruvni ovqat va ichimlik nazoratchisi tomonidan olib borilgan bir javobgar 
tomonidan qilinadi. Nazoratchi bevosita oziq-ovqat direktoriga bo‘ysunadi. 
Vazifasi, har xil bo‘limlardan kelgan ma’lumotlarni jamlash, bu ma’lumotlardan va 

---

64 
oldingi davrlardagi hisob daftaridan foydalanib, kelgusi davrlar uchun taxmin 
qilish va taxminlar bo‘yicha ro‘yobga chiqqan natijalarni solishtirib natijalarini 
bo‘limlarga yetkazishdir. Ovqat va ichimlik nazoratida eng ahamiyatli muammo 
kelgusi qisqa davrlarda korxonaning turli servis joylarida qancha kishiga servis 
ko‘rsatilishini taxmin qilishdir. 
Ovqat va ichimlik nazoratchisi taxminlarning (servis hisobi, sotish 
daromadi, ovqat tannarxi, tannarx foizi) yonida taxmin qilingan davrning ro‘yobga 
chiqqan hisob natijalarining kuniga bog‘liq, bo‘limlardan hosil qilib, taxminlar 
bilan ro‘yobga chiqqan sonlarni qiyoslaydi va kelgusi davr uchun yangidan taxmin 
qiladi.