O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
1.2. Iqtisodiyotni
rivojlantirishda turizmning ta’sir doirasi 
Har qanday sharoitda, xususan, bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida turizm 
infratuzilmasini rivojlantirishda davlat asosiy rol o‘ynaydi. Deyarli barcha 
davlatlar milliy iqtisodiyotida turizm tarmog‘ining ahamiyatini oshirishga harakat 
qilishadi. Chunki, turizm milliy iqtisodiyotini rivojlantirishda quyidagi 
ustuvorliklarga ega: mahalliy ishchi kuchlarini malakali mehnat va yashash 
sharoitlari bilan ta’minlash manbai; bozorni shakllantirish hamda kapital 
investitsiyalarning oqib kelish mexanizmi; qurilish (mehmonxonalar, kempinglar, 
motellar), kommunikatsiya (uyali, tele va optik aloqa), transport (avtomobillar, 
avtobuslar, xalqaro andozolardagi temir yo‘l vagonlari, samolyotlar), shuningdek 
xizmat ko‘rsatish infratuzilmasi (avto yoqilg‘i quyish stantsiyalari) kabi sohalarga 
yangi 
texnologiyalar 
va 
nou-xau 
joriy 
etish 
vositasi; 
milliy 
xalq 
hunarmandchiligini rivojlantirish vositalari; mamlakatda va hududda siyosiy va 
ijtimoiy-iqtisodiy holatni barqarorlashtirish omillari; tarixiy yodgorliklar va 
madaniy merosni asrash usullari; davlatning valyuta daromadlarini samarali 
oshirish vositalari. Umuman olganda, davlat turizm infratuzilmasini rivojlantirish 
uchun uning huquqiy va iqtisodiy asoslarini yaratadi, bu soha uchun kadrlar 
tayyorlash masalasini yo‘lga qo‘yadi, viza tizimini soddalashtiradi, turistik 
mahsulotlar va an’anaviy tovarlarni ishlab chiqarishni rag‘batlantiradi. 
O‘zbekistonda turizm infratuzilmasining rivojlanishi haqida gapirar 
ekanmiz, mamlakatning asosiy turizm mintaqalariga bo‘linishi xususida to‘xtalib 
o‘tish muhim ahamiyatga egadir. Bugungi kunda respublikada to‘rtta asosiy 
turistik mintaqa mavjud bo‘lib, ular Farg‘ona, Samarqand - Buxoro, Toshkent va 
Xorazm turizm mintaqalaridir. Farg‘ona turizm mintaqasi Farg‘ona vodiysini o‘z 
ichiga qamrab oladi. Uning turistik resurslari arxeologik qazilmalari va 

---

10 
me’morchilik obidalari, qulay tabiiy sharoitlar, an’anaviy xalq hunarmandchiligi 
va san’ati mahsulotlari, sanoat va agrar komplekslardan iborat. Bu yerda avtomobil 
va temir yo‘llarning keng tarmog‘ining mavjudligi ham Farg‘ona mintaqasidan 
turizm maqsadlarida foydalanishga, uning butun hududida turizm bazalari va dam 
olish maskanlarini joylashtirishga imkoniyat yaratadi.
Toshkent turizm mintaqasi kelgusida turizmning barcha turlarini 
rivojlantirish uchun universal imkoniyatlarga egadir. Mazkur turizm mintaqasidagi 
madaniyat yodgorliklari, poytaxt viloyatining bugungi hayoti, qurilishlar, yangi 
shahar va qishloqlar, zamonaviy madaniyat, mintaqaning tabiati, boy landshafti, 
rang-barang o‘simlik va hayvonot dunyosi uning diqqatga sazovor bo‘lishiga sabab 
bo‘ladigan muhim omildir. Avtomobil va temir yo‘llari tarmog‘i Toshkent turizmi 
mintaqasidagi turizm markazlarini bir-biri bilan bog‘laydi hamda shahar atrofidagi 
temir yo‘l va avtomobil turizmini rivojlantirishga imkon beradi. Samarqand-
Buxoro turizm mintaqasi Samarqand, Buxoro va Navoiy viloyatlarini o‘z ichiga 
qamrab oladi. Samarqand va Buxorodagi butun dunyoga mashhur me’morchilik 
obidalari ushbu mintaqadagi turizmni rivojlantirilishiga asos hisoblanadi. Bundan 
tashqari, Zarafshon daryosi orqali o‘tuvchi temir yo‘l va keng tarmoqdagi shosse 
yo‘llari, Zarafshon tog‘ tizmasi orqali o‘tgan unchalik baland bo‘lmagan davonlar 
va yaxshi trassalar mintaqada turizmni rivojlantirish uchun nihoyatda qulay omil 
hisoblanadi. Xorazm turizm mintaqasining salohiyati asosan Xivaning Ichan qa’la
qo‘riqxonasida joylashgan va jahonda misli yo‘q nihoyatda boy tarixiy - 
me’morchilik yodgorliklariga tayanadi. Faoliyat ko‘rsatayotgan turizm mintaqalari 
bilan bir qatorda yana istiqbolli mintaqalar mavjud bo‘lib, ular Jizzax, Qarshi-
Termiz va O‘rta-Qoraqalpoq mintaqalaridir. Kelajakda bu mintaqalardagi mavjud 
imkoniyatlarning rivojlantirilishi mamlakatimizda turizm xizmatlari bozorini 
yanada kengayishiga olib kelishi mumkin.