O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-Iqtisodiy fakul’teti «Ijtimoiy-madaniy faoliyat»

Nazorat uchun savollar:
1.Mustaqillik yillarida qanday milliy madaniy islohotlar amalga oshirilmoqda.
2.Prezident I.Karimovning o’zini «ma’naviyatning bosh xomiysi va himoyachisi» deb e’lon qilishidan ko’zlangan maqsad nima?
3.An’anaviy xalq madaniyati deganda nimani tushunasiz?
4.Mustaqillik yillarida milliy madaniy merosni tiklash va rivojlantirish bo’yicha kanday yutuqlarga erishildi?

Tayanch so’z va iboralar:
Milliy tiklanish, mustaqillik, ma’naviyat, milliy qadriyatlar, madaniy meros, an’analar, diniy qadriyatlar, xalq pedagogikasi, xalq o’yinlari, “O’zbeknavo”, “O’zbekteatr”, “O’zbekgastrol”, “O’zbekturizm”, ijtimoiy-madaniy faoliyat, ijtimoiy-madaniy faoliyat

Mavzu: Mustaqillik yillarida O’zbekistonda ma’naviy sohada amalga oshirilayotgan islohotlar

Mavzu: O’zbekistonda komil insonni shakllantirishga xizmat qiluvchi madaniy-ma’rifiy muassasalarning o’rni

Mavzu: Ijtimoiy-madaniy faoliyatning ilmiy-nazariy asoslari

Reja:
1. Ijtimoiy-madaniy faoliyatning mohiyati va xususiyatlari;
2. Ijtimoiy-madaniy faoliyat haqida zamonaviy tushuncha;
3. Ijtimoiy-madaniy faoliyatning uch asosiy tamoyili;
4. Ijtimoiy-madaniy muassasalarning faoliyati;
Har qanday fan, o’quv predmeti, umuman, bilimning barcha sohalari ilmiy asos yoki nazariyasiz rivojlana olmaydi.
NAZARIYa – hayot hodisalari, inson tajribasi, amaliy faoliyat haqidagi bilimlarni yig’adi, umumlashtiradi, mantiqiy bir sistemaga soladi.
Nazariya – ma’lum bilimlar sohasidagi inson tafakkurining ob’ektiv qonunlarini aks etiradi, mantiqiy fikrlash yo’li bilan ishlab chiqargan bilim - qoidalar asosi va majmuasini vujudga keltiradi. Nazariyaning asosiy vazifalaridan biri kishilar bilimini boyitib va chuqurlashtirib borishidir.
Hozirgi davrda «Ijtimoiy-madaniy faoliyat» asoslari fanini shakllantiradigan asoslar, ya’ni uning mohiyati, hayotda tutgan o’rni, vazifalari, o’ziga asos xususiyatlari va ularni tashkil qilish qonun - qoidalari haqidagi bilimlar mavjud.
O’zbekiston mustakillikni qo’lga kiritgan dastlabki kunlardayoq ijtimoiy hayotni qayta qurish, bozor iqtisodiyotiga o’tish, ishlab chiqarishni rivojlantirish masalalari bilan bir qatorda aholining turmush madaniyatini tubdan yaxshilash, kishilarning bo’sh vaqtini mazmunli uyushtirish, ularning o’sib borayotgan ma’naviy ehtiyojlarini to’laroq qondirish, xalqning badiiy xavaskorlik ijodi va qobiliyatlarini rivojlantirish kabi dolzarb muammolarga jiddiy e’tibor berildi.
«Madaniy – ma’rifiy faoliyat», avvalo, ijtimoiy-madaniy muassasa, madaniyat uylari, madaniyat va istiroxat bog’lari, muzeylar, kutubxonalar faoliyatidir. Ijtimoiy-madaniy muassasalar bu g’oyaviy va tarbiyaviy ishlar jarayonining tarkibiy qismi hisoblanib, ular xalqimizning ijtimoiy-madaniy hayotida muhim rolь o’ynaydi. Ularni har tomonlama rivojlantirish, xavaskorlik ijodiga jalb qilish va mazmunli xordiq chiqarishni uyushtirish orqali olib boradi. Ijtimoiy-madaniy faoliyat, asosan kishilarning ishdan bo’sh vaqtlarida olib boriladi, kishilarga asosiy ishdan tashqari har xil mazmundagi va shakldagi «ikkinchi» faoliyat bilan shug’ullanishlariga imkoniyat yaratadi. Bu faoliyat kishilarning xordiq chiqarishga, bilimini, dunyoqarashini o’stirishga, ijodkorligini oshirishga qaratilgan bo’lib, ular o’z navbatida asosiy ish faoliyat bilan yaxshiroq shug’ullanishga samarali yordam beradi.
Madaniy – ma’rifiy faoliyat – aholini ma’naviy kamol toptirish, madaniy saviyasini oshirish, bilimini o’stirish, dunyoqarashini kengaytirish, ijodiy qobiliyatini rivojlantirish, bo’sh vaqtini samarali o’tkazishga ko’mak beruvchi ijodiy-tashkiliy ishlar majmuasidir.
Ijtimoiy-madaniy faoliyatning o’z ob’ekti, predmeti va ish faoliyati mavjud.
Madaniy – ma’rifiy faoliyat quyidagi ishlardan iborat:

1. Tashviqot va targ’ibot ishlarini olib borish.

   
   

2. Xalq xavaskorlik ijodini o’stirish.

   
   

3. Kishilarning dam olishini tashkil qilish.

   
   

Bu ish faoliyatlari madaniy-marifiy ishlarning shakllarini vujudga keltiradi. Madaniy–ma’rifiy faoliyat turlariga spektaklь, ommaviy tomosha, xalq sayllari, bayramlar, karnaval, raqs kechalari, viktorina, ko’rgazma, konkurs, sayoxat va ekskursiya kabilar kiradi.

Ko’rinib turibdiki, ijtimoiy-madaniy faoliyatining ish shakllari xilma xil va ko’pdir. Ular haqida to’liq tushunchaga ega bo’lish uchun maxsus tasnif mavjud. Ular ichida ikki xil tasnif diqqatga sazovordir. Birinchi tur tasniflashga madaniy – ma’rifiy ish shakllariga qatnashadigan kishilarning soni asos qilib olinadi. Ular quydagilarga bo’linadi: yakka, guruhli va ommaviy shakllar.

1. Yakka shakllar-mutaxassis va tinglovchi o’rtasidagi konsulьtatsiya, yakka suxbat, ommaviy mashg’ulotlardan tashkil topadi.

   
   

2. Guruhli shakllar – taxminan 15-30 kishi qatnashadigan tadbirlar, ya’ni munozara, seminar, suxbat, ekskursiya, xavaskorlik jamoalari mashg’ulotlarini o’z ichiga oladi.

   
   

3. Ommaviy shakllar – soni cheklanmagan, katta auditoriyaga mo’ljallangan ma’ruza savol-javob kechalari, mavzuli kechalar, ommaviy tomoshalar, bayramlar va boshqalarda vujudga keladi. Ommaviy shakllar Ijtimoiy-madaniy faoliyatning asosiy qismini tashkil qiladi.

   
   

2-tur tasniflash madaniy faoliyatda qanday ta’sirchan vositalardan va usullardan foydalanish asosida vujudga keladi. Bu borada ham ish shakllari 3ga bo’linadi: monologik, diologik va ko’p tarmoqli shakllar.

1. Monologik shakllar – bu notiqning ogzaki, «jonli» so’zi hamda boshqa ta’sirchan vositalar orqali auditoriyaga axborotlar beradigan tadbirlar. Masalan, ma’ruza, doklad, axborot va boshqalar.

   
   

2. Diologik shakllar bular asosan, muloqot, suxbat, fikr almashishlardan iborat bo’lib, unga suxbat, munozara, uchrashuv, savol-javob kechalari kiradi.

   
   

3. Ko’p tarmoqli shakllar deganda monologik va diologik shakllar bilan bir qatorda boshqa ta’sirchan vositalardan foydalanish mumkin bo’lgan tadbirlar tushuniladi. Masalan, ogzaki jurnal, mavzuli kechalar.

   
   

Madaniy – ma’rifiy faoliyatning uch asosiy bo’gini mavjud bo’lib, bular: madaniyat, ma’naviyat va ma’rifatdan iborat.