Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta’lim

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
O’zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti
Tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti
Tarjima nazariyasi va amaliyoti (Arab tili) kafedrasi
Tarjimonlik arab tili yo’nalishi
“Tarjima tarixi va nazariyasi” fanidan
KURS ISHI


Mavzu: Tarjima va naql harakati hijriy III-asrlarda

Bajardi: TARB(arab tili) yo’nalishi

2-kurs talabasi Ozodaxon Najimova

Ilmiy rahbar: o.t.t. dot. Irisov B.

Toshkent-2023

MUNDARIJA

	Kirish……………………………………………………..	3
I BOB	Tarjima va naql harakatining rivoji……………………	5
1.1	Tarjima va naql rivojlanishining omillari…………………	5
1.2	Tarjima va naql harakati rivojlanishining bosqichlari…….	5
1.3	Tarjima markazlari………………………………………...	7
II BOB	Tarjima va naql harakati III-IV asrlarda……………...	17
2.1	Tarjima va naql harakatining ahamiyati…………………..	17
2.2	Milodiy III-IV asrlarda tarjima faoliyati………………….	19
2.3	Halifa va vazirlarning sohaga qo’shgan hissalari…………	22
III BOB	III asrda tarjima faoliyatini rivojiga hissa qo’shgan mashxur tarjimonlar……………………………………	24
3.1	Sobit ibn Qurra al-Harraniy al-Sabiy (mil. 836-900/h 221-288y.)……………………………………………………..	24
3.2	Umar ibn al-Farxan al-Tabariy …………………………..	27
3.3	Abu Ya’qub ibn Is’haq ibn Hunayn ibn Is’haq…………..	28
	Xulosa…………………………………………………….	34
	Foydalanilgan adabiyotlar va manbalar ro’yhati……..	36

Kirish.
Tarjima va naql faoliyati arab Mamlakatlaridagi islom madaniyati rivojlanishi tarixida Muhim yo‘nalishdagi saʼy-harakatlar arablarga dunyoning kadimgi mashhur sivilizatsiyalari meroslari bilan yakindan tanishish imkonini yaratib, islom olamida ilm-fanga asos solish Va ga kumak bere uni rivojlantirish imkoniki yaratdi.
Tarjima tarixi Va nazariyasi fanini o‘qitish jarayonida arab va islom olami hamda boshqa xalqlar Yunoniston, Hindiston Eron Va allomalarining sivilizatsiyalari turli sohalarda yaratgan asarlarining arab va boshqa musulmon tillariga tarjima kilinganini va tibbiyot, falsafa, astronomiya, kimyo, matematika, farmakologiya, geodeziya kabi ilmiy yo‘nalishlarda nechog‘lik buyuk yutuklarga erishilganini shohidi bo‘lamiz.
Shu bois ushbu muvaffaqiyatlar tarixini o‘rganish Fanimizning maqsadlaridan biridir. Xususan, melodiy VII asrning ikkinchi umaviylar va abbosiylar davriga Va tillaridan arab tiliga turli asar va yozma merosning tarjima Va nakl kilinishining birinchi boskichi to‘g‘ri keladi.
Ushbu faoliyatning qizg‘in pallasi xalifa Al-Mansur (714-775yy.) va xalifa Al-Rashid (766-809yy. ) xijriy yilining 1 ІІ asrlarida xukmronlik qilgan davrni qamrab olgan.
Garchi xalifa Al-Maʼmun (786- 833yy) ham ushbu yuz yillik oralig‘ida yashagan bo‘lsada, lekin uning asosiy faoliyati to‘g‘risida keyingi 3-4 xijriy asrga bag‘ishlangan darslarda so‘z yuritamiz. Zero uning xukmronlik paytining boshlanishi Hijriy yilining 198 yiliga to‘g‘ri kelgan bulsa, milodiy yilining 813 yiliga to‘g‘ri kelgan. harakatining Tarjima Va nakl asosiy faollashgan davri ham aynan shu xalifa xayotining І xijriy yili paytida bo‘lgan. Shu bois u to‘g‘risida III va IѴ hijriy asrlariga bag‘ishlangan jarayonida so‘z yuritiladi.
Xalifalardan tashqari tarjima va nakl harakati rivojlanishini boshka davlat arboblari ham qo‘llab- kuvvatlashgan. Ayni paytda ushbu yo‘nalishda islomdan oldin tuzilgan va o‘z faoliyatini davom ettirgan qator Madrasalar ham o‘zlarining izini koldirgan.
Shu bilan birga Sizlar bilan o‘z davrining Mashhur tarjimonlari bilan tanishamiz. Garchi ularning faoliyati turli yo‘nalishlarda bo‘lib, tadqiqotlari bir-birlaridan farq kilgan bulsada, lekin ularning ish natijasi nafaqat tarjima va nakl Harakati rivojlanishining asosiy omili bo‘lib xizmat kildi, balki islom tamaddunini yana-da ilgarilab
ketishiga ko‘mak berdi. Shu bois, ushbu erishilgan yutuqlarda ham to‘xtalib o‘tamiz.
Tadqiqot jarayonida mavzu bo‘yicha ko‘plab manbalardan istifoda etilgan. Ularning barchasi arab tilidagi asarlarda aks etgan.