O‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda xalq og‘zaki ijodi turlaridan foydalanish imkoniyatlari

TEZ AYTISHLAR 

Tez  aytishlar-  bola  tafakkuri  va  xotirasini  takomillashtiradi,  topishmoqlar 

esa  aqliy  faoliyatni  rivojlantiradi.  Maqollar  odob-axloq  tarbiyasini,  qo’shiqlar 

bolalarni  estetik  didlarini  shakllantirish,  ertak  va  dostonlarda  esa  tarbiyaning 

barcha  qirralarini  tarbiyalashda  o’z  o’rnini  topgan.  Lekin  har  bir  janrni  alohida 

chuqurroq tahlil qilib ko’rilsa, barcha tarbiyalar qatori mehnat tarbiyasi yuzasidan 

juda ko’p tarbiyaviy manbalar uchratish mumkin.  

Nonvoy nonni yopar, 

Nonni novvot deb sotar. 

Jamila jiydani joyiga joyladi. 

Ikki ayiq qayiqqa qaradi, 

Oq ayiq oldin qaradimi 

Qarg’a qag’illar qar-qar, 

Qirni qalin qor qoplar 

 Soli arralaydi, 

Lola allalaydi  

Toshmat tog’dan tosh tashidi kabi tez aytishlarda gapdagi so’zlar ma’nosini 

tez  anglab  olish  va  ishlatish,  bolalar  nutqini  to’g’ri  va  burro  talaffuz  qila  olish 

ko’nikma  va  malakalarini  hosil  qilishda  katta  rol  o’ynaydi.  Bolalarda  uzluksiz 

---

 

12 

mashqlar  natijasida  hamda  mashaqqatli  mehnat  orqasida  tez  aytishni  yodlab 

olishga erishishlik xususiyatlari takomillashadi. 

AFSONA  –  arabcha  so’z  bo’lib,  sarguzasht,  sehr-jodu  va  uydirmaga 

asoslangan  hikoya  ma‘nosini  anglatadi.  Afsonada  xalq  orzusidagi  qahramonlar 

vositasida  dushmanlarni,  tabiat  stixiyalarini  daf  etishga  mifologik  obrazlar 

yordamida erishiladi. Ular o’quvchini ushbu qahramonlarga o’xshashga, ularga xos 

tarbiyaviy sifatlarni egallashga undaydi. 

RIVOYAT – hayotiy voqealarni hayotiy uydirmalar vositasida aks ettiruvchi 

etnopedagogik  manba  bo’lib,  unda  tarixiy  voqealar,  ayrim  shaxslar  va  geografik 

joy  bilan  bog’liq  voqealar,  ularning  bunyod  yoki  vayron  etilishi  hikoya  qilinadi. 

Rivoyat o’quvchida Vatanga, ajdodlarga, xalqqa muhabbat, zulmga nafrat, do’stlik, 

insonparvarlik,  mehnatsevarlik,  ma‘naviy  va  jismoniy  kamolotga  intilish  hissini 

uyg’otadi.  

Xalqimiz  odob  va  axloqni  qadimdan  ulug’lab  kelgan.  Chunki,  axloq 

va  odob  insonga  husn,  latofat  va  nazokat  bag’ishlagan.  O’rta  Osiyo 

mutafakkirlarining  o’z asarlarida axloqiy g’oyalarni doimo tarannum etib, 

insonni komillik, fozillik, komillik darajasiga ko’tarishga chorlaganlar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

13