O'quv dasturi. Mavzu: Bilish jarayonlari Psixodiagnostikasi Bajardi: Ahmedov. J tekshirdi: Atabayeva. N bilish jarayonlari psixodiagnostikasi

5.4.Xotira psixodiagnostikasi
Barcha yoshdagi bolalarda xotira juda kuchli rivojlanadi. Kichik bolalar ham vaqt va fazoni yaxshi farqlay oladilar, so‘z boyligi ortib boradi. Bularning barchasi bolaning kattalar bilan, tengdoshlari bilan muloqotga kirishishi natijasida sodir bo‘ladi.
Xotiraning rivojlanishi bola bilan ishlashda ta'limning qaysi metodlari ustunligiga, uni o‘rab turgan muhit idrok obrazlari bilan qanchalik «boyligiga» bog‘liq. Materialning sezgi organlariga ta'sir etishi, idrok xususiyatlarini hisobga olgan holda ko‘rish, eshitish, ushlab ko‘rib bilish, hid bilish, ta'm bilish xotiralari ajratiladi. Materialni esda saqlab qolish va uni qayta esga tushirishga bog‘liq ravishda harakat, mexanik, obraz (assotsiativ), mantiqiy, hissiy xotiralarga ajratiladi. Ma'lumotni saqlashning uzoqligiga bog‘liq ravishda qisqa muddatli (operativ) va uzoq muddatli xotiralar ajratiladi. Ma'lumotni esda olib qolish, inson tomonidan biror maqsad qo‘yilmasdan ixtiyorsiz, o‘rganilayotgan materialni esda saqlab qolish uchun maqsad qo‘yilganda ixtiyoriy esda olib qolinadi. Umumiy xotira olingan materialni esda saqlab qolish, esda saqlash va qayta esga tushirishdan iborat jarayon bo‘lib, bu tarkibiy qismlarni doimo rivojlantirishni talab etadi.
Psixologiyada xotirani o‘rganish uchun maxsus metodikalar mavjud.
«Qisqa muddatli ko‘rish xotirasi hajmini aniqlash
Bolaga galma-gal quyidagi A va B rasmlar ko‘rsatiladi.

2-rasm

Bolaga rasmning A va B qismlari ko‘rsatilgandan so‘ng unga trafaret shakli taqdim etilib, boladan 2-rasmning har bir qismidagi barcha chiziqlarni ushbu trafaretda ifoda etishi talab etiladi.
Har ikkala tajriba natijalari sifatida xotira orqali to‘g‘ri qayta esga tushirilgan chiziq deb, namuna sifatida ko‘rsatilgan chiziqlardan uzunligi va yo‘nalishi jihatidan hech qanday farq qilmaydigan chiziqlar qabul qilinadi (chiziqlardan chetlanish, uning buklanishi, burchaklari saqlangan holda bitta katakdan oshmasligi lozim).
To‘g‘ri esga tushirilgan chiziqlar soni ko‘rish xotirasi hajmining ko‘rsatkichi hisoblanadi.