O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

 Elektr yurutuvchi kuch o‘lchovi. 
 
Elektr yurutuvchi kuch (EYUK) o‘lchovi sifatida normal elementlar qo‘llaniladi. 
Ular galvanik element sifatida nomayon bo‘lishadi, uning EYUK si etarli 
aniqlikda aniq va vaqt davomidagi katta doimiylik bilan farqlanadi. 
5.1 – jadval 
Normal elementlarning ikki turi mavjud: to‘yingan va to‘yinmagan. Birinchisi 
eng yaxshi stabillik va nomayon bo‘lishga ega. To‘yingan normal 
elementlarning yutug‘i – kichik qiymatli ichki qarshilik, kichik temperatura 
koefsienti (4*10
– 3 
% / K), vibratsiya va titrashni kichik sezgirlik. 
Normal elementlarga bo‘lgan talablar 5.1 – jadvalda berilgan. 
Normal element uchun xarakterli bo‘lgan xususiyat bu o‘lchovning nominal 
qiymatini yo‘qligi. Bu quyidagini evaziga ro‘y beradi, normal sharoitda normal 
elementlarning EYUK 5.1 – jadvaldan ko‘rinib turibdiki “yaxlit” qiymatga ega 
emas. 
Normal elementli aniqlik sinfini belgilanishi 1 yil ichida o‘zgarishi mumkin 
bo‘lgan EYUK ga teng, u EYUK ni xaqiqiy qiymatini yaxlitlash natijasida 
foizlarda ifodalanadi. 
Normal elementni aniqlik sinfini belgilanishi 1 yil ichida o‘zgarishi mumkin 
bo‘lgan EYUK ga teng, u EYUK ni xaqiqiy qiymatini yaxlitlash natijasida 
foizlarda ifodalanadi. 
Normal elemetning EYUK (voltlarda) temperaturaga (selsiya graduslarida) 
bog‘liq va to‘yingan normal elementlar uchun quyidagi formula yordamida 
xisoblanishi mumkin: E
t 
= E
20
– 0,0000400 (t – 20) – 0,00000095 (t – 20)
2
+ 
0,00000001 (t – 20)
3
bu erda: E
20
– 20° S da normal elementning EYUK si, V 
10 dan 30° S xarorat intervalida. 0,005 sinfidagi normal elementlarning EYUK 
xaqiqiy qiymatini xisoblash uchun quyidagi qisqa fomulani qo‘llashga ruxsat 
beriladi: E
t 
= E
20
– 0,00004 (t – 20) – 0,000001 (t – 20)
2 
Normal elementlarni ekspluatatsiyasida titrash va vibrayiya ruzsat etilmaydi. 
shilgandan so‘ng normal elementni o‘rniga o‘rnatish kerak, yani transporttitrashi 
natijasija kelib chiqgan natijalar bartaraf qilingandan so‘ng. 
Normal element EYUK o‘lchovi xisoblanadi, uni taminot manbasi sifatida 
ishlatish umkin emas. To‘yingan normal element zanjiridagi tok 10
– 6
A dan 
oshmasligi kerak. 
SHuni yodda tutish kerakki, 0,02 aniqlik sinfidagi normal elementlarni qiyoslash 
davrida namuna o‘lchovi sifatida foydalanish mumkin emas. 

---

136 
5.2 – jadvalda normal elementlarning asosiy xarakteristikalari berilgan. 
5. – jadval 
Normal 
element turi 
Aniqlik 
sinfi 
Ishchi 
temperatura 
diapazoni, °S 
Gabarit 
o‘lchamlari, mm; 
massa, kg 
Eslatma 
To‘yingan 
X482 
0,001 
19 – 21 
95x180; 1 
Temperatura 
gradienti 
0,002 k/sm dan yuqori 
bo‘lmagan 
termostatda 
ishlaydi 
X487 
0,005 
10 – 32 
185x145x220; 4 
Aktiv termostatda bo‘ladi 
(istemoli 220 V, 50 Gs 
tarmoqdan yoki 12 V 
batareyadan 
amalga 
oshiriladi) 
to‘yinmagan 
NE65 
0,005 
10 – 40 
104x95; 0.45 
Xarorat tuzatilishi kerak 
bo‘ladi 
X485 
0,005 
10 – 40 
50x25x94; 0,14 
–
E303 
0,02 
5 – 35 
76x46x22; 0,09 
–
Xozirgi vaqtda o‘ta o‘tkazgichlarda tunel effekti asosida kuchlanish 
o‘lchovlarini yaratish bo‘yicha va yarim o‘tkazgichli stabilitronlar asosidagi 
o‘lchovlarni takomillashtirish bo‘yicha katta ishlar qilinmoqda. Ushbu 
ishlarning yakuniy maqsadi titrash va vibratsiya’ni sezmaydigan kuchlanish 
o‘lchovini yaratish. 
Ammo xozirgi ushbu elementlar stabillik bo‘yicha normal elementlardan 
zaifroq. 
Ko‘p qiymatli kuchlanish o‘lchov qurilmalari qatoriga shuningdek doimiy va 
o‘zgaruvchan tok kuchlanish kalibratorlari kiradi. Ular kundan kunga qiyoslov 
amaliyotida keng qo‘llanilishga ega bo‘lib bormoqda.