Obodonlashtirish va transport

ko'rish zonasi
tushunchasi 
binolardan, kiosklar, plakatlar, daraxtlar, va boshqa xildagi xalaqit 
beruvchi narsalarga, qatnov qismining sirtiga nisbatan 
eng kam 
masofa: 60-12 0 km /s tezlikka mos ravishda 75—175 m gacha qabul 
qilinadi. Qarama-qarshi yo'nalishdagi avtomobillar uchun bu 
ko'rsatkich ikki m arta katta bo'ladi.
K o'cha yoki yo'lning markazidan o'tuvchi chiziq ko'cha yoki 
yo'lning 
trassasi
deb ataladi. Trassa fazoda chiziqni ifodalab, u 
nafaqat gorizontal, balki vertikal holatini ham o'zgartiradi. Ko'cha 
trassasining vertikal proeksiyasining m a’lum bir miqyosda bajarilgan 
grafik tasviri — ko'chaning bo'ylama profili deyiladi. 
Ko'cha yoki
yo'lning bo'ylama profili
ko'cha trassasining o'qidan o'tgan vertikal 
tekislikda kesilgan tasviridir. 
Bo'ylama profil ko'chani alohida 
craliqlarini loyihaviy qiyaliklarini yerning haqiqiy sirtiga nisbatan 
holatini ku'rsatadi. K o'chaning 
alohidagi qismlarini loyihaviy 
chizig'i ikkita nuqta orasidagi bo'ylam a qiyalikni ifodalaydi.
87

---

Ko‘chaning bo'ylam a qiyaligi quyidagicha aniqlanadi. Bundan 
tashqari, ko'chaning vertikal egriligi degan 
ko'rsatkichga ko'cha 
yoki yo'l trassasi tepaliklardan yoki chuqurliklardan o'tganda amal 
qilinadi.
h
i = h / L
yoki 
i = s in a /1
bu yerda, h — ko'chaning biror oralig'idagi ikki nuqta orasidagi 
vertikal farq;
L — ko'chaning ushbu oralig'idagi ikki nuqta orasidagi masofa 
(qoplam a sirti bo'yicha).
Quyidagi jadvalda vertikal egrilik radiuslari va hisobiy ko'rish 
masofalari keltirilgan (rejada va proflllarda). 
____________________________________________________
3.3-jadval
Ko'cha va yo'llar 
toifalari
Hisobiy ko'rish 
masofasining eng kichik 
qiymatlari, m
Vertikal egrilik 
radiuslarining eng 
kichik qiymatlari, m
Qatnov 
qismi sirti
Qarama-
qarshi
yo'nalishda
Tepalik
Soylik
Tezkor yo'llar 
Magistral ko'cha­
175
350
10000
2000
lar
140
280
6000
1500
Shahar ahamiya­
tidagi
Tuman ahamiya­
100
200
4000
1000
tidagi
75
150
2000
500
Mahalliy aha-
75
150
2000
500
miyatdagi ko'cha 
va yo'lar:
Turaijoy
Sanoat zonalarida 
Ichki yo'lar
40
80
600
200
8 8

---

K o'chaning qatnov qismi bir yoki bir nechta lentadan iborat 
bo'ladi. Lentaning kengligi ko‘cha kategoriyasidan kelib chiqqan 
holda 3-^3,75 m ni tashkil etadi.
Y o'llar ko‘chalardan farqli o'laroq, transport yoki piyodalar 
harakatini bir manzildan ikkinchi bir manzilga bog‘laydi, ya’ni 
yo'llar, qatnov qismi bilan obochinadan iborat.
K o'cha yoki yo'lning qatnov qismi yer polotnasi (maxsus 
tayyorlangan ko'tarm a yer) va yo'l qoplamasidan iborat bo'ladi. 
Yo'l qoplamasi 
transport 
harakati uchun xavfsiz va qulay 
harakatlanishni ta ’minlagan holda, mustahkam, ustuvor, umrboqiy, 
shovqin chiqarmaydigan va suv o'tkazmaydigan bo'lishi lozim.
K o'cha-yo'l qurilishi uchun katta kapital mablag' talab etilib, 
qatnov qismining kengligini to'g'ri aniqlash va qoplama turini 
tanlash katta ahamiyatga egadir.
Yo'l qoplamasining turi har bir ko'cha yoki yo'l uchun 
transport harakatining istiqboldagi harakat hajmiga, transport 
turlari va hisobiy yuklanishga, iqlimiy va gidrogeologik sharoitlarga, 
joyning 
relyefiga, 
mahalliy 
qurilish 
materiallari 
bazasining 
mavjudligiga 
va 
ishlarni 
yuqori 
darajada 
mexanizatsiyalash 
imkoniyatlariga bog'liqdir.
3 .5 . S h a h a rs o z lik d a k o ‘ ch a va y o ‘lla r to ifa la ri
Barcha turdagi shahar transportining jadalligi va tezligining 
ortishi bilan shaharlarda transport tarm og'i uchun yangicha talablar 
qo'yadi. Katta bo'lmagan kvartallardan iborat shaharlarimizda 
devarli bir xil shaklda o'tkazilgan ko'cha-yo'l tarmoqlari bugungi 
kun transport talablariga javob bera olmaydi.
K o'cha va yo'l tarmoqlarini toifalashtirish transport oqimini 
jadal ravishda o'tkazish imkonini beruvchi sharoit yaratishga imkon 
beradi. Quyida shahar ko'cha va yo'l tarmoqlarining toifalari 
keltiriladi.