havoni changlantirishni kamaytirishning boshqa muhim chora-tadbirlari — sanoat korxonalarida changni yuqori daraja tutib qolish, ko'chalarni obodonlashtirish to'g'risida esda tutish lozim. Yoz mavsumi mobavnida daraxtlar va butalar bargiga o'tirib qolgan 154
changni davriy ravishda yuvib turish lozim. Bunga amal qilmaslik daraxt va butalarning asta-sckin halok etishi mumkin. Bir dona yetuk daraxt vegeta tsiya davri mobaynida havodan quyidagi miqdordagi (kg) changni tozalaydi: ______________ __________ __________________________ 4.2-jadval t / r
Nomi Miqdori, kg Raqami Nomi Miqdori, kg 1
Qayrag'och (яшен) 28
8
Bol teragi 18
2
Zarang (клоун), shumtol (yasen) 33
9
Zarang (клоун) kumushrang 13
3
G ‘adir-budui qayrag‘och ( ваз шер шовый) 23
10
Shumtol'>Oq tut 3 1
4
Kanada teragi 34
1 1
Zarang 12
5
Oq tol 38
1 2
Shumtol (яшен) ko‘k 30
6
Turkiston teragi 13
13
Zarang (клоун), dole 20
7
Kashtan 16
14
Shumtol (яшен) oddiy 2 7
15 fa Zarang o ‘tkir baigli 28
U yoki bu turdagi daraxtlar va butalar turlarining changdan himoyalash xossalarini bilgan holda, ulami bilib tanlash va qo'shib ishlatish bilan bu sohada juda katta samaraga crishish mumkin. 0 ‘simliklar ustiga o'tirib qoladigan chang og'ir mctall va mikroelementlar: qo‘rg‘oshin, temir, titan, mis, rux, nlkel, karbalt, marganets va h.k. zarrachalarini saqlaydi. Og'ir yutuvchilar - ignabaiglilar (archa, qarag'ay, qora archa). Bu xil daraxtlar havo ifloslanishining go'yoki biologik indikatori bo‘lib xizmat qiladi, chunki shikastlanishning aniq belgilarini namoyon etadilar (nekrozmer, baig to‘kilishi), havo zararli. 155
qo’shimchalar bilan ortiqcha ifloslangani to'g'risida insonni ogohlantiradi. O'zbekistonniiig ko’pih tumanlarida yil bo‘yi katta kuchga ega shamollar tc-z-tez bo'lib turadi. Ular osmonga juda ko‘p miqdorda chang, qum zarrachalarini ko'tarib, ularni katta masofalarga tarqatadi. Charigning bir qismi ko'cha hovlilar, xonadon ichiga kirib, ifloslantirib shaharlarda va boshqa aholi punktlarida o'tirib qoladi. Ko'kalamzorlar ular orqali o'tavotgan shamol oqimi tezligini uch marta kamaytiradi. 50 m kenglikdagi ko’kalamzorning shamol tezligini pasaytirishga ta’siri shamol kelayotgan tomondan ham, unga qarshi tomondan ham katta masofada seziladi. Bu shamol faoliyati kuchli tumanlarda muhim ahamiyatga egadir. 0 ‘simliklar va havoning ifloslanishi
