О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər

3.2. Ferromaqnetiklərin maqnit xarakteristikaları 
 
  Ferromaqnit  materiallar  o  cisimlərə  aid  edilir  ki, 
xarici  maqnit  sahəsinin  (maqnitləndirici)  təsirilə  maqnit-
ləĢsin. Bu halda onlar özləri əhatə olunan mühitdə maqnit 
sahəsi yaradırlar. 
  Maqnitləndirmənin  dərəcəsi  maqnitləndirici  M 
vektoru  ilə  təyin  olunur  ki,  bu  da  ferromaqnetikin 
yaratdığı  H  gərginlik  vektoruna  mütənasibdir.  Ədədi 

---

 
54 
qiymətcə  maqnitləndirmə  A/m,  aĢağıdakı  ifadədən  təyin 
olunur: 
,
lim
0
V
m
v




 
burada V - cismin həcmini,  m - elementar  maqnit  mome-
tini göstərir.  
Müxtəlif  materiallar  üçün  maqnitlənmə  dərəcəsi  M, 
eyni  bir  maqnitləndirici  H  sahə  gərginliyinin  təsir 
etməsinə  baxmayaraq  eyni  deyildir.  O,  materialın 
görünüĢündən  və  onun  halından  (temperatur,  qurulu-
Ģundakı zədələrin olması və s.) asılıdır. Maqnit sahəsində 
cisimlərin maqnitlənməsi qabiliyyətlərini ədədi qiymətlən-
dirmək  üçün  ölçüsüz  xarakteristika  - 

m
  maqnitlənmə 
qabiliyyəti 
daxil 
edirlər. 
Bütün 
istiqamətlərdə 
xüsusiyyətləri eyni olan izotop cisimlərdə maqnitlənmə M 
və maqnit sahə gərginliyi H arasındakı asılılıq 
,
H
M
m


 
münasibəti ilə müəyyən olunur. 
  Maqnit  sahə  gərginliyi  H  (vektor  kəmiyyətdir) 
qüvvə adlanır ki, fəzanın verilmiĢ nöqtəsində tək bir qütb 
itələyir və yaxud cəzb edir. Maqnit sahə gərginliyi tək bir 
qütbə  aid  olan  H=F/m  qüvvəsinə  bərabərdir.  BS  ölçü 
sistemində  A/m  ilə  ölçülür.  Cisimlərdə  yaradılan  sahə 
onun  elementar  elementlərini  əhatə  edir  və  əhatə  olunan 
fəzada maqnit induksiyası (təsiri) B yaranır. 
  Maqnit  induksiyası  maqnit  sahəsinin  güc  (vektor) 
xarakteristikası  adlanır,  xarici  maqnitləndirici  sahənin 
)
(
0


  induksiyasından  və  ferromaqnetikin 
)
(
0


 
yaratdığı sahənin induksiyasından ibarıtdir: 
),
(
0






 

---

 
55 
burada 
7
0
10
4





    H
n
/m-  maqnit  sabitidir  (boĢluğun 
maqnit nüfuzluğunu ifadə edir). 
  Maqnit  induksiyası  B  maqnit  sahəsinin  əsas 
xarakteristikası  olub,  onun  qiymət  və  istiqamətini  təyin 
edir.  BS  beynalxalq  ölçü  sistemində  maqnit  induksiyası 
tesla (T
2
) ilə ölĢülür və maqnit selinin sıxlığını təyin edən 
tənliklə ifadə olunur: 
 
B=F/S, 
 
burada 
F
-  konturdan  keçən  maqnit  seli,  Veberlə  (Vb) 
ölçülür;  S-  maqnit  seli 
F
-ə  perpendikulyar  konturun 
sahəsi, m
2
. 
Nəzərə alsaq ki, M=

m
H, onda    
           
.
)
1
(
)
(
0
0
0














Xm
m
 
 
m




1
  kəmiyyəti  nisbi  maqnit  nüfuzluğu  adlanır 
və  ölçüsüz  fiziki  kəmiyyət  olub,  ferromaqnetiklərin  
maqnit  xüsusiyyətlərini  xarakterizə  edir.  Maqnit 
nüfuzluğu 

-  nə  qədər  çox  olarsa,  maqnit  müqaviməti  R- 
bir  o  qədər  az  olar.  Belə  ki,  o  maqnit  nüfuzluğunun  tərs 
qiyməti ilə mütənasibdir, yəni 

/
1
