О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər

 анализи 
 
Обйектин натурадан тядгиги: визуал-юлчц нязаряти,  
эеодези чякилиш  
галынлыг юлчмя, гайнаг тикишляринин вя металын сюкцлмядян 
тядгиги методлары   
Металлографик тядгигат, материалларын механики 
 хцсусиййятляри 
 вя тяркиби 
Мющкямлийин вя даyаныглыьын сынаг щесабатынын  
апарымасы 
Ашкарланан зядялярин анализи, онларын йаранма сябябляри, 
тяйинедиъи параметрлярин дягигляшдирилмяси  
Гярарын гябулу 
Сонракы истисмар 
Ялавя  тядгигатларын
 
апарылмасы
 
Галыг ehtiyatın гиймяти 
Сон гярарын гябулу 
Сонракы истисмар 
Тямир 
Демонтаж 
Ишчи параметрлярин 
азалмасы 

---

 
30 
Normativ-texniki,  layihə,  yığım  və  təmir-istismar 
sənədləri,  sənaye  təhlükəsizliyi  haqqında  ekspertizanın 
nəticəsi,  həmçinin  analoji  obyektlərin  sıradan  çıxması  və 
zədələri  haqqında  elmi-texniki  məlumatlar  analiz 
olunmalıdır. 
Obyekt üzərində tədqiqat bir neçə ardıcıl mərhələdə 
aparılır. Ġlk növbədə vizual ölçü nəzarəti, obyektin həndəsi 
parametrlərinin  ölçülməsi  və  aĢkarlanan  qüsurların 
ölçüləri  müəyyənləĢdirilir.  Böyük  ölçülü  obyektlərdə 
geodezi  çəkiliĢ  aparılır.  Bu  mərhələnin  nəticəsi  kimi 
obyektin həndəsi ölçülərinin dəyiĢməsi, səthdə aĢkarlanan 
qüsurların  olması  və  dağıdıcı  olmayan  nəzarətin  həcmi 
müəyyən  olunur.  Sonra  bu  üsulla  obyekt  elementləprinin 
və  hissələrinin  qalınlığı  və  qüsurları  təyin  olunur.  Bu 
parametrlər  diaqnostikanın  ilkin  mərhələsində  və  vizual 
nəzarətdə  dəqiqləĢdirilir.  Ehtiyac  olan  halda  strukturun 
tədqiqi,  aparılmıĢ  materialların  kimyəvi  tərkibi  və 
mexaniki xüsusiyyətləri müəyyənləĢdirilir. 
Çox  vaxt  obyekt  üzərində  tədqiqat  iĢi  onun  yük 
altında  möhkəmliyə  davamlığının,  hermetikliyinin  təyini 
ilə  baĢa  çatdırılır.  Bu  sınaqlardan  əvvəl  aĢkarlanan 
qüsurlar  nəzərə  alınmaqla,  yoxlayıcı  hesabat  aparılır. 
Normativ  sənədlərə  uyğun  (QOST  14249-89,  25859-83, 
26202-84,  24755-89  və  s.)  ehtiyat  əmsalları  nəzərə  alınır 
və buraxıla bilən gərginlikdə yerinə yetirilir. Konstruksiya 
materialının  fiziki-mexaniki  xarakteristikaları  və  onun 
yükləmə Ģəraiti ilə əlaqədar ehtiyat əmsalı təyin olunur. 
Faktiki gərginliyin hesabatında onların buraxılabilən 
qiyməti  və  ehtiyat  əmsalının  təyini  zamanı  bu 
gərginliklərin  koertitiv  güclərinin  qiyməti  ilə  əvəz 
olunması mümkündür. 

---

 
31 
Avadanlığın iĢ qabiliyyətinin təyinində onun aparıcı 
elementlərinin  möhkəmlik  ehtiyatı  aĢağıdakı  normativ 
qiymətlərdən yüksək olmalıdır: 
-  plastik  Ģarnirin  əmələ  gəlməsinə  qədər  (axıcılıq 
həddində) möhkəmlik ehtiyatı; 
-  möhkəmlik həddinə görə möhkəmlik ehtiyatı; 
-  gərginliklərin  kritik  intensivlik  əmsallarına  görə 
möhkəmlik ehtiyatı. 
Əgər ehtiyatın hesabat əmsalı qoyulan qiymətlərdən 
aĢağıdırsa,  onda  diaqnostik  avadanlığın  iĢçi  parametr-
lərinin  (təzyiqin,  temperaturun,  xərclərin)  aĢağı  salınması 
və ya onun istismardan çıxarılması haqqında qərar verilir. 
Diaqnostikanın  son  mərhələsində  aĢkarlanan  qüsur 
və  zədələrin  analizi  aparılır,  həmçinin  texniki  sənədlərdə 
qoyulmuĢ  norma  və  kriterlərin  (meyarların)  normativ 
norma  və  kriterlərə  uyğun  olması  müəyyənləĢdirilir, 
obyektin texniki vəziyyətinə qiymət qoyulur. 
Aparılmalı  olan  əlavə  tədqiqatların  vacibliyi  mate-
rialların əsas parametrlərinin gərginlik-deformasiya vəziy-
yətində,  deqradasiya  proseslərində  və  faktiki  xarakteristi-
kalarının təyinində özünü göstərir. 
Obyektin  iĢ  qabiliyyətli  olması  üçün  onun  texniki 
vəziyyətinin  təyinedici  parametrlərinə  görə,  defekt  və 
zədələrin  artım  sürəti  nəzərə  alınmaqla,  qalıq  resursunun 
proqnoz hesabatı aparılır. 
Texniki  diaqnostikanın  nəticələrinə  görə  obyektin 
sonrakı  istismarının  mümkünlüyü  və  Ģəraiti  barədə  qərar 
çıxarılır,  həmçinin  iĢçi  və  aĢağı  parametrlərdə  istismarın 
mümkünlüyü, obyektin təmirə ehtiyacı müəyyənləĢdirilir. 
Konstruktiv  həlldən  asılı  olaraq  tipik  diaqnozlaĢ-
dırma  proqramına  konkret  obyekt  xüsusiyyətləri,  əlavə 
tədqiqatların  aparılması,  dağıtmadan  nəzarətin  tədqiqi 

---

 
32 
(məsələn,  magistral  boru  kəmərlərinin  xüsusi  defektos-
koplarla  vəziyyətinə  nəzarəti),  dayaqların  vəziyyətinin 
instrumental  tədqiqi,  termoizolyasiyalı  örtüklərin  (məsə-
lən,  yanar  qazın  saxlanması  üçün  izotermik  çənlərdə  və 
kompressor  məntəqələrinin  binalarında)    tədqiqini  nəzərə 
alan proqramlar daxil edilir.