Normallashtirish

Birinchi normal forma (1NF)
jadvalning har bir ustunida faqat atomar 
qiymatlari bo'lishini talab qiladi, ya'ni, jadval katakchasida massivlar yoki 
qiymatlar roʻyxatini saqlash mumkin emas. 
Ikkinchi normal forma (2NF)
jadvaldagi har bir ustun funktsional 
ravishda jadvalning asosiy kalitiga bog'liq bo'lishini belgilaydi. 
Uchinchi normal forma (3NF)
jadvalning har bir ustuni jadvalning 
boshqa ustunlariga emas, faqat jadvalning asosiy kalitiga bog'liq bo'lishi 
kerakligini bildiradi. 
Qo'shimcha normal formalar (4NF, 5NF va Kodd normal formalari va 
boshq.)
murakkabroq ma'lumotlar bazalari uchun foydalaniladi, bu erda 
ma'lumotlar o'zgarganda anomaliyalarni oldini olish uchun qo'shimcha 
normallashtirish talab qilinishi mumkin. 

---

HISOB
3 
MA’LUMOTLAR
BAZASI 
DTBS16MBK
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI 
Ma'lumotlar bazasini normallashtirish ma'lumotlar bazasini loyihalashda 
muhim jarayon bo'lib, ma'lumotlar bazasi ishlashini yaxshilash, ma'lumotlar 
yaxlitligini ta'minlash va ma'lumotlarga kirishni osonlashtirishga yordam beradi. 
Hozirgi kunda axborot tizimlari ishlab chiqaruvchilar ma’lumotlarni 
uchinchi normal formada tasvirlab ishlatishni taklif etadilar. 
2. 
Funksional bog‘lanishlar va ularning turlari 
 
Ma'lumotlar bazasidagi funktsional b
og’lamishlar - jadvaldagi ma'lumotlar 
o'rtasidagi 
bog'liqlikni 
belgilaydigan 
jadval 
atributlari 
o'rtasidagi 
munosabatlardir. Ular ma'lumotlar bazasida kalitlar va yaxlitlik cheklovlarini 
aniqlash uchun ishlatiladi. 
Masalan Ikkita A va B atributlari orasidagi funksional bog'liqlik B 
atributining qiymati A atributining qiymatiga bog'liqligini bildiradi. Shunday qilib, 
agar A atributining qiymati o'zgarsa, B atributining qiymati ham o'zgaradi. 
Funktsional bog'liqlik bir tomonlama yoki ikki tomonlama bo'lishi mumkin. 
Bir tomonlama bog'liqlik bir atributning qiymati faqat boshqa atributning 
qiymatiga bog'liqligini bildiradi, ikki tomonlama bog'liqlik esa ikkita atributning 
qiymatlari bir-biriga bog'liqligini anglatadi. 
Shuni ta'kidlash kerakki, funktsional qaramlik qisman yoki to'liq bo'lishi 
mumkin. Qisman funksional bog’liqlik bir atributning boshqa atribut qiymatining 
bir qismiga bog’liqligini bildirsa, to’liq funksional bog’liqlik bir atributning boshqa 
atributning butun qiymatiga bog’liqligini bildiradi. 
Funktsional bog'liqliklar ma'lumotlar bazasida asosiy kalitlarni va yaxlitlik 
cheklovlarini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Misol uchun, agar A atributi jadvalning asosiy kaliti bo'lsa, u holda ushbu 
jadvaldagi har bir boshqa B atributi asosiy kalit shartlarini qondirish va 
ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlash uchun A atributining qiymatiga bog'liq bo'lishi 
kerak. 
Relyasion MBda ma’lumotlarni tuzilmasidan tashqari ularni sxematik 
axborotiga ham etibor beriladi. MBni tuzilmasi haqidagi axborot munosabat 

---

HISOB
4 
MA’LUMOTLAR
BAZASI