Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

3.О‘qitish vositalarining rivojlanish istiqbollari. 
Umumta’lim maktablari 
va о‘quv-moddiy bazalari hozirgi zamon о‘quv jarayonida bir necha yо‘nalishda 
rivojlanishi: 

о‘quvchilarning о‘quv texnika vositalariga nisbatan ijobiy yondoshuvi va 
ulardan samarali foydalanishga nisbatan ijobiy munosabatlarini shakllantirish; 

о‘quv kо‘rgazma vositalarini qо‘llash; 

---

141 

о‘qitish vositalarining о‘zaro aloqadorligi va bog‘liqligi. 
Hozirgi paytda tо‘rtta yо‘nalishdagi yangi informatsion texnologiya о‘qish 
jarayonida qо‘llanilmoqda: 
o
Nashriyot texnologiyalari. 
o
TelekommunikatsiY. 
o
Katta maketlar va ommaviy axborot vositalari. 
o
Kompyuter robototexnikasi. 
Hozirgi kunda ilg‘or texnologiyalardan foydalanish borasida qator qarorlar 
qabul qilingan. Ushbu texnologiyalardan foydalanishga tibbiyot xodimlari va 
psixolog mutaxassislar tekshiruvidan sо‘ng ruxsat berilishi lozim. О‘qitish 
vositalarining afzalligi ularning yuqori texnologik imkoniyatlari bilangina emas, 
balki eng avvalo о‘qitish samaradorligini oshirishdagi pedagogik xususiyatlari 
bilan belgilanadi. Bu vositalarning ayrim didaktik imkoniyatlarining kо‘rsatib 
о‘tish kifoyadir. Masalan: tabiiy va texnikaga oid fanlarni о‘rganish jarayonida 
yangi informatsion texnologiyalar asosidagi о‘qitish vositalari tizimi, xususan, 
datchik va moslamalar majmui о‘rganilayotgan shaxsga izlanishni keng kо‘lamda 
olib borish imkonini beradi. 

Tadqiqot yoki uning bir bosqichni bir necha marta takrorlash lozim 
bо‘lganda о‘lchamlarini qayd qilib yozib borish. 

Modellashtirishning turli xil yо‘llari, xususan, tajriba natijalarini qо‘llash. 

Olingan ma’lumotlarini qayta ishlashda avtomatlashtirishning yuzaga 
kelishi. 

О‘rganilayotgan materialining turli shakllardagi tushuncha va tasavvurlarini 
vizuallashtirish (kо‘rgazmali qilish). 

Texnikaviy moslama va mexanizmalarga taqlid qiluvchi robotlarni yaratish. 
Turli 
xil 
yо‘nalishlarga mо‘ljallangan ishlab chiqarish dasturlari 
foydalanuvchilar oldida bilim olish sohalarida keng imkoniyatlarni yaratadi. 
Ta’lim oluvchi nafaqat tayyor informatsiya asosida ishlaydi, balki о‘zi ham 
maketlar yaratish imkoniyatiga ega bо‘ladi, matematik masalalarni yechish, turli 

---

142 
vaziyatlarni modellashtirish, tabiiy fanlar-iqtisodiyot, ekologik va gumanitar fanlar 
bо‘yicha tadqiqotlar olib borishi imkoniyatlari yuzaga keladi. 
Masofadan turib о‘qitishning kelajagi porloqdir. Masofadan о‘qitish 
kompyuter texnologiyalar asosida amalga oshiriladi. О‘qitish jarayonini kompleks 
ravishda tashkil etishga katta ahamiyat beriladi. О‘qituvchi-pedagog bu tizimni 
mukammal bilishi shart. О‘qitish vositalari turli xil funksiyalarini bajarish bilan 
birga qator imkoniyatlarga ham ega. О‘qitish jarayonlari uchta asosiy funksiyani 
bajaradi: ma’lumot berish, tarbiyalash hamda rivojlantirish. О‘qitish jarayonini 
kо‘rgazmali tashkil etishda kompleksli о‘qitish, pedagogik jarayonning barcha 
asosiy funksiyalari о‘qitish vositalari orqali amalga oshiriladi. О‘qitish jarayonini 
о‘qitish vositalari bilan taminlashda iqtisodiy yondoshuv zarur. Tanlangan kasb-
hunarning istiqbolli ekanligi va ommaviyligi о‘qitish vositalarining kompleksligi 
asosida loyihalashtirilishi kerak. Ikkinchi, shunday vostilarni tanlash va yaratish 
kerakki, ular о‘quv - tarbiyaviy masalalarini eng kam sarf harajatlar bilan amalga 
oshirishni 
taminlasin. 
О‘qitish vositalaridan kompleks foydalanishning 
samaradorligi ularni qо‘llashda ratsional jihozlanishga nisbatan aniq talab va 
tavsiyalar qо‘yilishi lozim. Talab va tavsiyalar esa quyidagilardan iboratdir: 
kо‘rgazmali qurol, tarqatma material va darsda qо‘llanilayotgan о‘qitish vositalari 
keragidan ortiq darajada qо‘llamaslik; darsda qо‘llaniladigan vositalar (plakat, 
sxema, modelь, maket, mulyaj, detal va boshqalar) har doim oldindan kо‘rib chiqib 
tanlab olingan va foydalanish tartibda tayyor bо‘lishi kerak; texnik vosita va 
boshqa kо‘rgazmali qurollarda oldindan ishlatib kо‘rish lozim; individual qо‘llash 
uchun tanlangan didaktik kо‘rgazmali qurollar va boshqa qо‘llanmalar barcha 
о‘quvchilar uchun yetarli bо‘lishi kerak; kо‘rgazmali qurollaning yetarli darajada 
kо‘rilishi va eshitilishini taminlash; har bir didaktik materialning qо‘llanilish 
maqsadi va о‘rnini aniq rejalashtirib olish.