Ndpi tarix fakulteti tarix ta’lim yo’nalishi 2 –”b” guruh talabasi Hayitov Fayzulloning jahon tarixi fanidan mustaqil ta’limi

NDPI tarix fakulteti tarix ta’lim yo’nalishi 2 –”b” guruh talabasi Hayitov Fayzulloning jahon tarixi fanidan mustaqil ta’limi.

Mavzu: Ilk o’rta asrlarda Hindiston madaniyati reja 1 Ilk o’rta asrlarda Hindiston da ilk davlat birlashmalari 2 Ilk o’rta asrlarda Hindiston madaniyati 3 Ajanta ibodatxonasi

Ulkan Hindiston yarim orolida milodning dastlabki asrlarida taxminiy hisoblarga ko’ra 50 mln.ga yaqin kishi yashagan. Hindiston aholisi ko’psonli qabila va halqlardan iborat bo’lib, ular taraqqiyotning turli bosqichida turganlar. Bu qabilalrning ayrimlarida ibtidoiy jamoa tuzumi saqlanib qolgan bo’lsa, ayrimlarida davlatchilik shakllana boshlagan, uchinchilarida davlatchilik qadim davrlardayoq vujudga kelgan. Garchi uzoq yashamagan bo’lsa ham qudratli bo’lgan davlatlarning markazlari dehqonchilik uchun qulay rayonlar edi. Hindiston halqlarining geografik va milliy tarqoqligi, ularni shimoliy va janubiy qabilalarga bo’linishi oqibatida Hindiston go’yo ikki qismga, undagi halqlar esa turli davlatlar yashayotgandek tuyulgan.

• Ulkan Hindiston yarim orolida milodning dastlabki asrlarida taxminiy hisoblarga ko’ra 50 mln.ga yaqin kishi yashagan. Hindiston aholisi ko’psonli qabila va halqlardan iborat bo’lib, ular taraqqiyotning turli bosqichida turganlar. Bu qabilalrning ayrimlarida ibtidoiy jamoa tuzumi saqlanib qolgan bo’lsa, ayrimlarida davlatchilik shakllana boshlagan, uchinchilarida davlatchilik qadim davrlardayoq vujudga kelgan. Garchi uzoq yashamagan bo’lsa ham qudratli bo’lgan davlatlarning markazlari dehqonchilik uchun qulay rayonlar edi. Hindiston halqlarining geografik va milliy tarqoqligi, ularni shimoliy va janubiy qabilalarga bo’linishi oqibatida Hindiston go’yo ikki qismga, undagi halqlar esa turli davlatlar yashayotgandek tuyulgan.

Guptalar imperiyasi ikki asrga yaqin mavjud bo’lib, VI a.da parchalanib ketgan. Unga uzil-kesil zarba Halqlarning buyuk ko’chishi – gunnlar bosqini davrida berilgan.Markaziy Osiyoda V a.da vujudga kelgan Yangari qabilalar ittifoqi O’rta Osiyo, Eron yerlaridan quyundek o’tib, Shimoliy-G’arbiy Hindistonga hamla qilgan. Istilo katta vayronagarchilik va qon to’kish bilan o’tgan. Ammo tez orada gunnlar ittifoqi parchalangan. Ular bosib olingan hind viloyatlari ustidan o’rnatilgan hokimiyatlarini saqlab qolisha olmaganlar, biroq bu istilo oqibatlari butun Hindiston yarim oroli uchun juda muhim bo’lgan.

• Guptalar imperiyasi ikki asrga yaqin mavjud bo’lib, VI a.da parchalanib ketgan. Unga uzil-kesil zarba Halqlarning buyuk ko’chishi – gunnlar bosqini davrida berilgan.Markaziy Osiyoda V a.da vujudga kelgan Yangari qabilalar ittifoqi O’rta Osiyo, Eron yerlaridan quyundek o’tib, Shimoliy-G’arbiy Hindistonga hamla qilgan. Istilo katta vayronagarchilik va qon to’kish bilan o’tgan. Ammo tez orada gunnlar ittifoqi parchalangan. Ular bosib olingan hind viloyatlari ustidan o’rnatilgan hokimiyatlarini saqlab qolisha olmaganlar, biroq bu istilo oqibatlari butun Hindiston yarim oroli uchun juda muhim bo’lgan.

Hindistonda ilm fan san’at

• Milodning dastlabki asrlarida Hindistonda buddizm o’z mavqeini bir qadar yo’qotgan. Shunday bo’lsa-da, hinduizm qayta jonlanib keng tarqalgan. To’g’ri, bu paytda hinduizm yagona din emasdi. Uning tarkibida uchta asosiy hudo – Brahma, Vishnu va Shiva kulytlari ajralib turgan. Hindistonda, ayniqsa, matematika, astronomiya, va meditsina alohida yutuqlarga erishgan. O’rta sar hind olimlari jangi davrning ko’plab ilmij jutuqlariga ancha ilgariyoq erishgandilar. Chunonchi, matematik Aryyabhata 3,1416 ga teng Pi sonining ahamiyatini hisoblab chiqargan. Hindiston matematiklari orasida bizda Pifagor teoremasi deb ataladigan teorema ma’lum bo’lgan. Hindlar ko’pgina algebraik tenglamalarni echishni bilishgan, sinus va kosinus nima ekanligini bilganlar.

Hindistonda adabiyot Juda keng rivojlangan. Guptalar imperiyasida sanskrit adabiyotining mumtoz vakili shoir va dramaturg Kalidasa (IV a. ohiri – V a.ning birinchi yarmi) yashab ijod qilgan. Keyinchalik XI – XIV a.larda undan kam bo’lmagan buyuk shoirlar ijod qilishgan. To’g’ri, bu davrda sanskrit tilidagi adabiyot nozik didli, saroy harakteriga ega bo’lgan.

• Hindistonda adabiyot Juda keng rivojlangan. Guptalar imperiyasida sanskrit adabiyotining mumtoz vakili shoir va dramaturg Kalidasa (IV a. ohiri – V a.ning birinchi yarmi) yashab ijod qilgan. Keyinchalik XI – XIV a.larda undan kam bo’lmagan buyuk shoirlar ijod qilishgan. To’g’ri, bu davrda sanskrit tilidagi adabiyot nozik didli, saroy harakteriga ega bo’lgan.

Ajanta ibodatxonasi

Ibodatxona turli rasmlari

Ajanta - Hindistonda , asosan buddist Manastir ma'bad - g'or murakkab . Bu 29 g'orlar bilan taqacha shaklida bir jarlik hisoblanadi . Ular ikki asosiy turga bo'linadi - caitya va vihara ( buddist rohiblar yotoqxonasi ) .Ibodatxonalar bir necha asrlar davomida qoyalarda o'yilgan - III - VII asrlarda

.

. Eng tez qurilish V asrda amalga oshirilgan edi Harishene ( 462-483 yillar) , markaziy Hindiston hokimi . Bu vaqtda , biz haykaltaroshlik va Ajanta rasmlari eng mukammal misollar yaratilgan

XIII asrda , Buddizm deyarli butunlay o'z Hindistonda ahamiyatini va Ajanta bir necha qolgan rohiblarini , bu vaqt bilan barqaror asta-sekin kamayib qoyalarda o'yilgan monastiri , chap qaysi sonini yo'qotadi.