Mustafa İslamoğlu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Allah bir zaman İbrahimi bir neçә kәlmә ilә imtahan etmiş, o, da onları yerinә yetirincә; Mәn sәni insanlara imam
- «Mömin kişilәr vә mömin qadınlar bәzisi–bәzisinin vәlisidir»
- Münafiq kişilәr vә münafiq qadınlar bәzisi–bәzisindәndir»
- «Әgәr istәsә, sizi yox edib yerinizә başqa bir toplum gәtirәr. Bu Allah üçün heç dә çәtin deyildir!»
- «İsmayı, әl-Yәsa, Yunus vә Luta da (yol göstәrdik). Hәr birini alәmlәrdәn üstün tutduq»
- «Biz isә istәyirdik ki, o yerdә zәif düşüb әzilәnlәrә mәrhәmәt göstәrәk, onları öndә gedәn (risalәtә vә yerüzünә) varislәr edәk»
- «Allah, İmranın ailәsini seçib alәmlәrә üstün etdi ». ADAYIŞ RİSALӘSİ
- Әlbәttә, Sәn eşidәnsәn, bilәnsәn!» dediyi zaman….»
|
36 ADAYIŞ RİSALӘSİ 37 BİRİNCİ MӘRHӘLӘ: İLAHİ SEÇİM VӘ «NAMİZӘD OLMAQ» Sözügedәn ayәdә Uca Allahın seçib alәmlәrә üstün etdiyi dörd isim var: 1. Adәm, 2. Nuh, 3. Ali – İbrahim, 4. Ali – İmran. 1. Hz. Adәm (ә): Hz. Adәmin insan cinsinin ilk tәmsilçisi olması sәbәbiylә hәmcinslәri arasından seçimi müzakirә mövzusu ola bilmәz. Mәlumdur ki, «seçim» edә bilmәk vә seçimin aparılması üçün eyni cinsdәn birdәn artıq fәrdin olması vacib şәrtdir. Hz. Adәm insanlığın ilk tәmsilçisi olduğuna görә onun seçilmәsi dә hәmcinslәri arasından olmamışdır. Әslindә onun seçilmәsi mәxluqat arasında edilәn bir tәrcihlә 19 hәyata keçirilmişdir. Bu mәnada seçimin müxәtibi Adәmin şәxsindә insanoğludur. O, bu seçimdә insanlıq tәmsilçisidir. Allah Adәmin şәxsindә gerçәklәşdirdiyi bu seçimlә insanı bütün yaradılmışlar arasından seçib «әmanәti» ona yüklәmiş, daha doğrusu insan әmanәtә yüklәnmişdir. Vә Rәbbimiz, yalnız insanı özünün yer üzündәki mümәssili 20 (xәlifәsi) etmişdir. (2/30) Bu üstün vәzifә insanı, yaradılmışların әn şәrәfli mәqamına ucaltmışdır. İnsan bu vәzifәyә göylәr, yerlәr, dağlar, dәnizlәr kimi mükәllәf olmayan, mәlәklәr, cinlәr kimi mükәllәf olan varlıqların arasından seçilib yüklәnmişdir. O halda Adәmin seçimi sırf onun şәxsinә mәxsus olmayan ümumi bir seçimdir vә bu seçimdә o, insanlığı tәmsil etmәkdәdir. Nuh da, İbrahim, İmran ailәlәri dә vә onlardan başqa insan olmaq keyfiyyәtini daşıyan hәr kәs bu seçimin müstәsnasız vә hazır müxәtibidirlar. 2. Hz. Nuh (ә): İnsanlığın ikinci atası sayılan Hz.Nuh bu keyfiyyәtiylә önә çıxarılmış, Hz.Adәmin qoyduğu vәhy mirasını pozan vә öz sәadәtini әllәriylә tar–mar edәn insanlığın, Allahın xәlifәliyini buraxıb öz cinslәrinә, daşlara, әşyaya, pula, mala qul olmalarına, dәyәrlәrini bu qәdәr alçaltmalarına razı olmayan Allah, 19 Üstün seçilmә, üstun tutma 20 Tәmsil edәn, nümayәndә ADAYIŞ RİSALӘSİ 38 insanlığı Nuhun әliylә doğru yola yönәldәrәk hәyatı fitrәt cizgisindә yenidәn başlatmışdır. Nuhun seçimi dә xüsusi seçimdәn daha çox özündәn sonrakı bütün insanların fitrәt cizgisindә yenidәn seçilmәsi hesab olunur. Bu ismin insanlığın ikinci atası sayılması sәbәbiylә sözügedәn seçim, insanlığın bütün soylarına vә irqlәrinә şamil edilәn bir seçimdir. 3. Ali–İbrahim: Allah tәrәfindәn ailәsinin ucaldıldığı Hz. İbrahim, peyğәmbәrlәrin atası olaraq şöhrәt tapmışdır ki, hәqiqәtәn dә Yaqub, Yusif, Musa, Harun (hәr birinin üzәrinә salam olsun) qolundan Hz.İsaya qәdәr uzanan nәbilәr silsilәsi Hz.İshaq qoluyla Hz.İbrahimә dayanır. Rәsulallahın soyu isә Hz.İsmayıl qolu ilә Hz.İbrahimә dayanır. Allah Rәsulu bu sәbәblә Hz.İbrahimdәn «atam» deyә söz etmişdir. 4. Ali–İmran: Masan oğlu İmran, zövcәsi Fakuz qızı Hannә, övladları Mәryәm vә nәvә İsadan ibarәt olan bir ailәdir. Hannәnin bәtnindәki yeganә ciyәrparәsini sırf Allahın yoluna nәzir etmәsinin nәticәsi olaraq Allah bu ailәni seçmişdir. Bütün bu mәlumatlardan sonra insanın ağlına bu sual gәlir. Bu seçimin mәqsәdinin soy–kökә dayandığı iddia edilә bilәrmi? Yuxarıdı ayrı-ayrılıqda incәlәdiyimiz dörd isim vә onların seçimi haqqında verilәn mәlumatlar bu suala «qәtiyyәn yox» deyir. Üstәlik belә bir iddiada olmaq, üstünlüyün yalnız «tәqvada» olduğunun, soyun, kökün, irqin vә cinsin insana heç bir üstünlük verilmәdiyini bәyan edәn gizli–açıq mesajlarla zәngin olan Qurana iftira atmaqdır. Seçim sәbәbinin soy-köklә heç bir әlaqәsi olmadığı ayәdәn dә açıqca anlaşılır. Adәm vә Nuhla başlanan ayәdә әgәr soy–kök nәcabәti nәzәrdә tutulursa bu nәcabәtin xaricindә insanlıq ailәsinә mәnsub olan heç kәs kәnarda qala bilmәz. Çünki bu iki isim insanlığın atalarıdır. Bu vәziyyәtdә yuxarıda söylәdiyimiz kimi ilahi seçimә namizәd ola bilmәk şәrti bütün insanlıq üçün keçәrlidir. Çünki hәr kәs Adәm övladıdır vә bu baxımdan insanlar arasında fitrәt bәrabәrliyi vardır. Bәs İbrahim vә İmran ailәlәrinin seçimlәrini necә açıqlaya bilәrik? Әgәr mәsәlәnin sәbәbinin soy–kökә dayandığını qәbul etsәk ADAYIŞ RİSALӘSİ 39 sözügedәn ailәlәrin seçilmәsi onların nәslindәn gәlәnlәrin dә seçilmiş olmalarını labüd edәrdi. Lakin mәsәlәnin belә olmadığını yenә Qurandan öyrәnirik. İbrahim peyğәmbәrin nәslindәn gәlәnlәr üçün etdiyi dua vә Allahın ona verdiyi cavab belәdir: «Allah bir zaman İbrahimi bir neçә kәlmә ilә imtahan etmiş, o, da onları yerinә yetirincә; Mәn sәni insanlara imam tәyin edәcәyәm (dedi). (İbrahim): Nәslimdәn necә? (Rәbbi): Zalımlar Mәnim әhdimә nail olmazlar. - buyurdu. (2/124) Bәli, zalımlar bir peyğәmbәrin nәslindәn dә gәlsә vә o peyğәmbәr onlar üçün dua edib duası qәbul olunsa da Allahın әhdinә nail olmazlar. Mövzumuzu әhatә edәn ayәdә göstәrilәn isimlәrin seçilmә- sindә xәstә tәfәkkür özünә qazanc götürmәsin deyә, Rәbbimiz seçdiklәrini әn yaxınları ilә sınamışdır. Adәm, Nuh vә İbrahim peyğәmbәrlәrdәn bizә misal çәkәn Rәbbimiz Hz.Adәmi oğlu Qabillә, Hz.Nuhu zövcәsiylә, Hz.İbrahimi atası Azәrlә sınamışdı. Birincisi peyğәmbәr oğlu, ikincisi peyğәmbәr zövcәsi, üçüncüsü peyğәmbәr atası olmasına baxmayaraq küfürlәri içindә hәlak olmuşlar. Atanın, әrin vә övladın peyğәmbәr olması onları xilas edә bilmәmişdi. Bu incә mәqam Quranın bu mövzudakı mesajının әn açıq vә aydın görüntüsüdür. Bu halda ilahi seçimin sәbәbini soy–kökdә deyil, bәzi müfәssirlәrin dә qeyd etdiyi kimi yalnız imanda axtarmaq lazımdır. Başqa bir deyilişlә «bel oğulluğunda» deyil, «yol oğulluğunda» axtarmaq lazımdır. Bu anlamda bütün inkar edәnlәr bir–birlәrinin soyundan, bütün inananlar da bir–birlәrinin soyundandır. Bu soy әlbәttә ki, bel soyu deyil yol/din soyudur. Yeri gәlmişkәn bir nöqtәyә diqqәt çәkmәkdә fayda var. Adayış prosesini anladan bir qissәnin başlanğıcı olan bu ayәdәki dörd ismin dә qәribә bir bәnzәrliyi var: Onların dördü dә övladla sınanmışlar. İlk ikisi öz övladları olan Qabil vә Kәnanı әbәdi itirmәyin ağır acısını çәkmiş, son ikisi olan İbrahim vә İmran isә bu imtahanı müsbәt bir biçimdә, ahıl yaşlarında sahib olduqları yeganә övladları İsmayıl vә Mәryәmi Allaha bağışlayaraq qurban vermişlәrdir. Bu sәbәblә Adәm vә Nuh fәrd olaraq xatırlandığı halda, son ikisi – İbrahim vә İmran ailә olaraq anılmışlar. ADAYIŞ RİSALӘSİ 40 33-cü ayәnin ardndan gәlәn ayә isә bu mövzuda söylәnilәcәklәrin demәk olar ki, bir xülasәsi şәklindәdir. «(Bu isimlәr әqidә vә etnik) biri digәrindәn törәmiş bir nәsildirlәr. Allah eşidәndir, bilәndir!» Bәli, ayәdә bildirilsә dә bildirilmәsә dә öz dövrünün vә çağının insanları arasından Allahın seçdiyi seçilmәyә layiq olmuş bütün möminlәr bir–birlәrindәndir. Soy olaraq olmasa belә, inam olaraq, hәdәf olaraq, niyyәt olaraq, hәrakat olaraq eyni әqidәnin mәnsubu, eyni hәrakatın üzvüdürlәr. Adlarının, yaşadıqları zaman vә mәkanın, irqlәrinin, rәnglәrinin müxtәlifliyi bu gerçәyi dәyişdirmәz. Bu hәqiqәt әqidә baxımından keçәrli olduğu kimi antropolojik baxımından da keçәrlidir. Hәqiqәtәn dә Nuh Adәmin, İbrahim Nuhun, Harun İbrahimin, İmran Harunun, İsa İmranın, bir başqa qoldan İsmayıl İbrahimin, Hz.Muhәmmәd İsmayılın zürriyyәtindәndir. Ayәdә keçәn «zürriyyәtdәn» kәlmәsinin lüğәti mәnası söylәdiklәrimizә aydınlıq gәtirir. Bildiyiniz kimi «atom» mәnasını da verәn «zәrrә» eyni kökdәndir. Yәni insanlıq soy olaraq atomlardan tәşkil olunmuş bir cisim olduğu kimi әqidә baxımından da möminlәr atomlardan tәşkil olunmuş tәk bir cisim kimidirlәr. Ayәdәki «bәzisi-bәzilәrindәndir» kәlmәsinin әqidәvi mәnada da keçәrli olduğunu, eyni tәrzdә deyilmiş başqa ayәlәrdәn dә anlayırıq. Quran mömünlәr üçün «Mömin kişilәr vә mömin qadınlar bәzisi–bәzisinin vәlisidir» (9/71) yәhudilәr vә xristianlar üçünsә «Onlar bәzisi–bәzisinin dostudur» (5/51) deyә bildirir. Eyni şey münafiqlәr üçün dә keçir: «Münafiq kişilәr vә münafiq qadınlar bәzisi–bәzisindәndir» (9/67) Tabiun alimlәrindәn Katadenin bu ayәnin tәfsirindә söylәdiyi kimi әmәldә, ixlasda, niyyәttә, etiqadda vә düşüncә tәrzindә mütlәq bunlar bir–birlәrindәndir. Necә imanın mәntiqi birdirsә, inkarın vә nifaqın da mәntiqi birdir. Bunlar zamanların vә mәkanların dәyişmәsiylә dәyişmәzlәr. İmranın Zövcәsi onun kimi eyni mәqsәd vә niyyәtlә hәrәkәt edәnlәr üçün bir nümunәdir. İnsanlıq var olduğu müddәtdә bu yolu davam etdirәn igid İslam anaları var olacaq. İmranın Qadının sinfindәn olmaq Quranın nümunә göstәrdiyi ADAYIŞ RİSALӘSİ 41 bu qadının hәrәkәtinә eyni qayә, eyni niyyәt vә eyni usulla sarılmaqla mümkündür. Sünnәtullah baxımından әlbәttә ki, eyni sәbәblәr eyni nәticәni doğuracaq. Fәsada uğramış toplumun yıxılan dirәyini basdıracaq әrlәrin yetişmәsi üçün adayış prosesini başlatmaq vә bunun üçün dә «adayan» olmaq, ilahi seçimә namizәd hazırlamaq mәnasını daşıyacaq. Namizәdlәr әlbәttә ki, Kitabın varislәri arasından seçilәcәkdir. Bunu Quran, belә deyir: «Sonra Kitabı bәndәlәrimizdәn seçdiklәrimizә miras verdik. Onlardan kimisi özünә zülm edәr, kimisi mötәdil olar, kimisi dә Allahın izni ilә yaxşı işlәrdә irәli keçәr. Bu böyük lütüfdür!» (35/32) Bu ayәdә bildirilәn «seçdiklәrimizә» kәlmәsi ilә Ali–İmran surәsinin 33–cü ayәsindә keçәn «seçdiyi» kәlmәsi eyni kökdәndir. Yalnız bu ayәdәki seçim Ali–İmran 33-dә bildirildiyi kimi fәrd vә ya ailә, yaxud da toxum kadr seçimi deyil, Kitaba varis olacaq «ümmәt» seçimidir. Kitab (Quran) seçilәn bu ümmәtә әmanәt edilmişdir. Eynilә daha әvvәl İsrail övladında olduğu kimi: «Ey İsrail övladı! Sizә verdiyim nemәtimi vә sizi alәmlәr üzәrindә üstün etdiyimi xatırlayın» (2/122) Fәqәt İsrail oğulları bu seçimin haqqını vermәmiş, әksinә ilahi әmanәtә xәyanәt etmiş, onun hökmünü ortadan qaldırmış, bunun nәticәsi olaraq bu әmanәt onların әlindәn alınaraq başqalarına (Müsәlmanlara) verilmişdir. Bundan sonra bu әmanәt Müsәlmanlar arasından ona layiq olan toplumlara verilәrәk, Qiyamәtә qәdәr әldәn–әlә ötürülәcәkdir. Yәni bu seçim o gün olduğu kimi bu gün vә bundan sonra da, seçilmә haqqına sahib olub namizәdlik şәrtlәrini daşıyanların, daha әvvәl seçilmiş olaraq әhdlәrini pozanların yerinә gәtirilmәsiylә davam edәcәkdir: «Әgәr istәsә, sizi yox edib yerinizә başqa bir toplum gәtirәr. Bu Allah üçün heç dә çәtin deyildir!» (14/19-20) Әgәr seçilmişlәr әqidә baxımından, dәvәt, cihad vә әmri-bil- mәruf, nehyi anil - münkәr baxımından cırlaşmayıb әqidәvi vә әmәli zürriyyәtlәrini davam etdirә bilirlәrsә, seçilmiş olma haqqını әllәrindә saxlaya bilәcәklәr. Adayış prosesindәki ana, övlad, nәvә üçlüyünü tәşkil edәn Hannә, Mәryәm, İsa (müjdә) da olduğu kimi, nәticә müjdә demәyә gәlir. ADAYIŞ RİSALӘSİ 42 Adayış prosesinә gәtirdiyimiz izahda istifadә etdiyimiz ümumilәşdirilmiş üsluba 33-cü ayәdә bildirilәn «alәmlәr içәrisindәn seçdik» cümlәsi sәrhәd qoya bilmәz. Әksinә bu cümlәnin mәqsәdi doğru anlaşıldığında adayış prosesinin bütün dövrlәr üçün keçәrli olduğu nәticәsi çıxar. Yuxarıdakı cümlәdә keçәn «alәmlәr» sözünә bәzilәri «öz çağı» qeydini әlavә etmişlәr. Kurtubi vә Razi bunlardandır. Bu ismlәr, Quranın bütün zamanların әn üstün «nәzir verәni»ni vә әn üstün «nәziri»ni seçdiyi simvolik isimlәrdir. Şübhә yox ki, bu isimlәrdәn daha әvvәl vә daha sonra da öz dövrünün alәmlәrinә üstün edilәnlәr olmuşdur. Mәsәlәn, bu ayәdә istifadә olunan formanın eynisi istifadә edilәrәk başqa nәbilәrin dә alәmlәrә üstün edildiyi bәyan edilir. «İsmayı, әl-Yәsa, Yunus vә Luta da (yol göstәrdik). Hәr birini alәmlәrdәn üstün tutduq» (6/86) Bu dәlillәrdәn dә aydın olduğu kimi bu isimlәr hәr biri öz dövrlәrinin namizәdlәri arasından seçilmәyә layiq olmuş öndәrlәrdir. Risalәt vәzifәlәrini toplumları içәrisindә yerinә yetirmişlәr. Bütün zamanların insanlarına da örnәk göstәrilәrәk inananlara onlar kimi olmaları nәsihәt edilmiş, onların yolunu davam etdirәnlәrә onların nәzir verdiyi kimi nәzir vermәlәri tövsiyyә olunmuşdur. Onlardan sonra da öz toplumu içәrisindә vәhy mirasına sahib çıxanlar arasından seçimlәr edilәcәkdir. Allahın qulları arasından seçdiklәrinә miras buraxdığı әbәdi risalәtin ötürülmәsi mәsuliyyәtini verdiyi ümmәt ayәdә dә bildirildiyi kimi (35/32) üç kateqoriyada dәyәrlәndirilә bilәr: 1. «Onlardan bәzisi nәfsinә zülm edәr». Çünki mәsuliyyәtinә xәyanәt etmiş, Allahın miras verdiyi Kitabı qoruma vә hәyata hakim etmәk vәzifәlәrini icra etmәmişlәr. Bu insanlar sözügedәn xәyanәtlәrinә rәğmәn özlәrini o Kitaba (Qurana) mәnsub olanlar arasında hesab etmәk kimi saxtakarlıq etmişlәr. Allah Kitabına mirasçı olaraq seçdiyi toplumun nümayәndәsi olan bu insan әxlaqsızcasına mirası mәnimsәmәk şәklindә davranaraq İlahi әmanәtә xәyanәt etdiyi üçün nәfsinә zülm etmişdir. 2. «Kimi dә orta yoldan gedәndir.» Öndәr deyil. Nә Hannә kimi nәzir verәn, nә Mәryәm kimi nәzir olunan, nә dә İsa kimi ADAYIŞ RİSALӘSİ 43 müjdә olandır. Qurban verә bilәn vә qurban olanlara tabe olmağa, xidmәtçi olmağa çalışır. Mirasa vә İlahi seçimә xәyanәt etmәz. Bәlkә qaçmağa gücü yoxdur, lakin birincilәr kimi yolun üzәrinә oturaraq keçәnlәrә dә mane olmaz. 3. «Kimisi dә Allahın izni ilә xeyirlәrdә önә keçәndir. Bax böyük fәzilәt budur». (Fatır, 32) Bu insanlar başdan bәri söhbәt etdiyimiz әbәdi risalәtә mirasçı olanlar arasından sıyrılıb İlahi seçimә namizәdliyә namizәdi olanlardır. Bunlar Quranın «Aranızda olsun» dediyi fәdakar vә vәfakar zümrәdәndir. Allah dünyanın varislәrini onların arasından seçәr. «Biz isә istәyirdik ki, o yerdә zәif düşüb әzilәnlәrә mәrhәmәt göstәrәk, onları öndә gedәn (risalәtә vә yerüzünә) varislәr edәk» (28/5) Mövzumuza başlayarkәn «İlahi seçimin mәqsәdi nәdir?» sualına cavab vermә zamanı gәldi. Bu cavabı biz deyil, yenә Quran versin: «İmranın Zövcәsinin «Ey Rәbbim, bәtnimdәkini Sәnә tamamilә azad biri olaraq nәzir edirәm. Bu nәziri mәndәn qәbul et! Әlbәttә, Sәn eşidәnsәn, bilәnsәn!» dediyi zaman….» İmranın Zövcәsi yeganә ciyәrparәsini gözünü qırpmadan Rәbbinә qurban dediyi zaman… Bax elә o andan etibarәn fövqәladә bir dövrün başlanması üçün start verilmiş, qonq vurulmuş, geriyә saymaq prosesi başlanmışdır. Zaman özünü unutmuş, Mәlәklәr nәfәslәrini tutmuş. Göylәrin qәlәmi bu sözlәri әlçatmaz dәftәrinә ana xәbәr olaraq qeyd etmiş vә yeni, lap yeni bir tarix yazılmağa başlanmışdı - keçmişin vә gәlәcәyin Sahibi tәrәfindәn. Bәli, «....dediyi zaman»... Bir cavaba ehtiyac duyan bu zaman zәrfinin arxasından mütlәq cavabı gәlmәli. Yәni, «bәs nә olmuş İmranın Zövcәsi belә dediyi zaman?» sualının cavabı... Belәliklә, bu sualın cavabını 33-cü ayәyә әvvәlә qayıdaraq tapırıq: «Allah, İmranın ailәsini seçib alәmlәrә üstün etdi». ADAYIŞ RİSALӘSİ 44 (Zәccac) Bәli, üsuluna uyğun edilmiş bir adayış dünyanın qәdәrini dәyişdirәcәk bir sıra hadisәnin dә ilk sәbәbi olurdu. Hәlә heç doğulmamış ciyәrparasını nәzir deyәn Hannә nә bilәcәkdir ki, bu qurbanıyla bir tarixi tәrs çevirib yeni bir tarix yazdığını? Nә bilәcәkdir dövr açıb, dövr bağladığını? Nә bilәcәkdir qurbanı Mәryәmin insanlığı mat-mәәttәl edәcәk bir möcüzәnin müxәtibi olacağını? Nә bilәcәkdir bu hәrәkәtin İsa kimi bir «müjdәnin» gәliş prosesini başlatdığını? Vә nә bilәcәkdir duasıyla başlanan bu prosesdә Yәhya kimi bir nәbinin göndәrilib sonunda Allahın nazil etdiyi ilә hökm etdiyi vә bu hökmdәn vaz keçmәdiyi üçün qoç kimi boğazlanacağını? O bunları bilmirdi. Yaşadığı müddәtdә dә bilmәdi, bilmәzdi dә… Bunların heç birini görmәdәn nәzirini bütün şeytanların şәrindәn nәzir dediyi Böyük Qapıya ismarlamış, nәzirinin qәbul edilib edilmәdiyi qayğısıyla çox keçmәdәn bu dünyadan köçüb getmişdi. O bilmәdi bunları. Zatan o bu әmәli ağlla ilә deyil eşqlә, mәntiqlә deyil, qәlblә etmişdi. Bu qәdәr şeyi bilsәydi ağlı eşqinә, mәntiqi qәlbinә qalib gәlәrdi. Elә olsaydı qurban vermәzdi, bәlkә dә qurban verә bilmәzdi. Bәlkә deyil, qәtiyyәn qurban vermәzdi. Çünki onun qurbanı malından vә vücudundan deyil, canından bir parça idi. Әlbәttә, İlahi seçimin sәbәbi bu idi. Çox açıq vә aydın: «İmranın Zövcәsinin «Ey Rәbbim, bәtnimdәkini Sәnә tamamilә azad biri olaraq nәzir edirәm. Bu nәziri mәndәn qәbul et! Әlbәttә, Sәn eşidәnsәn, bilәnsәn!» dediyi zaman….» «Allah (…) İmranın ailәsini seçib alәmlәrә üstün etdi». Tәqdirindә boşluğa vә tәsadüfә yer olmayan Allahın dәyişmәyәn sünnәtiydi bu. İlahi seçimlәrin göstәrişi idi bu. Allahın seçimindә diqqәtә aldığı ünsürlәrdәn әn tәsirli nümunәsi idi bu. Böyük dәyişikliklәrin böyük lütüflәrlә, böyük lütüflәrin böyük fәdakarlıqlarla gәlәcәyinin işarәsidir bu. ADAYIŞ RİSALӘSİ 45 Övladlarını Allahın qapısına deyil, saxta qapılara, müasir ilahlara, dünyaya, mәqama, pula, qadına, ağa vә sarıya qurban verәn bir toplum nә üçün vә necә qurtulsun? Әlbәttә, belә bir toplumda öndәrliyin ölçüsü elm, iman, әmәl, ixlas vә fәdakarlıq deyil, lağlağılıq, hoqqabazlıq, şarlatanlıq, şöhrәt, rütbә kimi saxta ölçülәr vә saxtalaşmış qәlp dәyәrlәr olacaqdır. İslami öndәrliyә namizәd olacaq fidanlar qurumuşsa, saxta fidanların cәzb edici, rәngli plastik meyvәlәrinә cani – dildәn sarılanlar demәli ki, aldanmağa layiq olmuşlar. Hәlә üstәlik özünü övladlarına, övladlarını isә üç günlük keçici dünya mәnfәәtinә qurban verib, Allaha da tәqaüdә çıxdıqdan sonra ibadәt edәcәklәrini söz verәnlәrin «şüurlu mömin» sayıldıqları toplum- larda…. ADAYIŞ RİSALӘSİ 46 İKİNCİ MӘRHӘLӘ: AZAD OLARAQ ADAMAQ Niyә «İmranın Zövcәsi»? «İmranın Zövcәsinin «Ey Rәbbim, bәtnimdәkini tamamilә azad biri olaraq yalnız Sәnә nәzir etdim. Mәndәn qәbul et! Әlbәttә, Sәn eşidәnsәn, bilәnsәn!» dediyi zaman….» Bu ayә adayışın (nәzir vermәnin) timsalı İmranın Zövcәsi Hannәnin dilindәn verilmişdir. Quran әsas üslubuna sadiq qalaraq bu mövzuda da açıqlama vermәdәn sadәcә «İmranın Zövcәsi» demәklә kifayәtlәnir. Bu qadının adı nәdir? Quran bunu bildirmir. Eyniylә bu ibrәtamiz hadisәnin harda, nә zaman yaşandığını bildirmәdiyi kimi digәr bir sıra xırdalıqları da açıqlamır. Niyә açıqlamır? Sәbәbi bәlli. Üslubullah. Allahın üslubu açıq vә aydın. Gәrәksiz xırdalıqlardan vә diqqәti dağıda bilәn şeylәrdәn qaçınılır. Bәlkә dә Quranı bir tarix kitabı kimi oxumaq istәyәnlәrә fürsәt vermәmәk üçündür. Tәbii ki, bütün tarixlәrin şirәsi Qurandadır. Bu bir hәqiqәtdir. Bәzәn zaman, mәkan vә ad bildirmәdәn hadisәlәri anladır. Bildirdiyi zaman da üslubuna sadiq qalaraq «firon» deyәr, «nemrud» deyәr, «tağut» deyәr. Halbuki, nә firon, nә dә nemrud xüsusi isimlәr deyil. Bu adamların adları var: Vәlid ibn Reyyan, Ramses, Kevş vә s. bu kimi. Quran nәdәn belә edir? Әlbәttә, zamanlar, mәkanlar vә hadisәlәrüstü mesajını müәyyәn tarixlәrlә, müәyyәn mәkanlarla, müәyyәn adlarla çәrçivәlәndirmәmәk üçün. Ya da bәzilәri bunlardan çıxış edәrәk ayәlәri tarixә hәbs etmәsinlәr deyә. ADAYIŞ RİSALӘSİ 47 Nemrud vә firon adları ümumi adlardır. Farslarda şah, Әrәblәrdә mәlik, Türklәrdә xan vә xaqan, Avropada kral nә mәna daşıyırsa bu da elә. Yәni Quran onların adını, tarixini, yerini bildirmәmәklә bu tiplәri ümumilәşdirmişdir. «Nemrud» deyincә adı Kevş ibn Kәnan olan, «Firon» deyilincә adı Vәlib ibn Reyyan ya da Ramses vә s. olan iqtidar sahiblәri ağla gәlmәsin. İnsanlar adlarının nә olmasından asılı olmayaraq öz zamanlarında vә çevrәlәrindә bu tiplәrlә әxlaq, davranış vә inam baxımından oxşar tiplәr görsәlәr onları asanca tanıyıb seçә bilsinlәr deyә. Daha açığı hәr zamanın, hәr dövrün, hәr bölgәnin özünә- mәxsus nemrudu vә ya nemrudları ola bilәcәyi mәlum olsun deyә. Vә tәbii onlara qarşı Musalar vә İbrahimlәr dә olacaq. Bu sәbәbdәn dә Quranın anlatdığı müsbәt vә mәnfi tiplәr cahanşümul tiplәrdir. Әbu Bәkrin, Әlinin, Ömәrin, Osmanın, Aişәnin, Xәdicәnin (Allah hәr birindәn razı olsun) adlarını Quranda tapa bilmәzsiniz. Әbu Cәhlin, Ümeyyәnin, Abdulla ibn Ubeyyin adlarını tapmadığınız kimi. İstisnalar da var: Sәhabәlәrdәn yalnız Zeyd vә müşriklәrdәn yalnız Rәsulun әmisi Әbu Lәhәb. Onlar hәqiqәtәn müstәsnadır vә adlarının Quranda verilmәsi bir hikmәtә tabedir. Quran çox nadir hallarda xırdalıqlara da toxunur. Tәqdim etdiyi xırdalıqların da insanlar üçün bir fitnә sәbәbi edildiyini dә söylәyir. Mәsәlәn Әshabı-Kәhfin sayı vә Müddәssir surәsindә keçәn «on doqquz» rәqәmi kimi. Birincisi keçmiş zamanların fitnәsi idi, ikincisi dövrümüzün fitnәsi. Allahın dininә vә Kitabına deyil, «19»a iman edәnlәr bu fitnәnin tәlәsinә düşmüşlәr. Quran bu üslubundan insanların diqqәtini dağıtmamaq üçün dә istifadә edir. Problem kimin etdiyindәn çox nә etdiyinә diqqәti çәkmәkdir. Yaxşıdırsa hәr kәs üçündür. Quran tәdqiqat obyekti kimi üzәrindә araşdırılma aparmaq, ixtisas artırmaq, dissertasiya yazmaq, akademik karyera qazanmaq üçün deyil, iman vә әmәl edilәcәk bir hәyat kitabıdır. Quran bu üslubu bu sәbәbdәn seçmişdir. Buna görә dә sәlәf «alim» deyilincә, Quranı oxuyub, anlayıb, yaşayıb, yaşadanı anlamışlar. Qәrbdә mülhәm 21 pozitivizm 22 elm anlayışında alim 21 İlhama gәlmiş, ilhamlanmış |