Mundarija: Kirish

2. Bir razryadli ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)lar
Ma’lumki, zamonaviy EHMlarda ikkilik sonlarni fizik ifodalashda potensial ko'rinishdagi signallardan foydalaniladi. Bunday signallar aloqa kanallari orqali ketma-ket yoki parallel uzatilishi mumkin.
Ikkilik kodni ketma-ket uzatish usuli uchun bitta aloqa simi etarlidir. Bu simdan signallar sinxron ravishda bir xil intervalda xonama-xona(razryadlar bo'yicha) uzatiladi. Bunda signalni uzatish oralig'i:
∆S=C* ∆t; ga teng.
Bu erda S-sim orqali signalni uzatish tezligi (taxminan yorug'lik tezligiga teng)
∆t-signalni uzatishga ketgan vaqt.
Ikkilik kodlarni paralell uzatishda n-ga aloqa simlari kerak bo'ladi. Bu simlar orqali bir vaqtning o'zida n xonali kodlarni uzatish ta’minlanadi.
Ketma-ket ikkilik kodlarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning ishlash prinsipini ko'rib chiqamiz.
Ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)lar ikkita ikkilik kodni xonama-xona qo'yish uchun xizmat qiladi. SHuning uchun ular bir xonali (razryadli) to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)lar deyiladi. Bir razryadli ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning o'tish jadvalini tuzamiz:

Kirish			Chiqish
Qo'shiluvchilar		Oldingi kichik razryaddan perenos Pi-1	Yig'indi	Keyingi katta razryadga pernos Pi+1
X1	X2	X3	S	Pi+1
0	0	0	0	0
0	0	1	1	0
0	1	0	1	0
0	1	1	0	1
1	0	0	1	0
1	0	1	0	1
1	1	0	0	1
1	1	1	1	1

Jadvaldagi S_i va P_i+1 ifodalar uchun DNF quyidagicha ifodalanadi:

Bu kanonik formalar bo'yicha ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning sxemasini «VA» hamda «YOKI» mantiqiy elementlaridan foydalanib ko'rish mumkin


Sxemaning kirish yo'llarida x₁,x₂,x₃ signallar bilan bir qatorda ularning invers qiymatlari ham ishlatiladi.
Ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning funksional sxemasi to'la bo'lishi uchun chiqish yo'lidagi P_i+1 signalni x₃ bir takt vaqt mobaynida ushlagan holda ulash talab etiladi. Unga ko'ra bir razryadli ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning sxemasini keltiramiz:

to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator) tomonidan ikkilik kodlarni qo'shishga sarflangan vaqt quyidagicha aniqlanadi:
Tc≈n-∆t;
Bu erda n-razryadlar soni;
∆t – har bir razryadni qo'shishga ketgan vaqt.
Formuladan ko'rinib turibdiki 1 razryadli ketma-ket to'liq qo'shuvchi mantiqiy element(summator)ning asosiy kamchiligi uning tezligining past ko'rsatgichidir. Yutug'i esa, elementlar soninining kamligi va tejamkorligidir.
Menga berilgan kurs ishi mavzusi bo’yicha loyxani qurib olamiz
Buning uchun rabotchi stoldan NI Multisim 14.0 dasturiga kirib olamiz.

Keying qiladigan ishimiz ochilgan oynani sahranit qilib olishdir.

Komponentalar orasidan
ga kiramiz va insturumentini olamiz ;

Keyin esa raqamli signal uchun 2 lik sanoqda ishlaydigan insturumentidan 8 ta olamiz;

Keyingi oladigan qurilmamiz < 7 segmentli monitor > 2 TA olamiz bu bizga qiymatlarni ko’rsatib turadi;



Keying oladigan qurilmalarimiz bu <summator>- hisoblanadi. U qurilmadan ham 2ta olamiz.;



Bu qurulmalarni o‘zaro ulab olamiz;

Raqamli signal chiqaruvchi qurilmalar summatorga ulanadi.

Shu tariqa ulab olamiz endi esa datur ishlashini ko‘rib olamiz

Bu yerda datur 2 lik sanoq tizimida ishlamoqda
Bu sxemada ishlash uchun 2 lik sanoq tizimi kerak bo’ladi 2 lik tizimlardan foydalanib 0 da 9 gacha hisoblash mumkin.
2.3. Dasturdan foydalanish yo‘riq nomasi.
Multisim dasturini ishga tushurish uchun Kompyuter klavaturasidan (pusk) tugmasini bosamiz .
(pusk) tugmasi ichidan Multisim 14.0 dasturini topamiz va sichqonchani o’ng tugmasini bosamiz.
Multisim 14.0 dasturi ishga tushadi. Sxemani ishga tushirishning bir necha hil usullari bor.
Dasturni ishga tushirishni bir necha usullari bor.
1. Simulyator menyusidan RUN panelini bosamiz.
2. CTRL + F5 tugmasini bosish.
3. Multisim 14.0 dasturidagi tugmani bosish orqali ishga tushirish mumkin. Dasturni ishga tushiramiz va natijani olamiz.

Xulosa
Men ushbu mavzuni kurs ishi qilib tayyorlashda turli hil malaka va ko`nokmalarga ega bo`ldim qolaversa, qo`shimcha adabiyotlardan qay tarzda foydalanish tartiblarini o`rgandim.