Mundarija: kirish

2.2.Maktabgacha taʼlim tashkilotlarining sifat va samaradorligini oshirish shakllari
Maktabgacha taʼlim tashkilotlarining sifat va samaradorligini oshirish innovatsiyalar o'zaro ta'sir madaniyatining eng muhim va asosiy vositalaridan bin sifatida namoyon bo'lib, ular innovatsion jarayonlarda nafaqat o'zining tavsifi va xususiyatlari bilan, balki pedagogik jarayonlarni takomillashtirishning eng muhim omillari sifatida ham belgilanadi. Bu o'z navbatida innovatsiyalaming sifatini va ahamiyatliligini belgilash bilan bir qatorda, vaziyatlarga ko'ra ulami tatbiq etish vaqtlarini ham oldindan belgilaydi. O'zaro ta'sir madaniyati umumiy ijtimoiy madaniyatning tashkil etuvchi komponenti sifatida ma'lum bir ijtimoiy madaniyat kontekstida tushunchalar, shaxslararo munosabatlar va o'zaro ta'sir natijasida shakllanadi va unda qator kattaliklar - an'anaviylikdolzarblik darajasi, motivlashtirish tizimi; rahbarlik uslublari, tashkiliy muhitning sifati; kommunikatsiyalar; personalni boshqarish; boshqaruv strategiyasi; o'qituvchimurabbiylar va ta'lim oluvchilaming kasbiy hamda shaxsiymadaniyati rasmiy jihatdan namoyon bo'ladi.O'zaro ta'sir madaniyatining an'anaviyligi milliy-tarixiy ijtimoiy madaniyat bilan pedagogikaning o'zaro bog'liqligiga asoslanuvchi umumtaraqqiy va milliy ta'lim-tarbiya madaniyatining pedagogik tizimda barqaror namoyon bo'lishi, uning dolzarbligi ta'limiy muhitda qulay vaziyatlaming vujudga kelishi sifatida va ijtimoiy ehtiyojlarga mos kelishi bilan belgilanadi.Ta'limiy muhitning sifati uning holatining milliymadaniy namunalar bilan mos kelishini hamda pedagogik jarayonning samaradorlik darajasi va subyektlar (o'qituvchi va ta'lim oluvchilar)ning imkoniyat darajasini belgilaydi.Ya'ni, vujudga kelayotgan vaziyatlami ta'limiy muhitning asosiy tashkil etuvchi elementlari bilan muvofiqlashtirish o'zaro ta'sir madaniyatining asosiy ko'rsatkichi sifatida xizmat qiladi.
Yuqorida keltirilgan o'zaro ta'sir madaniyatining barcha xususiyatlari pedagogik jarayonning rivojlanish darajasini ko'rsatadi va pedagogik jarayon subyektlarining innovatsiyalarga tayyorgarligi ko'rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Bu o'z navbatida uzluksiz ta'lim tizimi muassasalari pedagoglari: innovatsiyalami amalga oshirishgayo'naltirilgan faoliyati va o'z ishiga bo'lgan qiziqishini hayotiy ahamiyatga ega deb bilishi; ijodiy va kasbiy imkoniyatlarga ega bo'lishi; chet tillarini, kompbyuter texnologiyalarini va menejment asoslarini bilishi; o'z kasbiy mahorati darajasini tanqidiy baholash imkoniyatiga ega bo'lishi; ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishda "inson отШап" va innovatsion faoliyat zaruriyatini inobatga olishi zamrligini ifodalaydi.dolzarblik darajasi, motivlashtirish tizimi; rahbarlik uslublari, tashkiliy muhitning sifati; kommunikatsiyalar; personalni boshqarish; boshqaruv strategiyasi; o'qituvchimurabbiylar va ta'lim oluvchilaming kasbiy hamda shaxsiy madaniyati rasmiy jihatdan namoyon bo'ladi.O'zaro ta'sir madaniyatining an'anaviyligi milliy tarixiy ijtimoiy madaniyat bilan pedagogikaning o'zaro bog'liqligiga asoslanuvchi umumtaraqqiy va milliy ta'lim-tarbiya madaniyatining pedagogik tizimda barqaror namoyonbo'lishi, uning dolzarbligi ta'limiy muhitda qulay vaziyatlaming vujudga kelishi sifatida va ijtimoiy ehtiyojlarga mos kelishi bilan belgilanadi.Ta'limiy muhitning sifati uning holatining milliymadaniy namunalar bilan mos kelishini hamda pedagogik jarayonning samaradorlik darajasi va subyektlar (o'qituvchi va ta'lim oluvchilar)ning imkoniyat darajasini belgilaydi. Ya'ni, vujudga kelayotgan vaziyatlami ta'limiy muhitning asosiy tashkil etuvchi elementlari bilan muvofiqlashtirish o'zaro ta'sir madaniyatining asosiy ko'rsatkich .Yuqorida keltirilgan o'zaro ta'sir madaniyatining barcha xususiyatlari pedagogik jarayonning rivojlanish darajasini ko'rsatadi va pedagogik jarayon subyektlarininginnovatsiyalarga tayyorgarligi ko'rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Bu o'z navbatida uzluksiz ta'lim tizimi muassasalari pedagoglari: innovatsiyalami amalga oshirishga yo'naltirilgan faoliyati va o'z ishiga bo'lgan qiziqishini hayotiy ahamiyatga ega deb bilishi; ijodiy va kasbiy imkoniyatlarga ega bo'lishi; chet tillarini, kompbyuter texnologiyalarini va menejment asoslarini bilishi; o'z kasbiy mahorati darajasini tanqidiy baholash imkoniyatiga ega bo'lishi; ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishda "inson отШап" va innovatsion faoliyat zaruriyatini inobatga olishi zamrligini ifodalaydi.Uzluksiz ta'lim tizimi muassasalarida pedagogik jarayonlami tashkil etish va boshqarish jarayoni subyektlarining turli ta'sir ko'rsatish vositalari majmuini pedagogik jarayonlami takomillashtirish vositalari sifatida ko'rsatish mumkin. Chunki pedagogik jarayonlami takomillashtirish vositalari bir tomondan ta'lim vositalari (o'quv, dasturiy, informatsion, didaktik, tajribaviy-tashxis va h.k.) majmui hisoblansa, ikkinchi tomondan, u ta'lim-tarbiya maqsadlarini amalga oshimvchi texnologik mexanizm hisoblanadi.Pedagogik jarayonlami takomillashtirish vositalarining nazariy-metodologik asoslari pedagogik jarayonlarning yangi shaklini vujudga keltimvchi, ta'limning tarkibiy tuzihshining sifatlarini belgilovchi yangi g'oyalar hisoblanadi. Shunga ko'ra, uzluksiz ta'lim tizimi muassasalari o'qituvchilarining pedagogik jarayonlami takomillashtirishga ta'sir ko'rsatuvchi vositalarini tavsiflovchi integrativ xususiyatlami quyidagi gumhlarga ajratish mumkin: innovatsion tartibda faoliyat ko'rsatishni tashkil etishning umumiy tamoyillari; pedagogik jarayonlami rivojlantirish va takomillashtirish bilan bog'liq bo'lgan g'oyalaming mavjudligi; ijtimoiy organizm sifatida jamoani rivojlantirish va ta'lim oluvchi - ixtirochilar jamoasini vujudga keltirish bo'yicha tashkiliy metodik faoliyat; yangi tarkibiy tuzilishga ega va mazmunan rivojlantirilgan ta'lim dasturlarini ishlab chiqish hamda amaliyotga tatbiq etish asosida pedagogik jarayonlami tashkil etish va boshqarish; pedagogik jarayon subyektlarining ijodiy qobiliyatlarini psixologik-pedagogik jihatdan rivojlantirish; pedagogik jarayonlami takomillashtirishda subyektlaming individual-psixologik xususiyatlarini hisobga olish; yagona ta'lim-tarbiyaviy maqsadni amalga oshirish va rivojlantirish uchun o'zaro birikkan ta'lim oluvchi, o'qituvchi va ota-onalaming hamkorligini vujudga keltirish lozim.Bugungi kunda pedagogik jarayon sub'yektlari uchun qo'yilayotgan talablar ta'lim standartlari va o'quv dasturlarini unifikatsiya va modernizatsiya qihsh; pedagogik jarayonni va sub'yektlar faoliyatini rejalashtirish, tashkil etish va takomillashtirishda pedagogik tizim komponentlarining o'zaro aloqadorligi va bog'liqligi, integrativ tabiati kabi qator o'ziga xos xususiyatlarini inobatga olish; mazkur tizimda innovatsion va hamkorlikdagi faoliyatni rejalashtirish, tashkil etish va takomillashtirish uchun shart-sharoitlar yaratish, ya'ni mazkur jarayonning samaradorligini ta'minlash yo'nalishida maxsus kurslar o'quv-seminarlari tashkil etish va o'quv-metodik mahsulotlar bilan ta'minlash; ta'lim muassasasi, oila, mahalla, jamoaviy boshqaruv organlari va jamoatchilik tashkilotlari faoliyatini rivojlantirish, ya'ni hamkorlikdagi boshqaruvni tashkil etishni nazarda tutadi.
XULOSA
Bolalar ijtimoiylashuvining o‘ziga xos xususiyati vazifalari shuki, ular jamiyat ilgari surayotgan yurish turish me’yorlariga baho berishi va nazorat qilishi qiyin. Faqat ular bu darajani hayot davomida egallaydilar. Shuning uchun bolalar ijtimoiylashuviga ota-onalar, qarindoshlar, bolalar bilan ishlayotgan mutaxassislar (psixolog, shifokor, pedagoglar – “agent”lar) bu masalaga alohida e’tibor bermoqlari zarur. Chunki, bolalar hayotda zarur bo‘lgan ijtimoiy bilimlarni ertaroq va yaxshiroq o‘zlashtirishlari va ularni hayotda qo‘llashga intilishlari aynan ularga bog‘liqdir. Buni ijtimoiy pedagogika bilan bog‘liqligi shundaki, maktab yoki boshqa ta’lim muassasida ta’lim olish jarayonida bolalar avvalo akademik bilimlarni o‘zlashtiradi.“Ijtimoiy” (lotincha – socialis – umumiy) tushunchasining asosini shaxslar, shaxslararo munosabatlarning turli shakllari bilan bog‘liq jarayonlar tashkil etadi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, agarda pedagogika o‘sib kelayotgan yosh avlodlarning ta’lim-tarbiyasi haqidagi fan bo‘lsa, ijtimoiy pedagogika ta’lim-tarbiya jarayonlarida bolaning jamiyatdagi hayotga qo‘shilishiga bog‘liq qonuniyat va xodisalarni o‘rganadi. Bu o‘rinda shuni ham aytib o‘tish joizki, bolaning jamiyatga “kirish” jarayoni, uning muayyan ijtimoiy tajribani qo‘lga kiritishi (bilim, qadriyat, yurish-turish qoidalari) bilan bog‘liqdir. Zamonaviy mutaxassis tabiiy-ilmiy va kasb-hunar bilimigagina emas, balki o‘zining ma’naviyati va madaniyatini belgilovchi gumanitar bilimlarga ham ega bo‘lishi darkor. Axloqiylikdan mahrum mutaxassis qabul qilinayotgan qarorlarning haqiqiy oqibatlari uchun o‘ziga ham, jamiyatga ham javob bera olmaydi. Mamlakatimiz ta’lim tizimining maqsadi, vazifalari, jarayoni va natijasining tub farqi shunda.Respublikadagi hunar-texnika bilim yurtlari asosan ikkinchi razryadli, malakasi past ishchi kadrlarni tayyorlar edi. Ularni ishlab chiqarishda yuqori malakali qilib «etishtirish» uchun ko‘p vaqt va mablag‘ talab etilardi.Past sifatli mutaxassislarni tayyorlash, ayrim istisnolar bilan oliy ta’limga ham xos edi. Buning sababi ko‘p darajada: Mutaxassislarni ommaviy chiqarish, respublika iqtisodiy va ijtimoiy hayotining asossiz ehtiyojlari, bu hol soxta lavozimlar nomenklaturasi ortishiga olib keldi. Bu omil oliy ma’lumotning nufuzi va uning sifat ko‘rsatkichlariga qo‘yiladigan talab pasayishini keltirib chiqardi. Yuqorida keltirilgan o'zaro ta'sir madaniyatining barcha xususiyatlari pedagogik jarayonning rivojlanish darajasini ko'rsatadi va pedagogik jarayon subyektlarining innovatsiyalarga tayyorgarligi ko'rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Bu o'z navbatida uzluksiz ta'lim tizimi muassasalari pedagoglari: innovatsiyalami amalga oshirishgayo'naltirilgan faoliyati va o'z ishiga bo'lgan qiziqishini hayotiy ahamiyatga ega deb bilishi; ijodiy va kasbiy imkoniyatlarga ega bo'lishi; chet tillarini, kompbyuter texnologiyalarini va menejment asoslarini bilishi kerak.Yuqorida keltirilgan o'zaro ta'sir madaniyatining barcha xususiyatlari pedagogik jarayonning rivojlanish darajasini ko'rsatadi va pedagogik jarayon subyektlarininginnovatsiyalarga tayyorgarligi ko'rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Bu o'z navbatida uzluksiz ta'lim tizimi muassasalari pedagoglari: innovatsiyalami amalga oshirishga yo'naltirilgan faoliyati va o'z ishiga bo'lgan qiziqishini hayotiy ahamiyatga ega bo'lishi kerak.