Multikulturalizm
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kommunitarizm fərd və cəmiyyət arasındakı əlaqəni vurğulayan bir fəlsəfədir. Onun
əsas fəlsəfəsi insanın sosial şəxsiyyətinin və şəxsiyyətinin fərdiliyə daha az əhəmiyyət verilməklə, əsasən icma münasibətləri ilə formalaşdığına inanmağa əsaslanır. İcma bir ailə olsa da, kommunitarizm çox vaxt daha geniş, fəlsəfi mənada müəyyən bir yerdəki (coğrafi yer) insanlar icması və ya maraq və ya tarixi paylaşan icma arasında qarşılıqlı təsirlər toplusu kimi başa düşülür. Kommunitarizm ümumiyyətlə ifrat fərdiyyətçiliyə qarşı çıxır və ümumi cəmiyyətin sabitliyinə üstünlük verməyən ifrat laissez-faire siyasətini rədd edir. Kommunitar termini yalnız XIX əsrin ortalarında ortaya çıxsa da, kommunitar xarakter daşıyan ideyalar daha əvvəl meydana çıxmışdır. Bu fikirlərə bəzi klassik sosialist doktrinalarında (məsələn, erkən kommuna və işçi həmrəyliyi haqqında yazılar) və daha sonra Əhdi-Cədiddə rast gəlinir. Kommunitarizm erkən monastizmə gedib çıxır. Bəzi erkən sosioloqların işində güclü kommunal elementlər var idi, məsələn, Ferdinand Tönniesin Gemeinschaft (zalım, lakin tərbiyəvi icmalar) və Gesellschaft (azadedici, lakin şəxsiyyətsiz cəmiyyətlər) müqayisəsi və Emile Durkheimin sosial dəyərlərin və münasibətlərin inteqrativ rolu ilə bağlı narahatlıqları. fərd və cəmiyyət arasında. Hər iki müəllif azadlığını əldə etmiş, lakin sosial əlaqələrini itirmiş atomlaşmış fərdlərdən ibarət müasir cəmiyyətlərdə anomiya (normativlik) və yadlaşma təhlükələri barədə xəbərdarlıq edirdi. 1960-cı illərdən başlayaraq müasir sosioloqlar ABŞ-də kütləvi cəmiyyətin yüksəlişini və sosial əlaqələrin və ənənəvi dəyərlərə və nüfuza hörmətin tənəzzülünü gördülər. Bu məsələləri gündəmə gətirənlər arasında Robert Nisbet (Hakimiyyətin Alatoranlığı),Robert N. Bellah Ürəyin Vərdişləri və Alan Ehrenhalt (İtirilmiş Şəhər: Amerikada İcmanın Unudulmuş Fəzilətləri) var. Robert Putnam "Tək Bowling" (2000) adlı kitabında "sosial kapitalın" azalmasını sənədləşdirdi və müxtəlif sosial qruplar arasında bağlılıq bağlarının formalaşdığı "sosial kapitalın körpüsünün" əhəmiyyətini vurğuladı. 20-ci əsrdə kommunitarizm Doroti Day və Katolik İşçi hərəkatı tərəfindən bir fəlsəfə kimi formalaşmağa başladı. İlkin məqalədə Katolik İşçi Hərəkatı Məsihin Mistik Bədəni dogmasını hərəkatın kommunitarizminin əsası kimi izah etdi. Oxşar şəkildə kommunalizm Emmanuel Mounier-in şəxsi fəlsəfəsi ilə əlaqələndirilir. 6)Multikultrializmə liberalizm yanaşması və onun nümayəndələri-Liberalizm — azadlıq, idarə edilənin razılığı və qanun qarşısında bərabərlik anlayışlarına əsaslanan siyasi və mənəvi fəlsəfə. [1][2][3] Liberallar müxtəlif fikirləri müdafiə edir, ancaq onlar əsasən azad bazar, azad ticarət, məhdud dövlət, fərdi hüquqlar (mülki hüquqlar və insan hüquqları buna daxil olmaqla), kapitalizm, demokratiya, sekulyarizm, gender bərabərliyi, irqi bərabərlik, internasionalizm, söz azadlığı, mətbuat azadlığını və din azadlığını dəstəkləyirlər. [4][5][6][7][8][9][10] Liberalizmə ən çox uyğun gələn siyasi rəng sarıdır . [11][12 Liberalizm Maarifçilik dövründə ayrı bir siyasi hərəkata çevrilmişdir. Bu, həmin dövrün Qərb filosofları və iqtisadçıları arasında olduqca populyar idi. Liberalizm Zadəganlıq Sosial normalarını, dövlət dinini, mütləq monarxiyanı, kralların ilahi hüququnu və mühafizəkarlığı aradan qaldırmış, əvəzinə isə nümayəndəli demokratiya və hüququn aliliyini təqdim etmişdir. Liberallar həmçinin,merkantilist siyasətə,kral monopoliyalarına və ticarətə qoyulan digər maneələrə son qoymuş, azad bazar və azad ticarəti populyarlaşdırmışdır. [14] Filosof Con Lokk adətən liberalizmin banisi hesab edilir. O, sosial müqavilə anlayışında irəli sürmüşdür ki, hər bir şəxsin həyat, azadlıq və mülk haqqında təbii hüququ var və dövlətlər bu hüquqları tapdalamamalıdır. [15] Böyük Britaniya liberal ənənəsi demokratiyanın genişləndirilməsini vurğulasa da, Fransa liberalizmi avtoritarizmin rəddini vurğulayır və milliyətçilik ilə yaxından əlaqəlidir. [16 1688-ci ildə baş vermiş Şanlı inqilabın, [17] 1776-cı ildə baş vermiş Amerika inqilabının və 1789-cu ildə baş vermiş Böyük Fransa inqilabının rəhbərləri kral tiraniyasını aradan qaldırmağa haqq qazandırmaq üçün liberal fəlsəfədən istifadə etmişdir. Liberalizm Böyük Fransa inqilabından sonra sürətli şəkildə yayılmağa başlamışdır. XIX əsrdə Avropa və Latın Amerikasında liberal hökumətlərin formalaşmış,Birləşmiş Ştatlardakı respublikaçılıq hərəkatına köklənmişdir. [18] Termin Viktoriya dövrü Böyük Britaniyasında siyasi müəssisələrin tənqidi, xalq adından elmə və səbəbə yönəlmə kimi qəbul edilirdi. [19] XIX əsrin axırları və XX əsrin əvvəllərində Osmanlı imperiyasında, o cümlədən Orta Şərqdə güclənən liberal cərəyan Tənzimat və Ərəb maarifçiliyi ( ərəb. ةيبرعلا ةضهنلا ) kimi islahat dövrlərinin baş verməsinə, eləcə də konstitusionalizm, milliyətçilik və sekulyarizmin yüksəlməsinə gətirib çıxarmışdır. Bu dəyişikliklər digər amillər ilə birlikdə İslam daxilində böhran hissi yaratmışdır, hansı ki, bu günə kimi davam edir və İslam dirçəlişçiliyinin yaranmasına səbəb olmuşdur. 1920-ci illərdən əvvəl liberalizmin əsas ideoloji rəqibləri kommunizm,konservatizm və sosializm olmuşdur, [20] ancaq bu siyasi fəlsəfə daha sonra liberalizmin yeni rəqiblərinə çevrilən faşizm, nasizm və markizm-leninizm ilə böyük ideoloji qarşıdurmalar yaşamışdır. Liberal ideyalar XX əsrdə daha güclü bir şəkildə yayılmışdır, xüsusilə də Qərbi Avropada. Bunun səbəbi liberal demokratiyaların Birinci Dünya müharibəsində və İkinci Dünya müharibəsində qalib tərəf olmasıdır. [21] Avropa və Şimali Amerikada sosial liberalizmin [a] əsasının qoyulmasının sosial rifah dövləti anlayışının genişlənməsində böyük rolu olmuşdur. [22] Liberal partiyalar indiki dövrdə də dünya boyunca əhəmiyyətli qüvvə və təsirə malikdir. Buna baxmayaraq, Afrika və Asiyada liberalizmə qarşı çıxılır. Müasir cəmiyyətin fundamental elementləri liberalizmə əsaslanır. Erkən liberalizm dalğaları iqtisadi fərdiyyətçilik anlayışını populyarlaşdırmış, eyni zamanda konstitusiyalı hökumət və parlament səlahiyyətinin əhəmiyyətini artırmışdır. [14] Liberallar söz azadlığı, birləşmək azadlığı, müstəqil və ictimai məhkəmə və aristokratik üstünlüklərin ləğvi kimi indiki dövrdə böyük əhəmiyyət daşıyan fərdi azadlıqları adi hala salmışdır. [14] Müasir liberalizmin növbəti maarifçilik və mübarizə dalğaları mülki hüquqların böyüdülməsini hədəfləmişdir. [23] Liberallar mülki hüquqların təmin edilməsi dalğası zamanı gender və irqi bərabərliyi müdafiə etmişdir. XX əsrdə baş vermiş lobal mülki hüquq hərəkatları hər iki hədəfdə böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. 7)Tolerantlıq,multikultrializm və intekuluralizm- Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|