MÜhazirə mikroorqanizmləRİn genetikasi

MÜHAZIRƏ 5. 

MIKROORQANİZMLƏRİN GENETİKASI, 

MIKROORQANİZMLƏRİN GENETİKASI, 

ƏTRAF MÜHIT AMİLLƏRİNİN 

ƏTRAF MÜHIT AMİLLƏRİNİN 

MIKROORQANİZMLƏRƏ TƏSİRİ, 

MIKROORQANİZMLƏRƏ TƏSİRİ, 

MIKROORQANIZMLƏRİN DOĞURDUĞU 

MIKROORQANIZMLƏRİN DOĞURDUĞU 

MÜHÜM BİOKİMYƏVİ PROSESSLƏR

MÜHÜM BİOKİMYƏVİ PROSESSLƏR

Genetika orqanizmlərin irsiyyəti və dəyişkənliyi haqqında elmdir. 

Genetika orqanizmlərin irsiyyəti və dəyişkənliyi haqqında elmdir. 

Hər bir orqanizmin inkişafı onu əhatə edən mühitdə baş verir. 

Hər bir orqanizmin inkişafı onu əhatə edən mühitdə baş verir. 

Mühitin müxtəlif amilləri orqanizmlərin inkişafında ona təsir 

Mühitin müxtəlif amilləri orqanizmlərin inkişafında ona təsir 

edərək dəyişkənlik əmələ gətirir.

edərək dəyişkənlik əmələ gətirir.

Mikroorqanizmlərdə əsasən iki formada dəyişkənlik nəzərə 

Mikroorqanizmlərdə əsasən iki formada dəyişkənlik nəzərə 

çarpır: 

çarpır: 

1) irsiyyətlə əlaqədar olan dəyişkənlik bu nəslə keçir və mutasiya 

1) irsiyyətlə əlaqədar olan dəyişkənlik bu nəslə keçir və mutasiya 

adlanır; 

adlanır; 

2) geri qayıda bilən və genetik aparatla əlaqədar olmayan 

2) geri qayıda bilən və genetik aparatla əlaqədar olmayan 

dəyişkənlikdir ki, bu da modifikasiya adlanır.

dəyişkənlikdir ki, bu da modifikasiya adlanır.

İrsi dəyişkənlik

İrsi dəyişkənlik. Bu dəyişkənlik mikrob hüceyrəsinin genetik 

. Bu dəyişkənlik mikrob hüceyrəsinin genetik 

mexanizminin dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Belə dəyişiklik müxtəlif 

mexanizminin dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Belə dəyişiklik müxtəlif 

yollarla meydana çıxa bilir. Bunlara mutasiya, konyuqasiya, 

yollarla meydana çıxa bilir. Bunlara mutasiya, konyuqasiya, 

transformasiya, transduksiya, rekombinasiya daxildir.

transformasiya, transduksiya, rekombinasiya daxildir.

Mutasiya 

Mutasiya –

– orqanizmin irsi əsaslarında 

orqanizmin irsi əsaslarında –

– genotipində (gen, 

genotipində (gen, 

xromoson, genol) gözlənilmədən (qəflətən) sıçrayışla baş verən 

xromoson, genol) gözlənilmədən (qəflətən) sıçrayışla baş verən 

irsi dəyişilmədir.

irsi dəyişilmədir.

Mutasiya

Mutasiya

–

– nuklein turşularının (DNT və ya RNT) molekul 

nuklein turşularının (DNT və ya RNT) molekul 

quruluşunun dəyişilməsi və ya nukleidlərin parçalanması yolu ilə 

quruluşunun dəyişilməsi və ya nukleidlərin parçalanması yolu ilə 

meydana çıxan dəyişgənlikdir ki, bu da çox zaman gen mutasiya 

meydana çıxan dəyişgənlikdir ki, bu da çox zaman gen mutasiya 

termini ilə ifadə olunur. Bakterial mutasiyalar iki yerə bölünür: 

termini ilə ifadə olunur. Bakterial mutasiyalar iki yerə bölünür: 

1) spontan, yəni xarici mühit amillərinin təsiri altında təbii baş verən 

1) spontan, yəni xarici mühit amillərinin təsiri altında təbii baş verən 

mutasiyalar;

mutasiyalar;

2) induksion, yəni xüsusi mutagen maddələrin təsiri ilə əmələ 

2) induksion, yəni xüsusi mutagen maddələrin təsiri ilə əmələ 

gələn mutasiyalar. Bu axırıncılara müxtəlif radiasiya növləri 

gələn mutasiyalar. Bu axırıncılara müxtəlif radiasiya növləri 

(ultrabənövşəyi, rentgen şüaları, neytron və protonlar) və 

(ultrabənövşəyi, rentgen şüaları, neytron və protonlar) və 

temperaturun təsiri ilə yaranan mutasiyalar aiddir.

temperaturun təsiri ilə yaranan mutasiyalar aiddir.

Transformasiya

Transformasiya..

Genetik

Genetik materialın

materialın (DNT v

(DNT və

ə ya

ya RNT) 

RNT) bir

bir mikrob

mikrob

h

hü

üceyr

ceyrə

əsind

sində

ən dig

n digə

ərin

rinə

ə k

köçü

öçürrü

ülm

lmə

əsi

si ililə

ə ged

gedə

ən d

n də

əyi

yiş

şk

kə

ənliy

nliyə

ə

transformasiya

transformasiya adı

adı verilmişdir

verilmişdir. 

. 

Transduksiya

Transduksiya

–

– bakteriofaq

bakteriofaq ((bakteriyanı

bakteriyanı yoluxduran

yoluxduran v

və

ə onu

onu m

mə

əhv

hv

ed

edə

ə bil

bilə

ən 

n viruslar

viruslar) 

) vasit

vasitə

əsil

silə

ə bir

bir bakteriya

bakteriya h

hü

üceyr

ceyrə

əsind

sində

ən 

n genomun

genomun

m

müə

üəyy

yyə

ən hiss

n hissə

əsinin

sinin dig

digə

ər 

r bakteriya

bakteriya h

hü

üceyr

ceyrə

əsin

sinə

ə k

köçü

öçürrü

ülm

lmə

əsin

sinə

ə

deyilir

deyilir. 

. 

Rekombinasiya

Rekombinasiya

–

– Morfoloji

Morfoloji c

cə

əh

hə

ətd

tdə

ən ox

n oxş

şar

ar, 

, lakin

lakin fizioloji

fizioloji

c

cə

əh

hə

ətd

tdə

ən f

n fə

ərqli

rqli olan

olan cinsi

cinsi h

hü

üceyr

ceyrə

əllə

ərin

rin birl

birləş

əşm

mə

əsidirki

sidirki, 

, bu

bu

hadis

hadisə 

ə bakteriya

bakteriya v

və

ə faqlarda

faqlarda m

müş

üşahid

ahidə 

ə olunur

olunur. Əmələ gələn 

. Əmələ gələn 

rekombinatda resipientin tam, donorun isə müəyyən hissə gen 

rekombinatda resipientin tam, donorun isə müəyyən hissə gen 

yığımı iştirak edir.

yığımı iştirak edir.

Plazmidilər.

Plazmidilər.

Bir çox bakteriyalarda xromosomdan başqa gen 

Bir çox bakteriyalarda xromosomdan başqa gen 

daşıyıcısı olan əlavə xırda ölçülü, qapalı DNT halqası da 

daşıyıcısı olan əlavə xırda ölçülü, qapalı DNT halqası da 

müşahidə olunur. Belə əlavə halqalar plazmidilər adlanırlar. Bu 

müşahidə olunur. Belə əlavə halqalar plazmidilər adlanırlar. Bu 

termini də 1952

termini də 1952--ci ildə C.Lederberq təklif etmişdir.

ci ildə C.Lederberq təklif etmişdir.

Modifikasiya

Modifikasiya d

də

əyi

yiş

şk

kə

ənliyi

nliyi..

Xarici

Xarici m

mü

ühitin

hitin ttə

əsiri

siri altında

altında

orqanizmd

orqanizmdəə

əəm

mə

əllə

ə g

gə

əllə

ən, 

n, irs

irsə

ən 

n ke

keç

çm

mə

əy

yə

ən m

n mü

üv

və

əqq

qqə

əti

ti

d

də

əyi

yiş

şk

kə

ənliy

nliyə

ə modifikasiya

modifikasiya adı

adı verilmişdir

verilmişdir. Bu, 

. Bu, 

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərin

rin m

mü

üxt

xtə

əlif

lif xass

xassə

əllə

ərin

rinə

ə aid 

aid ola

ola bil

bilə

ər.

r.

Ətraf mühit amillərinin mikroorqanizmlərə təsiri

Ətraf mühit amillərinin mikroorqanizmlərə təsiri

Digər canlılar kimi, mikroorqanizmlərin də inkişafı və həyat 

Digər canlılar kimi, mikroorqanizmlərin də inkişafı və həyat 

fəaliyyəti yaşadığı xarici mühit amilləri ilə sıx surətdə 

fəaliyyəti yaşadığı xarici mühit amilləri ilə sıx surətdə 

əlaqədardır. Mühit şəraiti əlverişli olduqda, onların inkişafı 

əlaqədardır. Mühit şəraiti əlverişli olduqda, onların inkişafı 

intensivləşir. Qeyri

intensivləşir. Qeyri--əlverişli şərait yarandıqda isə ya hüceyrə 

əlverişli şərait yarandıqda isə ya hüceyrə 

inkişafdan qalır, ya da hüceyrə tamamilə tələf olur. Bəziləri isə 

inkişafdan qalır, ya da hüceyrə tamamilə tələf olur. Bəziləri isə 

əlverişsiz şəraitə düşdükdə spor, bəziləri isə

əlverişsiz şəraitə düşdükdə spor, bəziləri isə

kapsula 

kapsula 

əmələ 

əmələ 

gətirirlər.

gətirirlər.

Mikroorqanizmlərə təsir göstərə bilən xarici mühit amillərini üç 

Mikroorqanizmlərə təsir göstərə bilən xarici mühit amillərini üç 

qrupa bölmək olar: 

qrupa bölmək olar: 

fiziki, kimyəvi və bioloji 

fiziki, kimyəvi və bioloji 

amillər.

amillər.

Fiziki amillərin mikroorqanizmlərə təsiri

Fiziki amillərin mikroorqanizmlərə təsiri

Mikroorqanizmlərin inkişafına təsir edən fiziki amillərə 

Mikroorqanizmlərin inkişafına təsir edən fiziki amillərə 

rütubət, 

rütubət, 

temperatur, şüa enercisi, ultrasəs, qidalı mühitin qatılığı, 

temperatur, şüa enercisi, ultrasəs, qidalı mühitin qatılığı, 

osmotik və hidrostatik təzyiq, elektrik cərəyanı 

osmotik və hidrostatik təzyiq, elektrik cərəyanı 

və s. aiddir. 

və s. aiddir. 

Mikroorqanizmlər rütubətə olan həssaslığı ilə bir

Mikroorqanizmlər rütubətə olan həssaslığı ilə bir--birindən 

birindən 

fərqlənir. Bu xüsusiyyətlərinə görə mikroorqanizmləri üç qrupa 

fərqlənir. Bu xüsusiyyətlərinə görə mikroorqanizmləri üç qrupa 

bölmək olar:

bölmək olar:

1. Rütubətə çox həssas olanlar 

1. Rütubətə çox həssas olanlar 

(hidrofil)

(hidrofil)

–

– buraya sirkə turşusu 

buraya sirkə turşusu 

bakteriyaları, nitratlaşdırıcı bakteriyalar, azotobakterlər, bir çox kif 

bakteriyaları, nitratlaşdırıcı bakteriyalar, azotobakterlər, bir çox kif 

göbələkləri və s. aid edilir.

göbələkləri və s. aid edilir.

2. Nisbətən az rütubətli mühit sevənlər 

2. Nisbətən az rütubətli mühit sevənlər 

(mezofil) 

(mezofil) 

–

– bunlar quraqlıq 

bunlar quraqlıq 

şəraitdə həyat fəaliyyətini bir neçə həftə və ya aylarla saxlaya 

şəraitdə həyat fəaliyyətini bir neçə həftə və ya aylarla saxlaya 

bilir. Məsələn, vərəm çöpləri, bəzi aktinomisetlər, göbələklər.

bilir. Məsələn, vərəm çöpləri, bəzi aktinomisetlər, göbələklər.

3. Quraqlığa davamlı mikroorqanizmlər 

3. Quraqlığa davamlı mikroorqanizmlər 

(kserofil) 

(kserofil) 

çox az rütubətli 

çox az rütubətli 

mühitdə on illərlə tələf olmadan yaşayır, çünki belə mikroblar 

mühitdə on illərlə tələf olmadan yaşayır, çünki belə mikroblar 

quraqlıq şəraitdə spor halına keçirlər. 

quraqlıq şəraitdə spor halına keçirlər. 

Mühit temperaturunun təsiri. 

Mühit temperaturunun təsiri. Mühit temperaturu 

Mühit temperaturu –

– mikrobların 

mikrobların 

həyatına təsir edən ən mühüm amillərdən biridir. Hər bir 

həyatına təsir edən ən mühüm amillərdən biridir. Hər bir 

mikroorqanizm müəyyən temperatur həddində inkişaf edə bilir. 

mikroorqanizm müəyyən temperatur həddində inkişaf edə bilir. 

Onların inkişafı üçün ən aşağı temperatur minimal, ən yüksək 

Onların inkişafı üçün ən aşağı temperatur minimal, ən yüksək 

temperatur 

temperatur –

– maksimal, ən fəal inkişafı üçün olan temperatur isə 

maksimal, ən fəal inkişafı üçün olan temperatur isə 

optimal

optimal temperatur adlanır. 

temperatur adlanır. 

Mikroorqanizmlərin inkişafını müəyyən edən bu üç temperatur 

Mikroorqanizmlərin inkişafını müəyyən edən bu üç temperatur 

göstəricisini 

göstəricisini kardinal nöqtə

kardinal nöqtə adlandırmaq qəbul edilmişdir.

adlandırmaq qəbul edilmişdir.

Mikroorqanizmləri temperatura həssaslığına (münasibətinə) 

Mikroorqanizmləri temperatura həssaslığına (münasibətinə) 

görə üç qrupa

görə üç qrupa-- psixrofil, mezofill və termofillərə bölürlər:

psixrofil, mezofill və termofillərə bölürlər:

1) 

1) 

Psixrofillərə

Psixrofillərə

inkişafı aşağı temperatura uyğunlaşmış 

inkişafı aşağı temperatura uyğunlaşmış 

mikroorqanizmlər aiddir. 

mikroorqanizmlər aiddir. Bunlar

Bunlar üçü

üçün minimal 

n minimal temperatur

temperatur --

10

10°°C

C--d

də

ək, optimal 10

k, optimal 10°°--15

15°°C

C--dək, 

dək, maksimal

maksimal 20

20--30

30°°C

C--dir. 

dir. 

Soyu

Soyuğ

ğa 

a ə

əks

ksə

ər 

r mikroblar

mikroblar davaml

davamlııd

dıırr

2) 

2) 

Mezofill

Mezofill

mikroblar

mikroblar orta

orta temperaturu

temperaturu sev

sevə

ənl

nlə

ərdir

rdir. Minimal 

. Minimal 

temperatur

temperatur 0

0°°C

C--d

də

ən +10

n +10°°C, optimal 25

C, optimal 25--35

35°°C, 

C, maksimal

maksimal 40

40--

50

50°°C

C--dir. 

dir. Bunlara

Bunlara ttə

əbi

biə

ətd

tdə

ə geni

geniş

ş yay

yayıılm

lmış

ış bakteriyalar

bakteriyalarıın v

n və

ə

g

gö

öb

bə

əllə

əkl

klə

ərin

rin, el

, elə

əc

cə

ə d

də

ə onlar

onlarıın 

n ə

əks

ksə

ər 

r patogen

patogen n

nü

ümay

mayə

ənd

ndə

əllə

əri

ri

aiddir

aiddir. 

. 

3) 

3) 

Termofil

Termofil

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ər 

r nisb

nisbə

əttə

ən y

n yü

üks

ksə

ək 

k temperaturda

temperaturda

inki

inkiş

şaf

af edirl

edirlə

ər. 

r. Onlar

Onlar üçü

üçün minimal 

n minimal temperatur

temperatur +30

+30°°C, optimal 

C, optimal 

50

50--60

60°°C, 

C, maksimum

maksimum 70

70--80

80°°C

C--dir.

dir.

Mikroorqanizmlərlə mübarizədə yüksək temperaturdan geniş 

Mikroorqanizmlərlə mübarizədə yüksək temperaturdan geniş 

istifadə olunur. Yüksək temperaturla bakteriyaları məhv etməyin 

istifadə olunur. Yüksək temperaturla bakteriyaları məhv etməyin 

iki üsulu vardır: pasterizasiya, sterilizasiya.

iki üsulu vardır: pasterizasiya, sterilizasiya.

Pasterizasiya 

Pasterizasiya 

çox yüksək temperaturda tərkibini dəyişən yeyinti 

çox yüksək temperaturda tərkibini dəyişən yeyinti 

məhsullarını (süd, şərab, ikra, meyvəşirələri) qorumaq və orada 

məhsullarını (süd, şərab, ikra, meyvəşirələri) qorumaq və orada 

olan mikroorqanizmlərin vegetativ formalarını (60

olan mikroorqanizmlərin vegetativ formalarını (60--70

70°°C

C--də 20

də 20--30 

30 

dəqiqə və ya 70

dəqiqə və ya 70--80

80°°C

C--də 5

də 5--10 dəqiqə qızdırılır) məhv etmək 

10 dəqiqə qızdırılır) məhv etmək 

üçün onların 60

üçün onların 60--80

80°°C

C--də 20

də 20--30 dəqiqə qızdırırlmasın ibarətdir. 

30 dəqiqə qızdırırlmasın ibarətdir. 

Lakin oradakı bakteriyaların sporları və termofil bakteriyalar 

Lakin oradakı bakteriyaların sporları və termofil bakteriyalar 

məhv olmur. Sporların vegetetiv formaya çevrilməsi üçün həmin 

məhv olmur. Sporların vegetetiv formaya çevrilməsi üçün həmin 

məhsullar bir sutka müddətində otaq temperaturunda saxlanılır, 

məhsullar bir sutka müddətində otaq temperaturunda saxlanılır, 

sonra aparılan təkrarı pasterilizasiya ilə həmin hüceyrələr də tələf 

sonra aparılan təkrarı pasterilizasiya ilə həmin hüceyrələr də tələf 

edilir. Bu üsul

edilir. Bu üsul

tindalizasiya 

tindalizasiya 

adlanır. Bu prosesdən konserv 

adlanır. Bu prosesdən konserv 

sənayesində meyvə və tərəvəzlərdən konserv hazırlanmasında 

sənayesində meyvə və tərəvəzlərdən konserv hazırlanmasında 

istifadə edilir. 

istifadə edilir. 

Sterilizasiya

Sterilizasiya

dedikdə hər hansı bir əşyanın və ya 

dedikdə hər hansı bir əşyanın və ya 

maddənin tərkibində olan mikroorqanizmlər tam mənada məhv 

maddənin tərkibində olan mikroorqanizmlər tam mənada məhv 

edilməsi nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə mexaniki, fiziki, termiki və 

edilməsi nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə mexaniki, fiziki, termiki və 

kimyəvi təsirlərdən istifadə edilir. 

kimyəvi təsirlərdən istifadə edilir. 

İİşığı

şığın t

n tə

əsiri

siri.İ

.İ

şığı

şığın t

n tə

ərkibind

rkibində

ə m

mü

üxt

xtə

əlif

lif şü

şüalar

alar oldu

olduğ

ğu 

u üçü

üçün, o 

n, o ə

əks

ksə

ər 

r 

mikroblara

mikroblara ö

öld

ldü

ürrü

üc

cü

ü ttə

əsir g

sir gö

öst

stə

ərir.X

rir.Xü

üsus

susə

ən, q

n, qıısadal

sadalğ

ğal

alıı ultrab

ultrabə

ən

nö

öv

vşə

şəyi

yi

şü

şüalar

alar k

kə

əskin 

skin bakteriosid

bakteriosid ttə

əsir

sirə

ə malikdirl

malikdirlə

ər.Ultrab

r.Ultrabə

ən

nö

öv

vşə

şəyi

yi şü

şüalardan

alardan suyun

suyun

s

sü

üd

dü

ün, 

n, materiallar

materiallarıın 

n sterilizasiyas

sterilizasiyasıında

nda istifad

istifadə

ə olunur

olunur..

Rentgen

Rentgen v

və

ə radium 

radium şü

şüalar

alarıı

az

az miqdarda

miqdarda v

və

ə q

qıısa

sa

m

mü

üdd

ddə

ətd

tdə

əmikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərin

rin inki

inkiş

şaf

afıın

nıı v

vəç

əçoxalmas

oxalmasıın

nıı stimulla

stimullaş

şd

dıırrıır, 

r, 

y

yü

üks

ksə

ək 

k dozada

dozada is

isə

ə onlar

onlarıö

ıöld

ldü

ürrü

ür. 

r. Elektrik

Elektrik c

cə

ərrə

əyan

yanıı y

yü

üks

ksə

ək 

k tezlikd

tezlikdə

ə

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərrə ö

ə öld

ldü

ürrü

üc

cü

ü ttə

əsir g

sir gö

öst

stə

ərir

rir..

Osmotik

Osmotik ttə

əzyiqin

zyiqin ttə

əsiri

siri.M

.M

ü

ühitin

hitin osmotik

osmotik ttə

əzyiqinin

zyiqinin mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərin

rin

h

hə

əyat

yatıında

nda m

mü

üh

hü

üm 

m rolu

rolu vard

vardıır.Osmotik

r.Osmotik ttə

əzyiq

zyiq m

mü

ühitd

hitdə

ə h

hə

əllll olan

olan madd

maddə

əllə

ərin

rin

qat

qatııllığı

ığı ililə

ə yaran

yaranıır.Qat

r.Qatııllııq art

q artııq 

q olduqda

olduqda, 

, bu

bu ttə

əzyiq

zyiq y

yü

üks

ksə

ək 

k olur

olur.. Osmotik

Osmotik

ttə

əzyiq

zyiq n

nə

ə q

qə

əd

də

ər y

r yü

üks

ksə

ək 

k olarsa

olarsa, 

, suyun

suyun ffə

əall

allığı

ığı v

və

ə onun

onun h

hü

üceyr

ceyrə

əy

yə

ə daxil

daxil

olmas

olmasıı bir

bir o q

o qə

əd

də

ər 

r az

az olur

olur.. Osmotik

Osmotik ttə

əzyiqi

zyiqi h

hü

üceyr

ceyrə

ə ttə

əzyiqind

zyiqində

ən y

n yü

üks

ksə

ək 

k olan

olan

hipertonik

hipertonik m

mə

əhlullardan

hlullardan ə

əks

ksə

ər 

r mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ər 

r ö

özl

zlə

ərin

rinə

ə laz

lazıım 

m olan

olan suyu

suyu

ala 

ala bilmir.Biologiyada

bilmir.Biologiyada bu

bu ttə

əzyiq

zyiq fizioloji

fizioloji quraql

quraqlııq 

q kimi

kimi qeyd

qeyd olunur.T

olunur.Tə

əbii

bii

m

mü

ühitd

hitdə

ə buna

buna ş

şoran

oran torpaqlarda

torpaqlarda v

və

ə duzlu

duzlu hovuzlarda

hovuzlarda ya

yaş

şayan

ayan

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərd

rdə

ə rast

rast g

gə

əlm

lmə

ək 

k olar

olar..

Bakterial

Bakterial h

hü

üceyr

ceyrə

əllə

ərin

rin daxilind

daxilində

ə osmotik

osmotik ttə

əzyiq

zyiq 10

10--20%

20%--lili saxaroza

saxaroza

m

mə

əhlulunun

hlulunun ttə

əzyiqin

zyiqinə

ə m

mü

üvafiq

vafiq g

gə

əlir

lir..

Əg

Əgə

ər 

r bakteriyalar

bakteriyalar y

yü

üks

ksə

ək 

k osmotik

osmotik ttə

əzyiqli

zyiqli m

mə

əhlula

hlula daxil

daxil edil

edilə

ərs

rsə

ə, o 

, o zaman

zaman

h

hü

üceyr

ceyrə

əllə

ərd

rdə

ə

plazmoliz

plazmoliz

hadis

hadisə

əsi

si ba

baş

ş verir

verir v

və

ə bunun

bunun da

da n

nə

ətic

ticə

əsind

sində

ə onlar

onlar

inki

inkiş

şafdan

afdan qal

qalıır.Mikroorqanizml

r.Mikroorqanizmlə

ər 

r ç

çox a

ox aş

şa

ağı

ğı osmotik

osmotik ttə

əzyiqli

zyiqli m

mü

ühit

hitə

ə

d

düş

üşd

dü

ükd

kdə

ə m

mü

ühitd

hitdə

ə olan

olan su

su h

hü

üceyr

ceyrə

əy

yə

ə daxil

daxil olub

olub onu

onu ş

şiiş

şirdir

irdir ki

ki, 

, bu

bu

hadis

hadisə

əy

yə

əturqor

turqor ad

adıı verilir

verilir..

Ç

Çox y

ox yü

üks

ksə

əkt

ktə

əzyiqli

zyiqli m

mü

ühitd

hitdə ö

ə öz h

z hə

əyat

yat ffə

əaliyy

aliyyə

ətl

tlə

ərini

rini davam

davam etdir

etdirə

ən 

n 

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərrə 

ə 

osmofill

osmofillə

ərr

deyilir

deyilir. 

. Əks

Əksə

ərrə

ən 

n bunlar

bunlar duz

duz sev

sevə

ənl

nlə

ər 

r –

–

holofill

holofillə

ərr

olub

olub, 

, natrium

natrium--xlorid

xloridə

ə y

yü

üks

ksə

ək d

k də

ərrə

əc

cə

əd

də

ə ttə

əllə

əbkar

bkar olmalar

olmalarıı ililə

ə

s

sə

əciyy

ciyyə

əllə

ənirlər

nirlər..