MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002
Bayramov Ə.S. , Əlizadə Ə.Ə.. Psixologiya. Bakı, Maarif"
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəxsiyyətin iradi keyfiyyətləri və onların formalaşması
|
1
Bayramov Ə.S. , Əlizadə Ə.Ə.. Psixologiya. Bakı, Maarif" 1989, səh. 121-122. 24 downloaded from KitabYurdu.org olur. Şəxsiyyət üçün həyati məna kəsb edən, onun həyatının mənasına çevirilən motivlər əsas motivlər kimi meydana çıxır. Şəxsiyyətin iradi keyfiyyətləri və onların formalaşması İradə insan fəaliyyətinin xüsusi formasıdır. O, insandan öz davranışını tənzim etməyi, bir sıra başqa istək və meylləri lə- ngitməyi tələb edir. İradə şüurlu olaraq qarşıya qoyulmuş məqsədlərə müvafiq müxtəlif əməliyyatların ardıcıl surətdə təşkili və ya həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. İradi fəaliyyət zamanı insan öz-özünə hakimlik edir, öz şəxsi qeyri-ixtiyari impulslarını nəzarət altına alır və lazım olduqda onları boğur, cilovlayır. İradənin təzahüru, yəni insan tərəfindən müxtəlif növ iradi işlərin və iradi hərəkətlərin icrası şəxsiyyətin elə bir fəallıq formasıdır ki, orada şüur mütləq iştirak edir. İradi fəaliyyət üçün bir sıra elə aktların, hərəkətlərin olması zəruridir ki, orada şəxsiyyət öz səylərini və icra olunan psixi proseslərinin xüsusiyyətlərini geniş ölçüdə dərk edə bilsin. Buraya yaranmış vəziyyətin qiymətləndirilməsi, aparılacaq əməliyyat üçün müvafiq yolun tapılması, məqsədə nail olmaq üçün lazımi va- sitələrin seçilməsi, qərar qəbulu və s. aiddir. Bəzi hallarda iradi fəaliyyət insanın həyat yolunu təyin edən, onun ictimai, mənəvi simasını səciyyələndirən qərarların qəbul edilməsi ilə əlaqədar olur. Ona görə də insan şüurlu fəaliyyət göstərən bir şəxsiyyət kimi bütünlükdə belə hərəkətin icrasına cəlb olunur. Belə hallarda insan artıq təşəkkül etmiş əqidə və görüşlərə, əxlaqi prinsiplərə istinad edir. İnsanın həyat yolu üçün əhəmiyyətli olan məsul iradi hərəkətlərin icrası zamanı onun bütün görüşləri, əqidələri, ayrı- ayrı fikirlər, hisslər formasında insanın şüurunda aktuallaşaraq (canlanaraq) situasiyanın qiymətləndirilməsinə qəbul olunan qərarın xarakterinə və onun icrası üçün tələb olunan vasitələrin seçilməsinə təsir edir. 25 downloaded from KitabYurdu.org İradi fəaliyyətin səciyyəvi xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, iracdı hərəkəti insan həmişə bir şəxsiyyət kimi icra edir. Məhz bununla əlaqədar olaraq insan iradi hərəkətin icrası üçün tam məsuliyyət daşıyacağını aydın dərk edir. İnsan əsasən iradi fəaliyyət sayəsində özünü bir şəxsiyyət kimi dərk edir, aydın surətdə başa düşür ki, özünün həyat yolunu, taleyini tam surətdə özü müəyyən edir. İradi fəaliyyət prosesində şəxsiyyətin müvafiq iradi keyfiy- yətləri təzahür edir və formalaşır. İnsanlarda iradi fəaliyyət müxtəlif formada cərəyan edir. Biri təkidlilik göstərir, digərində bu keyfiyyət müşahidə olunmur, biri qərar qəbul edərkən özünü çox müstəqil aparır, digəri, əksinə, tez təsir altına düşür, biri öz əzmi ilə hamını heyran edir, digəri qətiyyətsizliyi ilə fərqlənir.Belə keyfiyyətlər çoxdur. Biz burada onların ən mühümləri barədə - Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|