"Mühasibat uçotu və audit" kafedrasında yerinə yetirilmişdir
Yüklə 472,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yekun 97.0 84.7 68.3 56.1 53.9 Müştərilərə verilən
- Göstəricilər 2011 2012 2013 2014 2015 2014-cü ilə
- 4. Bank fəaliyyətinin strateji planlaşdırılmasının auditinin təşkilinin müasir vəziyyəti.
- 5. Banklarda korporativ idarəetmənin təşkilinin beynəlxalq təcrü- bəsi.
- 6. Bank fəaliyyətində strateji risklərin idarə edilməsinin təkmilləş- dirilməsi istiqamətləri
|
Kreditlərin bölgüsü 2011 2012 2013 2014 2015 Fiziki şəxslər 3.0 15.3 31.7 43.9 46.1 İqtisadi sahələr üzrə İstehsal 10.0 35.1
40.4 28.3
33.7 Tikinti
46.4 40.2
40.6 49.6
17.1 Ticarət və xidmətlər 6.2 8.4
6.2 9.5
12.1 Nəqliyyat 3.2 4.1
4.8 5.1
29.0 Kənd təsərrüfatı və qida məhsullarının emalı
32.1 4.8
4.8
5.5
4.1
Telekommunikasiya 1.1
1.6 2.1
0.2 3.0
Enerji 0.0
4.7 0.0.
0.3 0.0
Digər 1.0
1.1 1.1
1.5 1.0
Yekun 97.0 84.7 68.3 56.1 53.9 Müştərilərə verilən kreditlər cəmi 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 (Mənbə:
www.kapitalbank.az)
2012-ci ildə bu bölgü müvafiq olaraq 15.3% və 84.7%, 2013-cü ildə 31.7% və 68.3%, 2014-cü ildə 43.9% və 56.1%, 2015-ci ildə isə müvafiq olaraq 46.1% və 53.9% təşkil etmişdir. Göründüyü kimi, 2011-ci illə mü- qayisədə 2015-ci ildə fiziki şəxslərə verilən kreditlərin xüsusi çəkisi 3%-dən, 46.1%-ə, yəni 43.1 bənd artmışdır. 13
Bu dövrdə istehsal və tikinti sahələrinə verilən kreditlər üstünlük təşkil etmişdir. 2011-ci ildə istehsal sahəsinə verilən kreditlərin həcmi 86.1mln. manat, yəni ümumi kreditlərin 10%-ni, 2014-cü ildə 146.1 mln. manat, yəni 28.3%, 2015-ci ildə hər iki dövrlə müqayisədə daha çox, yəni 214.7 mln. manat (ümumi kreditlərin 33.7%-i), təşkil etmişdir. Müqayisə edilən dövrdə tikinti sahəsində bu göstəricilərin səviyyəsi müvafiq olaraq 2011-ci ildə 402.1 mln manat (46.4%), 2014-cü ildə 257.5 mln. manat (49.6%), 2015-ci ildə isə 109.3 mln .manat (17.1%) olmuşdur. 2011-ci ildə bankın verdiyi kreditlərin 56.4%, 2015-ci ildə isə 50.8%-i istehsal və tikinti sahələrinin payına düşmüşdür. Beləliklə, araşdırma göstərir ki, “Kapital Bank” bütün müştəri qrupları üçün geniş xidmətlər dairəsini təklif edərək, ölkənin sosial və iqtisadi həyatında fəal iştirak etmişdir. Əlbəttə ki, belə fəaliyyət istiqa- mətlərinin formalaşdırılması bankın strateji inkişafının, xüsusilə maliyyə strategiyasının səmərəliliyindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdr. Bankın maliy- yə səmərəliliyini qiymətləndirmək üçün zərui məlumatları 2 saylı cədvəldə verək (Cədvəl 2). Cədvəl 2.
2011-2015-ci illərdə Kapital Bank ASC-nin fəaliyyətinin əsas göstəriciləri, mln manat
2011 2012 2013 2014 2015 2014-cü ilə nisbətən 2015-ci ildə, % Aktivlər 1222.9 1103.
9 1054.2
1375. 3 2017.4 46.7 Kapital
92.4 113.9
177.8 294.4
292.4 -0.7
Xalis mənfəət 2.2
11.1 33.0
67.3 61.9
-8.0 Faiz gəlirləri 49.0 51.8
62.8 127.7
189.5 48.4
Xalis faiz gəlirləri 20.2 19.5
37.3 92.5
128.1 38.5
Qeyri-faiz gəlirləri 49.3 54.4
59.9 64.9
91.5 41.0
Likvidli aktivlər 687.0 773.0
837.4 997.7
1353.0 35.6
ROA (aktivlərin rentabelliyi) %
0.2
1.0 3.1
4.9
3.1
-1.8b
14
ROE (şəxsi kapitalın rentabelliyi),%
2.4
9.7
18.6
23.1
21.2
-1.9b Likvidli aktivlər/ ümumi aktivlər, %
56.2
70.0
79.4
72.3
67.1
-5.2
Kapitalın kifayətliliyi əmsalı, (1-ci dərəcəli kapital) %
11.3
12.1
16.0
20.2
14.7
-5.5b Kapitalın kifayətliliyi əmsalı, (cəmi kapital) %
12.4
14.7
19.6
27.8
19.5
-8.3b (Mənbə:
www.kapitalbank.az)
Bankın fəaliyyətini və maliyyyə strategiyasının səmərəliliyini xarakterizə edən əsas göstəriciləri özündə əks etdirən 2 saylı cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi bankın kapitalının həcmi 2011-ci ilə nisbətən 2015-ci ildə təxminən 3.2 dəfə artaraq 292.4 mln. manat təşkil etmişdir. 2011-2014-cü illərdə bankın kapitalının həcmi davamlı olaraq artmışdır. Lakin 2014-cü ilə nisbətən 2015-ci ildə bankın kapitalının həcmi çüzi olaraq, yəni 0.7% azalmışdır. Bu dövrdə bankın aktivlərinin həcmi nəzərəçarpacaq dərəcədə artmışdır. Belə ki, 2014-cü illə müqayisədə 2015-ci ildə aktivlərin həcminə 46.7% -lik artım xas olmuşdur. Müqayisə edilən dövrdə faiz gəlirləri 48.4%, qeyri-faiz gəlirləri 41%, xalis faiz gəlirləri 38.5%, likvidli aktivlər isə 35.6% artmışdır. Balans məlumatlarından göründüyü kimi aktivlərin tərkibində kredit portfelinin payı yüksəkdir. Belə ki, bu aktivin payı 2014-cü ildə 63.9%, 2015-ci ildə 54.7% təşkil etmişdir. Aktiv və öhdəliklərin quruluşunun təhli- linin bank əməliyyatlarının difersifikasiyası baxımından mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu cür yanaşma bankın bir tərəfli inkişafının təhlükəli meyllərini aşkar etməyə imkan verir. Təhlil edilən dövrdə bankın öhdəliklərinin həcmi artmışdır. 2014-cü ildə onun həcmi 1081 mln. manat, 2015-ci ildə 1725 isə mln. manat olmuşdur, yəni 2014-cü ilə nisbətən 2015-ci ildə 59.6% artmış- dır. Bankın fəaliyyətinin və maliyyə strategiyasının keyfiyyətini və səmə- rəliliyini xarakterizə edən göstəricilərin səviyyəsinin son illərlə müqayisədə aşağı düşməsi ölkənin pul-kredit sistemində müşahidə edilən mənfi meyllərlə və xarici mühit amillərinin mümkün təsirlərini qabaqcadan nəzərə almağa qadir səmərəli strategiyanın olmaması ilə bağlı olmuşdur.
15
Beləliklə, araşdırma göstərir ki, sön dövrlərdə ölkədə iqtisadi vəziyyətin, xüsusilə pul-kredit və maliyyə sistemində baş verən hadisələr “Kapital Bank” ASC-nin fəaliyyətini xarakterizə edən bəzi göstəricilərin dəyişməsinə gətirib çıxarmışdır. Lakin bir sıra göstəricilər bankın fəaliyyətində sabitliyin, inkişaf və artım üçün ehtiyatlarının olduğunu göstərir. Belə şəraitdə bankın maliyyə strategiyasının səmərəliliyinin artırılması və bu əsasda bank əməliyyatlarının diversifikasiya dərəcəsinin yüksəldilməsi zəruridir.
Azərbaycan iqtisadiyyatının bazar prinsipləri əsasında inkişafı ölkədə auditin təşəkkülünə əsas yaratmışdır. Bu dövrdən sonra ölkəmizdə auditin inkişafına əlverişli zəmin yaranmış və onun fəaliyyət dairəsi xeyli genişlən- mişdir. Bu sahədə ilk addım 1991-ci ilin iyulun 31-də Azərbaycan Respub- likasının Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Na- zirliyi yanında Təsərrüfat hesablı Auditor Mərkəzi yaradılması haqqında” qərar qəbul etməsi olmuşdur. Həmin qərarda qeyd olunurdu ki, iqtisadi is- lahatların həyata keçirilməsi ilə əlaqədar olaraq respublikada audit xid- mətlərinə ehtiyacı olan coxsaylı assosasiyalar, konsernlər, səhmdar cəmiy- yətləri, icarə kollektivləri və kooperativlər yaradılır. Bunlarla yanaşı nazirlik- lərin və baş idarələrin tabeliyindən çıxmaq hüququ qazanan müstəqil dövlət müəssisələrinin nəzarət-təftiş aparatının xidmətlərindən istifadə etmək inkanı olmur. Buna görə də müstəqil audit xidmətinin yaradılmasına ehtiyac yaran- mışdır. Hazırda Auditorlar Palatası ölkəmizdə auditor fəaliyyətini tən- zimləməklə yanaşı, bu sahənin inkişafına, təkmilləşdirilməsinə dair mütə- madi tədbirlər sistemi hazırlayaraq dövlətin təsərrüfat subyektlərinin və auditorların mənafeyinin müdafiəsini təmin edir və audit xidmətinin beynəl- xalq standartlara uyğun qurulması istiqamətində prakitki işlər görür. Bazar iqtisadiyyatı material, əmək və maliyyə resurslarının səfərbər edil- məsi və onlardan səmərəli istifadə olunmasını, həmçinin qəbul edilən strateji qərarların əsaslandırılmasını tələb edir. Bu məsələlərin həllində digər ida- rəetmə ünsürləri ilə yanaşı audit xidməti və nəzarətinin də rolu böyükdür. Daxili auditin səmərəli funksiyalarının yaradılması məqsədilə Bank nə- zarəti üzrə Bazel Komitəsinin birbaşa tövsiyyələrinin olmasına baxmayaraq ölkə banklarında daxili auditin təşkilinin qanunverici və normativ-hüquqi ba- zasının araşdırılması banklarda daxili auditə diqqətin az yönəldildiyini gös- tərir. Elə bunun nəticəsidir ki, ölkənin bank sistemində onun həm cari, həm də strateji fəaliyyətinin bütün tərəflərini kompleks halda özündə əks etdirən daxili bank auditi və nəzarətinin dəqiq konsepsiyası fomalaşmamışdır. Bank fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri səmərəli korporativ ida- reetmə sisteminin yaradılmasıdır. Bankın strateji inkişaf sistemində daxili auditin rolu böyükdür və ona görə də strateji planların və uzunmüddətli
16
məqsədlərin formalaşdırılmasında, onların həyata keçirilmısində və monito- rinqində daxili auditorlar fəal iştirak etməlidir. Fikrimizcə, bankın idarəedil- məsinin strateji səviyyəsində auditin yerinə yetirdiyi vəzifələrin müəyyən- ləşdirilməsi risk-menecment strategiyası sahəsində qabaqcıl təcrübəyə əsaslanmalıdır. Bankın strateji məqsədlərə nail olması ilə bağlı risklərin daxili auditi kor- porativ idarəetmə sistemində mühüm rol oynayır. Daxili audit korporativ idarəetmə, təşkilatın əməliyyat fəaliyyəti və onun informasiya sistemləri ilə bağlı riskləri qiymətləndirməlidir. Bu zaman bankın strateji məqsədlərə nail olma, maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti haqqında informasiyanın etibarlılığı və tamlığı, fəaliyyət proqramlarının səmərəliliyi və nəticəliliyi, aktivlərin sax- lanması, qanunların, normativ aktların, müqavilə öhdəliklərinin tələblərinə uyğunluğu və s. kimi məsələlər qiymətləndirmə obyektləri kimi prioritetlik təşkil etməlidir. Deməli, makrosəviyyədə cari və gözlənilən dəyişikliyin sürətini, bank sektorunda strateji planda rəqabət mühitinin kəskinləşdiyini və ölkə iqtisadiyyatının yeni keyfiyyət mərhələsinə keçməsini nəzərə alaraq ölkənin bir çox banklarına xas olan daxili auditin ənənələrinin dəyişməsi vacibdir. Dəyişən müasir dünyada bankların iştirakı ilə adekvat korporativ müna- sibətlər sisteminin yaradılması kredit təşkilatlarının yaşamasının, bank sisteminin sabitliyinin və iqtisadiyyatın uğurlu inkişafının zəruri şərtidir. Butün bunlar banklarda korporativ münasibətlərin idarəedilməsi prosesinin və onların tənzimlənməsini bu sahədə sistemləşdirilmiş və qiymətləndirilmiş dünya təcrübəsini nəzərə almaqla təkmilləşdirilməsini, həmçinin onların səmərəli inkişafı üçün infrastrukturun və şəraitin formalaşdırılımasını tələb edir. Bank sektorunun maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi və onun potensia- lının daimi artırılması banklarda səmərəli və şəffaf, beynəlxalq standartlara uyğun idarəetmə və hesabatlıq sisteminin təşkilindən, bankın idarəetmə sisteminin mühüm komponenti kimi çıxış edən əsaslandırılmış strateji plan- laşdırmanın olmasından, həmçinin daxili nəzarətin və risklərin idarə olun- masının səmərəliliyindən birbaşa asılıdır.
zasını bankların təşkili və tənzimlənməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edən qanunlar, xüsusilə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının “Banklarda korporativ idarəetmə standartları” adlı sənəd təşkil edir. Bu sənəd 3 iyun 2013-cü ildə qəbul edilmişdir. Təqdirəlayiq haldır ki, ölkə banklarında kor- porativ idarəetmənin geniş tətbiqinə imkan verən bu sənəd Bank nəzarəti üzrə Bazel Komitəsinin “Korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi üzrə
17
prinsipləri”nə uyğun olaraq beynəlxalq korporativ idarəetmə təcrübəsini özündə əks etdirir. Fikrimizcə, korporativ idarəetmənin auditi üzrə analitik hesabata aşağı- dakı ünsürlər daxil edilə bilər: -bank üçün korporativ idarəetmənin praktik komponentlərinin iqtisadi və idarəetmə mahiyyətinin təsviri; -bu sahədə qabaqcıl standartların həyata keçirilməsi təcrübəsinin uyğun- luğunun qiymətləndirilməsi; - korporativ idarəetmənin bu və ya digər komponentinin reytinq agentlik- lərinin tələbləri baxımından əhəmiyyətliliyinin qiymətləndirilməsi; -korporativ idarəetmə təcrübəsinin oxşar banklarla müqayisəsi; -korporativ idarəetmə təcrübəsinin mərhələlərlə təkmilləşdirilməsi məqsə- dilə kompleks planın hazırlanması üşün tövsiyyələr. Korporativ idarəetmənin auditinin həyata keçirilməsi prosesi bankda kor- porativ idarəetmənin yaxşılaşdırılması üzrə kompleks işlərin məzmunu və ardıcıllığı ilə müəyyən edilir. Audit, onun ortamüddətli və uzunmüddətli stra- tegiyası, onların müxtəlif variantlarının uzlaşdırılması, əsas mülkiyyətçilərin maraqları, qanunvericiliyi, maliyyə infrastrukturu institutlarının tələbləri, investorların prioritet qrupları əsasında həyata keçirilir. Bankın startegiyasını hazırlayarkən əsas mülkiyyətçilərin mövqeyi müəyyənedici olduğuna görə, auditin həyata keçirilməsi məqsədləri və vəzifələri formalaşdırılarkən mül- kiyyətçilərin mövqeyinə prioritetiklik verilməlidir. Odur ki, həmin prosesin səmərəliliyinin artırılması üçün bunun nəzərə alınması vacibdir. Qeyd etdi- yimiz kimi korporativ idarəetmənin auditi banka malliyyə-iqtisadi müna- sibətlərin yeni keyfiyyət mərhələsinə keçməyə və onun starteji məqsədlərinə nail olmağa kömək edən mühüm istiqamətdir. Lakin bu istiqamətin əsas problemlərindən biri korporativ idarəetmənin keyfiyyətinə nəzarəti və onun monitorinqini həyata keçirən kifayət qədər ixtisaslı mütəxəssislərin və eyni zamanda korporativ idarəetmə məcəlləsinin olmamasıdır. Bazar iqtisadiyyatının inkişafı və onun fəaliyyət priunsiplərinin ölkə iqti- sadiyyatına dərin nüfuz etməsi, dünya iqtisadiyyatında müşahidə edilən meyllərin bank sektorunun qarşısında bir sıra yeni tələblər qoyması və ölkə iqtisadiyyatının inkişaf strategiyasında mühüm keyfiyyət dəyişikliklərinə nail olunması üzrə müəyyənləşdirilmiş hədəflər banklarda daxili auditin funksiyalarının təkmilləşdirilməsini, onun beynəlxalq standartlarla uzlaşdırıl- masını, bir sözlə onların idarəedilməsinə yeni baxışın formalaşdırılmasını zə- ruri etmişdir. Deməli, bankın idarəedilməsi sistemində daxili audit xid- mətinin rolunun artırılmsı və dəyişməsi reallıqdır və gercəkliyin tələbidir. Ona görə də bankda strategiyanın işlənib hazırlanması və tətbiqi prosesi ilə yanaşı strateji planlaşdırmanın müntəzəm auditinin təşkili də vacibdir. 18
Daxili audit işinin məqsəd və vəzifələri əsasən risklərin idarə oluması, bank əməliyyatlarının və proseslərinin tətbiqi, keyfiyyət prosedurları, aktiv- lərin qorunması, uçot məlumatlarının adekvatlığı kimi sahələrdə bankın fəaliyyətinin yoxlanılmasından, qiymətləndirilməsindən, Müşahidə Şurasına müvafiq hesabatların verilməsindən və qüvvədə olan Azərbaycan Respub- likasının qanunvericiliyinə, Mərkəzi Bankın normativ xarakterli aktlarına və göstərişlərinə riayət olunmasına nəzarət edilməsindən ibarətdir. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycanda mövcud olan bankların böyük ək- səriyyəti daxili auditi AR Maliyyə Nazirliyi və ya Mərkəzi Bankın təlimat- larına və tələblərinə uyğun standartlarla həyata keçirir ki, bu da bankın inki- şafında auditin rolunun daha az səmərəli olmasi kimi dəyərləndirilə bilər. Bank nəzarəti üzrə Bazel Komitəsinin məsləhətverici sənədində əks olunmuş müddəaları nəzərə alaraq, bizim fikrimizcə aşağıdakıların həyata keçirilməsi zəruridir: - daxili auditin funksiyalarına aid olan daxili sənədlərə yenidən baxıb, onları beynəlxalq standartlara və normativ sənədlərə uyğunlaşdırmaq; - bankın digər strukturları ilə qarşılıqlı fəaliyyətdə daxili auditin funksiya və vəzifələrini dəqiqləşdirmək; - daxili auditin müstəqilliyinə tələbləri yüksəltmək; - daxili auditin keyfiyyətinin yüksəldilməsi proqramını işləyib hazır- lamaq; - daxili auditin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsini müntəzəm həyata ke- çirmək; - tənzimləyici orqanlarla səmərəli qarşılıqlı münasibətləri qurmaq və s. Bank nəzarəti üzrə Bazel Komitəsinin məsləhətverici sənədlərində qeyd edilən prinsiplərin bank sektoru subyektlərinin fəaliyyətinin daxili auditini təşkil edərkən nəzərə alınması onun keyfiyyətinin yüksəldilməsinə və bey- nəlxalq standartlarla uzlaşdırılmasına imkan verə bilər. 6. Bank fəaliyyətində strateji risklərin idarə edilməsinin təkmilləş- dirilməsi istiqamətləri Müasir dövrdə bank sektorunda rəqabətin güclənməsi və risk yönümlü idarəetmə modelinin formalaşdırılması zəruriliyi auditin fəaliyyət istiqamət- lərində strateji məqsədlərinin qiymətləndirilməsini ön plana çəkir. Strateji planlaşdırma bankın gələcək inkişaf hədəflərini müəyyənləşdirməklə onun idarəedilməsi sisteminin əsas proseslərindən biri kimi çıxış edir. İnkişaf istiqamətlərinin seçilməsi, makroiqtisadi konyukturanın müxtəlif variantla- rında bankın davranış modelinin işlənib hazırlanması, risklərin minimumlaş- dırılması, bankın inkişafı üçün zəruri olan resursların mövcudluğunun yox- lanması, bankın rəqabət qabliyyətliyinin artımına səbəb olan strateji layihə- lərin və təşəbbüslərin həyata keçirilməsi və s. kimi məsələlər strateji planlaş- dırmanın vəziyyətindən asılıdır və ona görə də bu bank rəhbərliyinin daimi 19
diqqət mərkəzindədir. Bankda inkişaf strategiyasının işlənib hazırlanması və tətbiqi prosesi ilə yanaşı onun üzərində daimi auditin təşkili də zəruridir. Strateji planlaşdırmanın auditi strategiyanın həyat qabliyyətliyini qiymət- ləndirməklə, bankın korporativ strategiyasında göstərilmiş çərçivələrə uyğun olaraq idarəetmə qərarları qəbul edilənə qədər strateji risklərin minimumlaş- dırılmalıdır. Bazar şəraitində fəaliyyət göstərən bankların fəaliyyətinin əsas məqsədi öz xərclərini optimallaşdıraraq mənfəəti maksimumlaşdırmaqdır. Qeyri- müəyyənlik şəraitində öz funksiyalarının həyata keçirən digər bazar sub- yektləri kimi banklar da çoxlu sayda risklərə məruz qalır. Həm biznes, həm də ictimai əhəmiyyətli funksiyalar yerinə yetirən banklar tərəfindən öz risk- lərinin müəyyən edilməsinin və onların səmərəli idarəedilməsinin yalnız bankın özü üçün deyil, həm də digər xarici maraqlı tərəflər üçün (Mərkəzi Bank, maliyyə bazarının iştirakçıları, müştərilər və s.) mühüm əhəmiyyəti vardır. Qeyri-müəyyənliyin mənfi nəticələrinin qabaqcadan müəyyənləşdirilməsi və azaldılması risklərin idarəedilməsinin mahiyyətini təşkil edir. Risk və gəlirlilik anlayışları risklərin idarəedilməsinin müasir konsepsiyasının əsası- dır. Qeyri-müəyyənlik şəraitində menecerin başlıca vəzifəsi riskdən qaçmaq deyil, onu qabaqcadan görmək və onun mümkün mənfi təsirlərinin minimum səviyyəyə qədər azaltmaq, ya da ümumiyyətlə onu kənarlaşdırmaqdır. Müa- sir təsərrüfat fəaliyyətində risk-menecmentin tətbiqi ilə bağlı üç əsas fikir vardır. Birincisi, risk vəziyyətində iqtisadi subyektlərin fəaliyyət nəticələrini aşkar etmək, ikincisi, bu fəaliyyətin mümkün mənfi nəticələrinə uyğunlaşma bacarığı, üçüncüsü, qəbul edilən fəaliyyətin ehtimal edilən mənfi nəticələrini neytrallaşdıran yaxud kompensasiya edən tədbirlərin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi. Bank öz funksiyalarını həyata keçirərkən həm ümumi xarakterli (çoxlu sayda iqtisadi subyektlərə xas olan), həm də bankların fəaliyyət xüsusiyyət- lərindən irəli gələn və yalnız bank sektoruna xas olan xüsusi risklərlə qar- şılaşır. Banklar aktivlərin cəlb edilməsi və sərbəst vəsaitlərin yerləşdirilməsi üzrə əməliyyatlar həyata keçirərkən öz üzərlərinə müəyyən dərəcəli risklər götürülər ki, bunlar da bankların fəaliyyətinə, maliyyə bazarının və bütöv- lükdə iqtisaiyyatın vəziyyətinə təsir göstərir. Bank risklərini üç qrupda - maliyyə, funksional və xarici risklər - birəşdirmək olar. İqtisadi inkişafın müasir mərhələsində innovasiyalı iqtisadiyyatın inkişaf strategiyasının həyata keçirilməsində bankların roluna böyük önəm verilir. Belə ki, ilk növbədə elm tutumlu sahələr əsasında yüksək və sabit iqtisadi artım tempini təmin edən uzunmüddətli sənaye və struktur siyasətinin forma- laşdırılmalıdır ki, bu da kommersiya banklarının maliyyə sabitliyinin qoruub saxlanması və bütövlükdə bank sisteminin səmərəli fəaliyyətini tələb edir.
20
İnnovasiya iqtisadiyyatın formalaşdırılmasının əsas problemlərindən biri maliyyə resurslarının məhdudluğudur. Ona görə də iqtisadiyyatın uzunmüd- dətli kreditləşdirilməsində bank resurslarından istifadə edilməsi vacibdir. Bu, investisiya layihələrini kreditləşdirərkən yaranan bank risklərinin tənzim- lənməsinin səmərəli sisteminin yaradılmasını tələb edir. İnvestisiya fəaliyyə- tinin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq bank risklərinin tənzimlənməsinin əsas prinsiplərini müəyyənləşdirmək olar. Fikrimizcə, bu prinsiplərə differen- siallıq, fasiləsizlik, komplekslik, çeviklik və qeyri-ənənvi metodlara yönəlik (autsorsinq - bank risklərinin tənzimlənməsi üzrə funksiyaların bir hissəsinin bu sahədə xüsusi biliklərə malik olan kənar təşkilatlara ötürülməsi, fran- çayzinq və s.) aid etmək olar. Risklərin tənzimlənməsi səmərəliliyinin yüksəldilməsi kommersiya bank- larının remaliyyələşdirilməsinin inkişafına iki istiqamətdə kömək edə bilər. Birincisi, investisiya layihələrini həyata keçirmək üçün Mərkəzi Bank tərə- findən kommersiya banklarının uzunmüddətli məqsədli kreditəşdirməsidir. İkincisi, investisiya kreditlərinin verilməsinin təşkili formaarının (sindikat- laşdırılması syndicated loin) və maliyyələşdirmənin innoasiya formalarının (sekurtizasiyası - securities) mükəmməl mexanizminin yaradılmasıdır. Müəyyənləşdirilmiş strateji hədəflərə nail olmaq üçün risklərin, xüusilə strateji riskin səmərəli idarə edilməsi mexanizminin formalaşdırılması mü- hüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdən biridir. Bank fəaliyyətinin digər riskləri ilə müqayisədə strateji riskin fərqlən- dirici xüsusiyyəti bankın inkişaf strategiyasının həyata keçirilməsinə isti- qamətlənən qərarlarla (onların olmaması) əlaqədar yaranmasıdır. Tədqiqat işinidə strateji risklərin idarəedilməsi sisteminin təşkilinin əsas istiqamətləri formalaşdırılır. Belə yanaşma əsasında bankda risklərin idarə- edilməsi siteminin formalaşdırılması risk yaradacaq amillərin aşkar edil- məsinə və daha səmərəli şəkildə idarə edilməsinə imkan verə bilər. Yüklə 472,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|