Mühasibat hesabları və ikili yazılış

Nizamlayıcı hesablar: Təsərrüfat vəsaitinin qiymətini, yaxud onların mənbələrinin məbləğini dəqiqləşdirmək üçün istifadə edilir. Aşağıdakı köməkçi qruplara bölünür:

1) əlavə nizamlayıcı 2) kontrar nizamlayıcı

balans hesabı üzrə vəsaitin qiymətin artması aparılarsa, onda vəsaitin qiyməti əsas hesabı nizamlayan əlavə nizamlayıcı hesab adlanır. Məs: 15 no-li hesab.

Əsas hesabın qiyməti azalırsa, onda nizamlayıcı hesab kontrar hesab kimi çıxış edir. Təsərrüfat proseslərini əks etdirmə və onun həyata keçirilməsinə nəzarət etməkçün nəzərdə tutlmuş hesablara əməliyyat hesabları deyilir. Əməliyyat hesabları bu qruplara bölünür:

1) Bölüşdürücü

2) Kalkulasiyaedici

3) Müqayisə edici

Bölüşdürücü hesablar toplayıb bölüşdürücü və büdcə bölüşdürücü hesablara bölünür.

Toplayıb bölüşdürücü hesablardan istənilən təsərrüfat prosesinin həyata keçməsi ilə əlaqədar olan və gələcəkdə bir neçə obyekt arasında bölünməli xərclərin uçotunu aparmaqçün istifadə olunur.

Büdcə bölüşdürücü hesablardan iki qarışıq büdcə dövrü arasında əldə edilən gəlirləri və çəkilən xərcləri bir-birindən ayırmaqçün istifadə edilir.

Kalkulasiya edici hesablardan məhsul istehsalı ilə əlaqədar olan məsrəflərin ümumi məbləğini hesablamaq və həqiqi maya dəyərini müəyyən etməkçün istifadə edilir.

Təsərrüfat proseslərindən alınan nəticəni aşkar etməkçün müqayisəedici hesablardan istifadə olunur.