Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Qızılla bir tutmaq olmaz torpağı. 

Ona boxş  edilon yaşıl qumaşdan 

Dörd cohoto ancaq  Komordir çatan. 

Boxtinin  biçdiyi gözol  xolotdon 

Papaqlıqdır yeddi ulduza yeton. 

Domirdon  olsa da bütün yağılar. 

Qılıncından qopan atoşdo yanar. 

Qılıncından düşmon  div Kİmi qaçar, 

ÇünKİ  molıv  edilir qarşı duranlar. 

Belə  iti  qılınc görondo  düşmon 

Boynunu qaşıyır toocciıbiındon. 

Düşmon yansa onun odunda ogor 

Tüstüsü yoqin 

k

İ, 

ud iyi  vcror. 

Tooccııb deyildir,  Morrixin  zonob 

Xoşboxt olmasına olmuşdur sobob. 

Möhtac olanlara qapısı  - doniz. 

Moyus yola salmaz bir 

kos

İ 

horgiz. 

Xozor yoxsulları,  Rum varlılan 

Lütfsüz görmomiş о höıondan. 

M

üşk

 

ənbər saçar adı golorKon.

Ahu 

müşK 

vcror sünbül уеуэгкэп. 

Başından göyloro №к qodor yol var,

59

Roll mi  qozobindon  deyildir кэпаг.

60

Ağlından Ütarid sünbül topladı,

Odur Sünbül qaldı evinin adı. 

Qapısına gələn qanşqa,  inan,

Layiqdir qul olsun ona Süleyman.23 

Yolunun üstündo uçan bir 

milçoK 

Nomrudun başına layiqdir, gerçəıc24. 

Qılıncını çalsa dəryaya əgər,

Ö

k ü z

 

do balığa:  "Necəsən?"  deyər25. 

Atının nalına tay olsa qomor.

Qapısına halqa olar folOKİor.

Könlü toplamışdır özündo qeybi. 

Biliyin gücüylə,  söylə, пэ  eybi?! 

Hoyatı  M əsihlə olmuş  homsöhbot. 

Sobuhi  hoşrodoK qalan bu ncmot. 

Qılıncının  rongi  bir nilııfordir.

O,  Nildon.  Doclodon təzədir,  tordir. 

Məclisdə qalmasın пэ mey, пэ  saqi, 

Y etər 

k

İ , 

о qalır məclisdə baqi. 

MchditOK bu dövrün vur-harayından 

Onun  Kömoyilo xilas olarsan.

Əgor şiddotlonso  dohşotli tufan,

No qorxu, var İ

koii

  belə  Süleyman! 

ZöhhaKin ilanı  soııi  çalarsa,

No qom.  FiriduntOK  KÖmoKÇİn varsa26! 

Göydo tuş golondo uğursuz ulduz, 

Zomano olmamış bir an qayğısız. 

Uğursuz ulduzdan qorxmarıq bir an. 

Rəhmli, adildir 

b ö y ü K  

yaradan,

Ə dabt ön tin do hor bola - hodor,

Y e b   fal vurulub, yel Kimi gcdor. 

Dünya - dorgahindan 

k

İ

ç

İ

k

 

bir tağdır, 

Asiman da ona büllur oyaqdir27.

Bizim Kimi tozdan ora пэ çıxar? 

Bulud çatsa ora,  xocalot qalar.

Ora yol tapanda,  ey кйЬк,  dorlial 

San bu Nizam ini bir yadina sal!

61

Dayan  səcdəsində bir 

k ö I ə   K İ m i,

62

Xəbər ver 

k

İ , 

b e b  deyir Nizami: 

Olsam da xidmətdən bir müddot uzaq, 

Daima sizin b  məşğulam ancaq.

Bu işi görməKÇün şah dərgahından 

"Başla"  dcyo т э п э  verildi fərman.

Bir 

töhfo 

yaratdım qeybdən, 

yoqin. 

Onu oxumaqla ağıl 

yÜKSOİsin.

Мэп də  razılaşıb qıldım  itaot.

Dedim:  can vcrorom. getsin  molamot. 

E b  

k

İ, 

dürr ib  bəzəndi doftor.

Şahımın adına xotm  oldu osor. 

iKİnci 

Comşiddir.  bilirom  bunu, 

Dedim:  hoşro  qodor yaşasın onu!

Birco gül yarpağı varsa bu bağda, 

Olsun şah adına о da budaqda.

Мэпэ bəxtim olmuş bir yol göstarən, 

Şahım razı qalsın deyirəm məndən. 

Bir Y u sif üzlünü eşitdim 

k

İ, т э п  

Bir varlı  sevərmiş tomiz  ııroKdon.

О  qodor vurğundu ona bu adam,

Işini, gücünü atmışdı tamam.

О  qodor sevmişdi  о сап alanı,

A z 

qala b irb şsin  onunla cam.

Bu aşiqo nurdan yüz bağ versolor,

Bir salxım üzüm do  dormoyib gcdor. 

Bir 

ç

İ

ç ə k

 

versələr sevgilisinə,

O,  sevinib dönər baharlı güno.

Dilborlo  çırpınar ruhu bir canda,

Bu da şad olardı,  о  şadlananda.

Öz qardaşı ib   şah da homişo 

Bu sayaq  roftarı  etmişdir pcşo.

Bu d övb t monboyi  heç qurtarmasın28, 

B e b  mehribanlıq  sona varmasın! 

Camalı alomo nurdan qoysun tac, 

Gündüzü bir novruz, gccosi  - merac. 

КйЬкЬг oxşayıb  sığal verməıcçün

63

Saçını gah 

edər 

Hindistan, gah  Çin. 

Qulu olsun 

Ç’indo gozon gözəllər, 

Ç’inlidon golmosin 

ona 

qom.  Kodor.

Ona hosod 

çokoii

 

ycrloro batsın, 

Düşmoni  dost olsa, xoş gııno çatsın. 

Dostlarla Kef 

çoks

İ

ii

 

о  hor bir zaman, 

Dostu xain çıxsa,  mohv etsin tufan. 

Cam  sağlam olsun,  hoyatı  çox son. 

Sarayi da olsun ətirli gülşən.

Monalarla dolu gözol bu töhfo.

Uğurlar gotirsin  ona hor dofo.

KİTABIN  TƏRTİBİ  VƏ EŞQ 

HAQQINDA BİR NEÇƏ SÖZ

Üroyin hatifı görüb  moni  şad,

Hümmot eyvanmdan soslondi:  heyhat!.. 

Durma, ey Nizam i,  iş zamanıdır,

F

o

I

ok

 etibarsız,  dünya fanidir.

Tozo bahar yetir can çcşmosindon:

Y eni paltar gey dir sözlorino  son. 

Hiunmot e y b , burda э1э al  sazi,

Ucalt bu  pordodo  şirin avazi.

Vaxtsız yola çıxsan, pusarlar, inan. 

Başını  ко so rl or vaxtsiz banlasan. 

Si'isontOK hololiic dil bağlanmamış 

Gül 

Kİmi 

ııcço gün dil açıb danış!

Polad 

Kİmi 

bəncit qızıl  sözü  son.

Salsın söz 

s

İ

kkos

İ 

pulu qiymotdon. 

Domirçi 

Kİmi 

son bir qılınc yarat,

Sonra cilalandır, gün ıcimi parlat.

Boş, mənasız sözlər 

K İm ə 

gərəıcdir? 

Kim belə  sözbri dinloyocoicdir?

Sözü nozmo çoKmoK asandır, asan, 

GoroK söz üstündo  son can qoy asan.

64

Sözündo  çoxluğa qoyma yer olsun, 

Birin yüz olmasın, yüzün bir olsun.

Su artıb  hoddini  aşarsa ogor.

Içoni  doydurmaz,  mütloq  qorq edər. 

Bədəndə həddindən artıq olsa qan, 

Neştərlə töKərlər onu damardan.

A z danış,  desinlər sözündo güc var,

Çox sözü dinləyən çox nöqsan tutar. 

Çox söylomoK Ьэ1кэ  soııo  asandır,

"Çox oldu"  desələr 

b ö y ü K  

nöqsandır. 

Söz ruhdur,  can üçün ruh bir dormandır, 

С an to к ozizliyi Ьэ1кэ bundandır.

Gör dünyada песэ fərsiz insan var,

Bir quru çöroyo  canı  satırlar.

Söz dcyon  qovvasdır.  söz  iso gövhor.

Bu gövhər çox çətin 

э т э Ь  

gələr 

Gövhori  dcşmoKdon  qorxur ustalar, 

ÇünKİ onun ağır bir bahası var. 

Нэккак1аг 

dcşondo onu qorxaraq, 

DeşmoKÇün şagirdo vcrorlor ancaq. 

Istorson  sorxoş ol,  istorson  huşyar,

Çalış uzaq olsun sondon  fıtnoKar. 

Yaramaz qonşun var yanında min-min, 

Dillorindo qarğış, gözlorindo Kİn. 

Qoflotdo  Kcçmosin bir an nofosin. 

Qoflotdodir sanma fiıcri bir Kosin.

Eşidib hatifdon  bu nosihoti.

Мэп do hatif Kİmi tutdum  xolvoti.

О  xolvotdo 

ü r o K   b ö y ü K  

doryadır,

Bütün 

çcşm olorin 

gözü 

ordadır.

X oş bir ofsanoyo  osaslanaraq, 

Döndordim  bchişto  atoşgahı. bax. 

Olunca noqqaşı  bu butxanonin.

B

ozok

 vurdum ona  rövnoqli.  zongin.

Söz canlı olanda 

abi-hoyattOK 

Нэг bir т й т к й п  şeyi cayizdir deməK.

65

Var doğru yazmağa, madam 

k

İ , 

imıcan, 

N eçin gəlsin gərəıc ortaya yalan?! 

Qiymotdon  salmışdır sözü yalanlar, 

Doğrunu danışan  möhtoşom  olar.

Dedi  sübhi-sadiq 

çünKİ 

doğrunu, 

Dünyalar qızıla tutdurdu onu.

Sorv do qaldırmış düzlüK bayrağı, 

Onunçün homişo göydür yarpağı. 

Monim  xozinom var "Moxzonııl-osrar". 

Boş zohmot çoKmoyin пэ  monası  var? 

LaKİn bir adam yox dünyada bu gün 

Zövqdon. əyləncədən uzaq görünsün. 

Bir sevda boslodim.  şirindir dadı,

Dordo  düşonlorin budur imdadı.

Bir naxış  salmışam ona həvəsdən, 

H əvəslə  seyr edir onu hər görən.

Мэп elə budağa əl vurmadım 

k

İ,

B oş olsun xurmasız bir ağac 

tOKİ. 

Molum  hcKayodir "Xosrov vo  Şirin", 

Dastan yoxdur osla bu qodor şirin. 

Ruhu oxşasa da bu gözol  dastan, 

Pordodo qalmışdı bu golin  çoxdan. 

Tanıyan yoxdur bu gözol  alması, 

Bordodo var idi bir əlyazması.

О  öl коп in  qodim  tarixlorindon 

Bu dastanı tamam öyronmişom  т э п .

О  ycrdo yaşayan qoca adamlar 

Toşviq  etdi,  işo т э п  verdim qərar.

A ğıl bu dastanı  boyonsin  goroK.

Sözləri  şirindir,  mozmunu gcrçoK. 

Xosrovdan,  Şirindon  qalan yadigar 

Gizlindo  deyildir,  durur aşixar:

Şobdiz atın 

ş o k

Iİ. 

Bisütun dağı,

Porviz  sarayının eyvanı, tağı,

Zavallı  Forhadın  sönon  arzusu,

О  Şahrud,  о çöldo  axan gözol  su,

66

О  qəsri-Şirinə gedən süd çayı, 

Xosrovun ovlağı,  zəngin  sarayı.

On telli  sazını çalardı  Barbod. 

Şahrudda aramgah - xoş  istirahot. 

SöylorKon о hoKİm  bu xoş dastanı, 

Çıxanb  içindon  eşqi, foğanı.

Altmış yaşındaydı yazanda bunu, 

Saxlaya bilmirdi yayda oxunu29!.. 

Altmışda sevginin,  eşqin həycanı 

Titrodo  bilmozdi  yorğun qocanı. 

B ilici dcyoni  ctmodim  toı

Molumu dcmoKdon  Kİmo fayda var?! 

Onun yazdıqları - congavor eşqi, 

Mənim yazdıqlarım - bir dilbor eşqi. 

Eşqdon başqa söz Könlümə yaddır, 

Ömrümün quşuna sevgi qanaddır. 

Eşqdir mehrabı uca göylorin.

Eşqsiz,  ey dünya,  nodir dəyərin?! 

Eşqin qulu ol 

k

İ,  doğru yol budur, 

Ariflər yanında, bil,  eşq uludur.

Bu dünya eşqdir, qalan fırıldaq, 

Eşqdon başqa şey boş bir oyuncaq. 

Eşqsiz olsaydı  xilqotin canı 

DirilİK sarmazdı böyüK cahanı.

Eşqsiz bir adam bir neydir - qırıq, 

Yüz canı olsa da,  ölüdür artıq.

Eşqsiz bu dünya soyuq  mozardır. 

Ancaq eşq cvindo  rahatlıq vardır. 

Eşqin yanğısından gözol  şey пэ var? 

Onsuz пэ gül gülər, nə bulud ağlar. 

Oda səcdə  cdoıı  atoşporostlor 

Günoş üçün oda sitayiş eylər.

Sevgi h iy b  bilməz, düzəltməz duzaq, 

Soııi  sevdasından buraxmaz uzaq. 

Корок Kİmi у е т э к , içməK nodir. пэ? 

Bir pişİK olsa da, can ver eşqinə!

67

Pişiyin eşqiylə yaşamaq,  inan,

Yaxşıdır,  şir olub, yalnız qalmaqdan. 

Eşq düşso  daşın da qolbino ogor 

Gövhərdən özııno  moşuq  düzoldor. 

Maqnit olmasaydı eşqin osiri 

Ç’oKmozdi  özi'ıno domir zənciri. 

Kəhrəbanın cşqo  düşmoso canı,

Elo  cozb ctmozdi  quru samanı. 

Dünyada gövhor var,  daş var пэ  qodor - 

Onlar пэ bir saman, пэ  dəmir çəıcər.

Bu saysız-hesabsız  maddolor уепэ,

Вах, gör, m eyl edirlər məncəzlərinə.

Od bir 

k

İ

ç

İ

k

 

dəliıc tapmasa,  Ьокпюп 

Yarıb çıxar ç ö b  yerin tOKİndon.

В а х т а  

k

İ , 

bu йгэк can sultanıdır,

Eşqo 

Könül 

ver 

k İ ,  

canlar canıdır.

Göyo doğru ogor çox qalxarsa su 

Ycııo torpaq olar эп  son arzusu. 

Kainatda hor şey cozbo bağlıdır, 

Filosoflar bunu eşq adlandırır.

Sözü bozon  q ib b ,  bozon  do Latdır, 

Xoznosi gah КэЬэ, gah xorabatdır’". 

İdraKi dinlosoK.  söy by ir о da:

- Нэг şey eşq üstündo  durur dünyada. 

G öybr yaransaydı  cşqdon  azad,

Düşün,  olardımı yer üzü abad?

Eşqsiz tondo can görmodiyimdoıı 

Üroyimi  satıb  can almışam т э п . 

Eşqdən dünyaya saldım dumanlar, 

Əqlin gözb rin i etmişəm xumar.

Eşq ib   düzoltdim т э п  bu dastanı, 

Doldurdum səsiylə  eşqin,  dünyanı. 

Ondan uzaq gəzsin lıor cahil insan,

Pay alsın qoy yaxşı oxuyub, yazan. 

Мэп yaxşı yazmışam,  qoy pis yazanlar 

M üzdüm b yazsınlar пэ  suçları var.

68

KİTAB ÜÇÜN ÜZR

Qapayan zamanda qapıları nıoıı 

Gözüm ayrılmırdı mavi göylərdən. 

Ulduzlar bürcııno gah ucalırdım, 

MalƏKİər üzıındon 

ö r tÜ K  

alırdım.

Bir allah bondosi  dostum var idi, 

X eyli mehribandı,  vofadar idi.

Şir 

K İ m i 

arxaydı т э п э  hər zaman, 

Düşmono  qılıncdı,  monoso  qalxan. 

Alomdo biliıdə  qazanmışdı ad, 

Onunla yaşardı dünyada dilşad.

Bir gcco  qozobli. pörtmüş, qızıltəıc 

Qapımı о gümüş əllə döyoroK 

Goldi.  danlamağa başladı  moııi. 

Acıqla söylədi:  "Çox sağ ol səni, 

Mənalar müİKünün bir sultanısan, 

Sözlər öİKOSİnin höKmranısan.

Qırx 

ildə  Keçirdin əlli  ç ilb n i, 

B o ş-b o ş  hcKayolor çoKmosin  soııi. 

Son 

k

İ , 

bu orucu tutursan b e b , 

Iftannı  açm a murdar sümüKb.

Arzu heç vaxt səni  salmadı 

bondo. 

Dünyayçün 

düşm odin 

əsla 

Komondo. 

Qolom inin 

ucu 

nizoyo 

bənzər, 

Əlindədir saysız, 

zongin 

xəznəbr. 

Qızıla mis  qatsan, пэ faydası var? 

Qızılı güm üşb 

oritmoK 

olar.

Qarun 

xoznositOK 

torpaqda qalma, 

Ustadsan,  özünü ayağa salma31. 

Tohid qapısını çal, 

yi'iKsolt  sosi. 

Nodir 

işbtdiyin muğlar nəğməsi?.. 

Zoııd oxuyan  səni bilsə  do diri,

Ölü dcyor dünya söz bibnbri".

69

Bu acı  sözlərin can yanğısından 

Turşutmadım b e b  üzümü bir an. 

О gözəl  Şirinin əfsanəsindən

70

Qulağına bir az pıçıldadım т э п . 

Naxışlar saldığım 

ipoyi 

ona 

Göstorib. 

dedim:  "Bax naxışlanna! 

Naxışları 

görcoK 

о 

gözəl 

insan 

Daşda naxış  ıcimi dayandı heyran,

Ona dedim:  "Dinmoz durmusan neçin? 

Dilin hardadır 

k

İ, 

desin  "Afərin?" 

Itaotlo  dedi:  "Qulun olum т эп !

Adın  birco  an da düşmoz dilimdən. 

Şirin dastanını eşidən ıcimi 

Şirin olduğundan uddum dilimi.

Belə  sehncarlıq Ьасапгкэп son.

Bir bütçün Kəbə do bina edərsən. 

Onunçün elədim ağzımı  şirin 

Ki,  ağzımda dilim qoııd dadı versin. 

Dilimi  şoKortOK ycdimso  ogor.

Son in  dilin sopsin  qoy xalis  şo ко г.

Indi 

k

İ , 

yol açdın,  çalış, vur sona, 

Özülünü qoydun, bitsin qoy bina. 

Yazanda boxt 

so ııo   KömoKçi 

olsun, 

Cavanlıq 

h o v o s i 

KÖnlüno dolsun.

Bu Iraq 

s

İ

k k o s

İ 

olindo vardır; 

AyaqlarındaKi о пэ  çidardır?

Gonco  şohorindon  atını çıxar!

Son  şir poncolison.  sondodir vüqar. 

Atını ç ö b  

çok

. genişdir meydan,

Son  cavan,  boxtinin budağı cavan. 

Zomanodo yoxdur şirin söz deyon,

Olsa da,  onlardan son  qüdrotlison. 

Hüma 

Kİmi 

işə  özün  Kölgo  sal, 

Bayquşlar olindon bu öİKoni  al.

Indi bu gördüyün 

İ

k

İ -

ü ç

 

nofor 

Öz çıraqlarına porvanodirlor.

Öz  şohorlorindon  aralansalar,

Onlarda пэ  rövnoq. пэ də nur qalar.

Sən bir günoş 

Kİmi 

ta gün doğandan

71

Gün batana qodor şəfəq  salmısan.

72

Son  iroli dumb desən sözünü,

Ç’о ко со к bir Küncə  hor 

k o s  

özünü.

Him о r iıfiıqlori  hasarlanacaq,

Söz yurdu görocoK nadir bir qoçaq". 

Мэп hirslo  soslondim:  "Ey aliconab!

No man bir qoyunam, пэ  do  son qossab. 

liflom o,  amandır,  çırağım  sönor.

Isa 

k

İ , 

M usaya eləm əz əsər.

KiiKrotmo 

boş  sözlə  alovumu  son. 

Özünü yandıran bir çırağam т э п .

Е1э bir şiışoyom.  daşlara çalsan,

Utanar adımdan bu geniş cahan.

Мэп bir misəm, üstüm zorlo  örtülü, 

Üstiıno  tor gülab  sopilmiş ölü.

Azuqom  bir xoyal, bir do  istoı

DağarcığımdaKi ancaq  KiıloKdir.

F

o

I

ok

 

yaradıncən deyib т э п э   "şir", 

LaKİn bu vücudum bir yun heyıcəldir, 

Deyiləm düşm ənb vuruşan şirdon. 

Yetar kİ, ö züm b döyüşürom т э п . 

Ə w ə l к е й т  KÖKdü, о g ü n b r bitdi, 

Gəncliyin qüruru molıv oldu getdi. 

Lovğalıq, uşaqlıq söhboti  ctmo.

Bu,  qoflot yoludur onunla gctmo.

Ömür otuz  ildon  ıceçdimi bir az, 

Qoflotdo yaşayıb dolanmaq olmaz.

Qırx yaşa qodordir hoyat noş osi.

Qırxda bitib gedir 

K ö n l ü n  

hovosi. 

Əllidon  aşdınmı,  canın sağ  olmaz, 

Ayaqlarda taqot. gözdo nur qalmaz. 

Altm ışa çatınca yerə  çöıcərsən, 

Yctmişdo hor üzvün düşor taqotdon. 

Dünyada oziyyot 

çoKİb boy atdın,

E b  

k

İ, 

soKsono. 

doxsana çatdın,

Ordan da yetirdin özünü yüzo.

Ölüsən, diri də görünsən gözə.

73

İstər bir gün yaşa,  is torso yüz il,

74

Bu nurlu eyvandan 

köçocoksoii

. bil.

Y axşısı budur 

k

İ, 

Könlünü şad et,

О 

b ö y ü K  

allahı  şadlıqla yad et!