O‘tkir pankreatitni diagnostikasi va davolash bo‘yicha Britaniya gastroenterologlar assotsiatsiyasining Isbotlangan Amaliy Tavsiyanomalari.
O‘tkir pankreatitni xirurgik davolash bo‘yicha Xalqaro Pankreatologik Assotsiatsiya va yevropa Pankreatologik Klubining Isbotlangan Amaliy Tavsiyanomalari.
1578 – Alberti S. – Me'da osti bezining o‘tkir yallig‘lanishi kuzatilganligini eng birinchi bo‘lib yorittib bergan.
1578 – Alberti S. – Me'da osti bezining o‘tkir yallig‘lanishi kuzatilganligini eng birinchi bo‘lib yorittib bergan.
1641 – Golland shifokori van Tulp N. (Tulpius) autopsiyada birinchi bo‘lib me'da osti bezi abssessini kuzangan.
1673 – Greisel me'da osti bezi nekrozi klinik holatini birinchi bo‘lib yoritib o‘tgan.
1842 – Claessen o‘tkir pankreatitni birinchi bo‘lib klinik jihatdan anilab bergan.
1864 – Ancelet Parijda me'da osti bezi kasalliklariga bag‘ishlangan birinchi kitobni nashr etgan.
1870 – Klebs – amerikalik patologoanatom o‘tkir pankreatitning eng birinchi tasnifini ishlab chiqqan.
1867 – Luke i Klebs me'da osti bezi yolg‘on kistasida birinchi bo‘lib teri orqali punksiya amaliyotini bajargan.
1881 – Tirsh i Kulenkampf me'da osti bezi postnekrotik kistalarini tashqi drenajlashni taklif qilgan.
1882 – Amerikalik xirurg Bozeman pankreatik kistani muvaffaqiyatli olib tashlagan.
1882 – Gussenbauer me'da osti bezi yolg‘on kistasi tashhisini qo‘ygan va sistostomiya amaliyotini bajargan.
1886 – Miculicz predlojil vыpolnyat marsupializatsiyu pri pankreonekroze i abssesse podjeludochnoy jelezы.
1889 – Reginald Fitz – AQSh Masachuzet Gospitali patologoanatomi o‘tkir pankreatitning 5 shaklini o‘ziga qamrab olgan birinchi tasnifini yaratgan.
1890 – Me'da osti bezi kasalliklarini xirurgik davolashga bag‘ishlangan birinchi adabiyot yuzaga kelgan (Braun). 1894 – Germaniyada xirurglar s'ezdida o‘tkir pankreatit muammosi birinchi bor muhokama qilingan.
1900 – Bessel-Hagen me'da osti bezi kistasini sistogastrostomiya orqali drenajlashni taklif qildi.
1901 – Opie E.L. i Halsted W.S. Xoledoxolitiaz va gemorragik pankreatit o‘rtasida etiopatogenetik bog‘liqlik mavjudligini aytib o‘tgan.
1889–1938 yy. – so‘zsiz xirurgik davolash.
1889–1938 yy. – so‘zsiz xirurgik davolash.
1939–1963 yy. – asosan konservativ davolash.
1964 y. - h.v. – «konservativ-xirurgik» davolash – o‘tkir biliar pankreatitda erta bosqichlarda xirurgik amaliyotlar bajarish; boshqa etiologiyali pankreatitlarda esa – faqatgina intensiv terapiya samarasiz bo‘lganda (odatda, kasallik boshlangandan so‘ng 3-5 sutka o‘tgach) va yiringli asoratlarida.
Me'da osti bezi to‘qimalarining o‘z fermentlari ta'siri ostida autolizga uchrashi oqibatida yuzaga ke-ladigan degenerativ-yallig‘lanish jarayoni.
Me'da osti bezi to‘qimalarining o‘z fermentlari ta'siri ostida autolizga uchrashi oqibatida yuzaga ke-ladigan degenerativ-yallig‘lanish jarayoni.
Og‘riq - epigastral sohada o‘tkir pankreatitning shishli shaklida kuchsizrok, pankreonekrozda kuchli bo‘ladi. Ovqat-lanishga maromi buzilganda q¢ziydi va seziladi. Og‘riq ko‘p hollarda qorinning yuqori qismini egallaydi va belbog‘si-mon tus oladi (Lobachev simptomi).
Og‘riq - epigastral sohada o‘tkir pankreatitning shishli shaklida kuchsizrok, pankreonekrozda kuchli bo‘ladi. Ovqat-lanishga maromi buzilganda q¢ziydi va seziladi. Og‘riq ko‘p hollarda qorinning yuqori qismini egallaydi va belbog‘si-mon tus oladi (Lobachev simptomi).
Og‘riqlarning bel sohasiga irradiatsiyasi (Meyo- Robson belgisi), o‘ng kurak ostiga (Boas), o‘ng yelka sohasiga, o‘ng o‘mrov ostiga irradiatsiyasi (Myussi simptomi) kuzatiladi.
Qàéò qèëèø - o‘tkir pankreatitga xos belgi, ko‘proq kayta-lanuvchi, bemorni holdan toydiruvchi bo‘lishi mumkin, ba'-zida uzluksiz tus oladi.
Ichak parezi hisobiga qorinning shishishi kuzatiladi.
Tana harorati bemorlarda normal yoki subfebril darajada bo‘lishi mumkin.
Bemorni qorni shishgan, ichaklar peristaltikasi kuchaygan yoki eshitilmasligi holda, epigastral sohada regional mushaklar tarangligi aniqlanadi (Kerte simptomi).
Mondor simptomi – tana va yuz terisi-dagi binafsha rang dog‘lar;
Mondor simptomi – tana va yuz terisi-dagi binafsha rang dog‘lar;
Xolsted simptomi – qorin terisining sianozi;
Turner simptomi – qorinning yon devori va bel sohasi sianozi;
Gryunvald simptomi – kindik soha te-risidagi petexial toshmalar.
Qon tahlilida gipoxrom anemiya, leykotsitoz, for- mulaning chapga siljishi, EChT ni ko‘tarilishi.
Me'da osti bezi fermentlaridan amilaza (diasta-za) miqdorining qon va siydikda ortishi.
Kaliy, natriy, kalsiy ionlari va qand miqdo-rining ortishi, gipo va disproteinemiya.
Qonda giperfibrinogenemiya va S-reaktiv oqsil miqdorining ortishi.
Pankreonekrozda bir kecha kunduzlik diurezning kamayishi (anuriyagacha) kuzatiladi. Siydik taxli-lida proteinuriya, mikrogematuriya, silindruriya aniqlanadi.
O‘tkir pankreatit asoratldarida: charvi xaltasi abssessi, qorin orti sohasi flegmonasi
Surunkali pankreatit (SP), bu surunkali polie-tiologik yallig‘lanishli – degenerativ jarayon bo‘lib, jarayonni uzoq vaqtgacha kechishi bilan xos bo‘ladi
Surunkali pankreatit (SP), bu surunkali polie-tiologik yallig‘lanishli – degenerativ jarayon bo‘lib, jarayonni uzoq vaqtgacha kechishi bilan xos bo‘ladi
Retsidivlanuvchi pankreatit. Ushbu turi kup uutkir pankreatit bilan xastalangan bemorlarda uchrab, periodik utkir pankreatik atakalar bilan xarakterlanadi.
Retsidivlanuvchi pankreatit. Ushbu turi kup uutkir pankreatit bilan xastalangan bemorlarda uchrab, periodik utkir pankreatik atakalar bilan xarakterlanadi.
Ogrikli pankreatit. Doimiy xar-xil intensivlikdagi ogriklar bulib turishi va ogriklarni irradiayiyalanishi bilan xarakterlanadi.
Psevdotumoroz turi. Ushbu turi me'da osti bezini boshchasini zichlanishi okibatida ut yullarini ezilishi va mexanik sariklik yuzaga kelishi, ozib ketish, dispeptik buzilishlar, teri va shillik kavatlarni sargayishi bilan xarakterlanadi.
Indurativ shakli, ut tosh kasalligida, katta duodenal surgich va surunkali alkogolizmda yuzaga kelib, me'da osti bezini ichki, tashki sekretor faoliyatini buzilishi bilan xarakterlanadi.
Indurativ shakli, ut tosh kasalligida, katta duodenal surgich va surunkali alkogolizmda yuzaga kelib, me'da osti bezini ichki, tashki sekretor faoliyatini buzilishi bilan xarakterlanadi.
Kalkulez turi, me'da osti bezi parenximasida va me'da osti bezi shirasi yullarida toshlar xosil bulishi bilan xarakterlanadi, kechishi retsidivlanuvchi turidagidek kechadi.
Kistoz turi, me'da osti bezi tukimasida kistalar xosil buladi, kistalar xakikiy va soxta turlarga bulinadi
1) Surunkali alkogolizm,
1) Surunkali alkogolizm,
2) Ut tosh kasalligi va xoledoxolitiaz,
3) Me'da osti bezi yulini posttravmatik obstruksiyasi,
4) Ximikat va dori moddalarini ta'siri,
5) Giperlipidemiya,
6) Oksil moddalarini kam mikdorda iste'mol kilish (tuyib ovkatlanmasli),
7) Nasliy moyillik (L–antitripsina kamligi),
8) Giperparatireoidizm (giperkalsiemiya),
9) Mukovissidoz (bolalarda kup uchraydi),
10) Idiopatik faktor
Asosiy simptomlari:
Asosiy simptomlari:
og‘riq;
Ovkat xazm kilishni buzilishi (dispeptik buzilishlar, pankreatogen ich ketish);
Asoratlangan shakllarida: sariklik, oshkozon-ichak traktidan kon ketishi va boshkalar.
Asoratlanmagan surunkali pankreatitda asosiy davo konservativ xisoblanadi. Xurujlararo davrda, parxez. Kunlik 150 g oksil, 30-40 g yoglar, 350-400 g uglevodovlardan iborat bulishi kerak.
Asoratlanmagan surunkali pankreatitda asosiy davo konservativ xisoblanadi. Xurujlararo davrda, parxez. Kunlik 150 g oksil, 30-40 g yoglar, 350-400 g uglevodovlardan iborat bulishi kerak.
