Hozirgacha pedagogika nazariyasi fanida ta‘lim mazmunini belgilash muammosiga doir ikki xil qarash mavjud: a) “shakl ma‘lumot” tarafdorlari;
b) “moddiy ma‘lumot” tarafdorlari;
“SHakl ma‘lumot” tarafdorlari maktab ta‘limi mazmuni o’quvchilarning fan asoslarini o’rganishini emas, balki atigi yoshlarning qobiliyat va tasavvurlarini o’zgartirishi zarur deb hisoblaydilar. Shunga ko’ra ularning tavsiyasida ta‘limning tillar (lotin, yunon) va matematika fanlaridan tashkil topishi zarurligi belgilab qo’yildigan edi. Bunday yondashuv oqibatida maktablar ta‘limi turmushdan ajralib qoldi.
“Moddiy ma‘lumot” nazariyasi (XX asr boshi) tarafdorlari maktab ta‘limida yoshlarga turmushda foyda beruvchi ilmlar o’rgatilsa kifoya, bola qobiliyati rivojlanaveradi. Alohida fanlarni o’qitish shart emas, degan fikrni olg’a surdilar.
Yuqorida ta‘kidlangan har ikkala nazariyalar ham amaliy hayotda o’z isbotini topmadi va pedagogika fani nazariyotchilari tomonidan o’tkir tanqid ostiga olindi.
Ta‘lim mazmunini dunyoviylashtirish uchun utmishda o’z hayotini xavf ostiga qo’yish evaziga kurashgan jadid-ma‘rifatparvarlarning say‘i-harakatlari o’z davri va hozirgi davr nuqtai-nazaridan ijobiy baholanmoqda (Qosimov B., Ismoilbek Gaspirali. Toshkent, “O’qituvchi”, 1992).
Milliy istiqlol davrida ta‘lim mazmunini shakllantirish muammosini hal qilishda o’tmish pedagogikasi merosining ilg’or jihatlariga, xalqimizning milliy xususiyatlariga, milliy istiqlol mafkurasiga, O’zbekistonning o’z istiqlol va tanlangan taraqqiyot yo’liga, hozirgi ijtimoiy taraqqiyot bosqichidagi mamlakatimiz hamda umumbashariy ehtiyojlarga alohida e‘tibor berildi.
Ta‘lim mazmuni o’quv rejalari, dasturlari va darsliklarda DTS talablari doirasida o’z aksini topgan.
3-masala. Davlat ta‘lim standartlari (DTS) “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning “Dasturni bajarish uchun javobgar shaxslar oldiga qo’yilgan vazifalar” (“SHarq”, 1999) mavzusi bilan boshlangan Xalq ta‘limi vazirligi “Axborotnomasi” ning maxsus 7 ta sonida (7 ta kitob) da Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o’rta ta‘limning davlat ta‘lim standartlari” (DTS) ni tasdiqlash to’g’risida” (16.08.1999) gi Qarori, fanlar bo’yicha DTS va ularga sharh, yangi o’quv dasturlari mujassamlashgan” (DTS talqini va o’rta ta‘limda o’zbek filologiyasi parametrlari. 2 t. E. Shodmonov va b. Qarshi, “Nasaf”, 2001. 5-b.).
