Mavzu: Karyerlarni issiqlik kuchi yordamida Shamollatish. Reja

q=-C_rA_q(dt/dz) (15.1)
bu erda C_r-havoning issiqlik yutkichi katta bosim bo‘lganda, A_q-turbulent issiqlik o‘tkazish koeffitsienti, t-havo temperaturasi.
Koeffitsient A_q xuddi gaz uchun Dt turbulent diffuziya singari atmosferani holatiga bog‘liqdir. U Karyerda havo almashish turbulent jadallashishini oshishi bilan oshadi (turbulentlikni jadallashishi). Formula (15.1) ko‘rinadiki, Karyerni bortlaridan bir hilda issiq oqim bo‘lganda A_q ni oshishida, bu Shamol oqimini energiyasini o‘cishi bilan bog‘liq bo‘lib, u temperatura gradientini dt/dz kamayishiga olib keladi, bu bortlardan issiqlik ajralishi bilan bo‘ladi va teskarisi^*.
*Formula (15.1)dan ko‘rinib turibdiki, nazariy q=const bo‘lganda va A_q chegaralangan qiymatda gradient 0 ga teng bo‘lmasligi kerak, shunday ekan, Karyer ichidagi bo‘shliqdagi hajmda temperatura bir hilda bo‘lmasligi kerak. Ammo Shamol oqimini Yuqori energiyasida, qachonki A_q katta bo‘lganda temperatura gradienti shunday kichik bo‘ladiki, bunda amaliy t=const deb hisoblanadi.
Havo harakati sxemasi.
Karyerni konvektiv sxema Shamollatishida (rasm 15.1) issiq havo massasi Yuqoriga tik ko‘tarilmaydi, pog‘onalar bo‘yicha harakatlanadi qisilish samarasi natijasida sovuqroq massa esa pastlashadi. Bunda Karyerdan ko‘tariluvchi havo hajmi balandlik bo‘yicha oshib boradi. Konvektiv oqim quvvati Karyerni pog‘onalarining juda ham Yuqorisida kuzatiladi.

Rasm 15.1 Konvektiv Shamollatish sxemasidagi Karyerdagi

havo harakati

Havo harakati tartibi va tezligi Karyer bortlari bo‘yicha Yuqorisiga ko‘tariluvchi havo massasini o‘sishi bilan, uning harakat tezligi balandlik bo‘yicha oshadi. Tezlikning maksimal qiymati Karyer bortining Yuqori qoshida kuzatiladi. Ular Karyer chuqurligi 100-200 m da 1,5 m/s ga etishi mumkin.

Konvektiv oqimni gorizontdagi tashkil qiluvchi tezligi (m/s) quyidagi formula bilan aniqlanadi.