Mavzu: Globallashuv va integratsiya jarayonlarining umumiy iqtisodiy texnologiyalari

2. Mintaqaviy iqtisodiy integratsiyaning asosiy shakllariva bosqichlari 
Har bir integratsion guruhning iqtisodiy modeli — uzoq tarixiy jarayonning
natijasi boiib, uning davomida mintaqaviy xo‘jalik majmuasini tashkil etuvchi
unsurlar nisbati shakllanadi, ularning o‘/.aro munosabatlari mexanizmi
mustahkamlanadi. Aynan shuning uchun har bir mintaqaviy iqtisodiy tizim
o'zicha noyob boiib, uning tajribasining mexanik o'zlshtirilishi past samaradorlikka 
ega. 
Biroq hozirda mavjud savdo-iqtisodiy guruhlaming qiyosiy tahlili
mintaqaviy integratsiya jarayonlarini rivojlantirishning muayyan umumiy
qonuniyatlari borligini, uning bir qator o‘ziga xos bosqichlardan navbatma-
navbat o‘tishi kerakligini, integratsiya jaravonlari intensivligining turli
darajasi, uning chuqurligi va miqyoslari turlicha ekanligini ko‘rsatadi. 
Integratsiyaga oddiydan murakkabga qarab rivojlanayotgan jarayon sifatida
qarash uning shakl va bosqichlarining tasniflanishini amalga oshirish imkonini
beradi. Bu o‘rinda, turli xalqaro iqtisodiy tashkilotlar asos sifatida qabul qilgan
J.Gopkins universiteti (AQSh) professori B.Balassa nazariy yondashuvi klassik
tasnifga aylandi. B.Balassa, eng awalo, hamkorlik va integratsiyani farq qilishni 
taklif etdi. Agar hamkorlik jarayoni turli xildagi cheklovlami va kamsi- tishlami
kamaytirishga yo‘naltirilgan hatti-harakatlarning amalga oshirilishini bildirsa, u
holda integratsiya jarayoni cheklov va kamsitishlaming bartaraf etilishini ko‘zda
tutadi. B.Balassa integ-ratsiyaning besbta asosiy shakllarini (integratsion kelishuv 
turlarini) farqlaydi. Yel va boshqa integratsion guruhlaming muayyan tajribasi 
orqali kiritilgan mazkur nazariyaning zamonaviy modifikatsiyalarini hisobga 
olgan holda, ularni ko‘rib chiqamiz. 
Integratsion kelishuvlaming asosiy turlariga quyidagilami kiritish 
maqsadga muvofiqdir: 
— erkin savdo zonasi (free trade zone); 
— bojxona ittifoqi (customs union)', 
— umumiy bozor (common market)', 

---

15 
— iqtisodiy ittifoq (yanada yetuk shaklda iqtisodiy va valyuta ittifoqi: 
economic and monetary union); 
— to‘liq iqtisodiy va siyosiy integratsiya.Zikr etilgan integratsiyaviy
hamkoriik turlaridan har birini batafsil ko‘rib chiqamiz.