MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

55 

həyata  keçirilir.  MüĢahidə  metodunun  üstün  cəhəti  ondan 

ibarətdir ki, bu zaman üzərinə müĢahidə aparılan bundan xəbər 

tutmur,  müĢahidə  təbii  Ģəraitdə  (iĢ  zamanı,  oyun,  dərs  və  s.) 

aparıldığına görə öz hərəkətlərində dəyiĢiklik etmirlər. 

MüĢahidə  qısamüddətli,  uzunmüddətli,  dövrü  və 

sistematik  ola  bilir.  Qısamüddətli  müĢahidə  dəqiqələr  ərzində 

insan  psixikası  və  davranıĢının  təzahürünü  izləməklə  həyata 

keçirilir.  Məsələn,  müəllimin  izahına  Ģagirdlərin  münasibətini 

aĢkara  çıxarmaq  üçün  həmin  anda  onların  üzərində  aparılan 

müĢahidə  buna  misal  ola  bilər.  Uzunmüddətli  müĢahidəyə 

bütün  dərs  və  ya  bütün  rüb  ərzində  aparılan  müĢahidələri  aid 

etmək  olar.  Dövrü  müĢahidəyə  gəldikdə  bu  müəyyən 

dövrlərdə, məsələn hər rübün sonunda eyni bir psixi hadisənin 

təzahürünü  izləməkdən  ibarətdir.  Dövrü  müĢahidə  psixi 

hadisənin  inkiĢaf  dinamikasını  aĢkara  çıxarmağa  imkan  verir. 

Sistematik müĢahidə də inkiĢaf dinamikasını aĢkara çıxarmağa 

xidmət  edir.  Lakin  burada  müĢahidə  arası  kəsilmədən  uzun 

müddət  məsələn,  bütün  dərs  ili,  müəyyən  yaĢ  dövrü  ərzində 

aparılır. MüĢahidənin nəticələri qeydə alınır, sonradan təhlil və 

ümumiləĢdirmə əsasında müvafiq nəticələrçıxarılır. 

MüĢahidə  əsasən  obyektiv  nəticələrə,  psixi  hadisələrin 

gediĢini  izləməyə  imkan  verir.  Buna  baxmayaraq  müĢahidə 

zamanı  bəzi  çətinliklər  mövcud  ola  bilir.  Hər  Ģeydən  əvvəl 

psixoloq  müĢahidənin  həyata  keçirildiyi  Ģəraitdəki  dəyiĢikliyi 

müəyyən  dərəcədə  görə  bilsə  də  ona  tam  nəzarət  etmək 

imkanına malik olmur. Məhz buna görə də nəzarətdən kənarda 

qalan  amillərin  təsiri  altında  tam  dəqiq  məlumat  əldə  etmək 

çətinləĢir.  Bundan  baĢqa  müĢahidə  psixoloqun  subyektiv 

mövqeyindən  kənar  qalmaya  bilər.  Burada  psixoloqun  elmi 

baxıĢları,  təcrübəsi,  peĢə  hazırlığı  ilə  yanaĢı  formalaĢmıĢ 

qiymətləndirmə stereotipi, etik prinsipləri, ustanovkası  və s. öz 

təsirini  göstərə  bilər.  ġübhəsiz  müĢahidə  aparan  psixoloq  bu 

kimi təsirlərin aradan qaldırılmasına çalıĢmalıdır. 

---