Journal of marketing, business and management (jmbm)

2-jadval Investitsiya faoliyati bilan bog’liq pul oqimlari

Daromad	Debit	Kredit	Hisobidan	Debit	Kredit
daromad dan yo’qotish asosiy vositalarni	5110, 5210, 5220, 5530	9210	sotib olish asosiy vositalarni	4320, 6010	5110, 5210, 5220, 5530
daromad dan sotish nomoddiy aktivlar	5110, 5210, 5220, 5530	9220	sotib olish nomoddiy aktivlarni	0830, 4320	5110, 5210, 5220, 5530
daromad dan sotish, uzoq muddatli va qisqa muddatli investitsiyalar	5110, 5210, 5220, 5530	9220	sotib olish uzoq muddatli va qisqa muddatli investitsiyalar	0610,0690, 5810-5890	5110, 5210, 5220, 5530
daromad dan sotish va boshqa mennvestment faoliyat	5110, 5210, 5220, 5530	9220	boshqa pul to’lovlari dan investitsiya faoliyati	0810,0820	5110, 5210, 5220, 5530

Pul oqimi jadvalini tuzishda kompaniya standart jadval shaklida standart ko’rsatkichlarni ishlab chiqadi va umumiy daftarda aks ettirilgan ko’rsatkichlarga, shuningdek buxgalteriya registrlarida “kassa”, “joriy hisob”, “xorijiy valyutadagi hisob”, “maxsus bank hisoblari” va boshqa pul hisoblariga bog’liq. Bu hisobot ko’rsatkichlarini shakllantirishning texnik jihatidir.
3-jadvalda tashqi iqtisodiy kon’yunktura bo’yicha daromad va xarajatlarning asosiy moddalari, ya’ni qarzdorlik va jamg’armalar tasvirlangan.
3-jadval
Faoliyatni moliyalashtirish bilan bog’liq pul oqimlari

Daromad	Debit	Kredit	Hisobidan	Debit	Kredit
foiz qabul	5110, 5210, 5220, 5530	4830	foiz, pullik	6920	5110, 5210, 5220, 5530
dividendlar qabul	5110, 5210, 5220, 5530	4840	dividendlar to’lanadigan	6610	5110, 5210, 5220, 5530
daromad dan	5110,	4610,	naqd pul	6620,	5110,
chiqarilgan aktsiyalarning	5210, 5220, 5530	0610, 0620, 8410	to’lovlari uchun chiqarilgan aktsiyalarning	8610, 8620	5210, 5220, 5530
daromad olingan uzoq muddatli kredit	5110, 5210, 5220, 5530	4850	naqd pul to’lovlari uchun uzoq muddatli kreditlar	6810 - 6840, 6950	5110, 5210, 5220, 5530
daromad dan uzoq muddatli lizing	5110, 5210, 5220, 5530	4850	naqd pul to’lovlari uzoq muddatli lizing	6910, 6950	5110, 5210, 5220, 5530
Boshqa pul tushumlar	5110, 5210, 5220, 5530	4850, 9540	Boshqa pul to’lovlari	6930, 6990	5110, 5210, 5220, 5530

Tashkilotning xususiyatlarini hisobga olgan holda to’liq va ishonchli tarzda ochib berishga intilsa, pul oqimlari to’g’risidagi hisobot konsepsiyasini ishlab chiqish kerak. Bizning fikrimizcha, bu quyidagi sabablarga bog’liq bo’lishi mumkin:

• 
  pul kapitali, shu jumladan pul ekvivalentlari harakatini o’rganish;
  
• 
  ishlab chiqarish kooperativi, qishloq xo’jaligi firmasi va hokazo.;
  
• 
  majburiy to’lovlar bo’yicha pul majburiyatlariga rioya etilishi, xodimlar bilan hisob-kitoblar va boshqalar munosabati bilan aylanmalar to’g’risidagi ma’lumotlarni oshkor etishning ahamiyati.;
  
• 
  pul oqimlari to’g’risidagi hisobot ma’lumotlaridan foydalanuvchilar talablarni qondirishga qaratilgan;
  
• 
  kompaniyaning rahbariyati hisobotda tijorat tashkilotining ichki pul oqimlarining shaffofligiga erishishi mumkin. Buning sababi shundaki, mablag’larning xavfsizligi ularni jalb qilishning maqsadga muvofiqligini anglatmaydi va ma’lum likvidlik darajasini saqlab qolish talab qilinadigan rentabellikni, buxgalteriya hisobining oqilona shaklini va boshqalarni ta’minlamaydi;
  
• 
  ma’lumotlar turli darajadagi tafsilotlar bilan taqdim etilishi mumkin (masalan, yalpi va sof pul oqimlari asosida, pul kapitalining aylanishi haqidagi ma’lumotlarni minimallashtirish va kengaytirish asosida to’g’ri va egri shaklda). Bu pul oqimlari to’g’risidagi hisobot ko’rsatkichlarining nafaqat ushbu hisobot doirasida, balki moliyaviy hisobotning boshqa shakllarida ham dolzarbligini ta’minlaydi.
  

Xulosa. Sub’yektning moliyaviy va investitsion faoliyati to’g’risidagi ma’lumotlarning pul oqimlarini muvozanatlashning to’g’ri usuli ham, egri usuli ham deyarli bir xildir. Ushbu holat ta’sirida pul oqimlarini muvozanatlashtirishning turli variantlari bo’yicha tayyorlangan hisobotlar mazmuni sezilarli darajada yaqinlashadi.
Asosiy farq faqat operatsion faoliyat mablag’larning kelib tushishi va sarflanishini aniqlashdan iborat.
Odatda, pul oqimlari to’g’risidagi hisobot ko’rsatkichlari balans yoki hisob registrlarida ham ko’rsatiladi. Lekin buxgalteriya hisobi umumdavlat bo’lishi uchun ma’lumotlar hisob nomlari bilan emas, balki bitimlarning xususiyatlari bo’yicha guruhlanishi kerak. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1. 
   Ўзбекистон Республикаси “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида” Қонуни(янги таҳрири), ЎРҚ №404- сон,2016 йил 13 апрель, “Халқ сўзи”газетасининг 2016 йил 14 апрелдаги 73 (6508)- сони.
   
2. 
   Ўзбекистон Республикаси “Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартлари” тўплами, Т.: ЎзБАМА,- 2008 й.
   
3. 
   Тулаходжаева М.М. Финансовая отчетность в соответствии с МСФО.www.norma.uz.
   
4. 
   Грей С., Нидлз Б. Финансовый учет: Глобальный подход. М.: Издательство Волтерс Клувер, 2006.
   
5. 
   Панков Д.А. Анализ хозяйственной деятельности. - М.: ООО «Новое знание», 2003.
   
6. 
   Ковалев В.В. Финансовый учет и анализ: концептуальные основы. -М.:
   

Финансы и статистика, 2004.