Жаxон географияси маърузалар

Mavzu: Fransiya Respublikasi. 
 
Maydoni 544000km
2
.Aholisi 58,3mln (1996y.), 59,8mln (2001y.), 62,1mln kishi 
(2006y.).Fransiyaning IGO’ uchun 2ta asosiy xususiyati xosdir:
1.Fransiya “EIH”ga a’zo mamlakatlar bilan bevosita chegaradosh bo’lib, uning 
chegarasi yaqinida bu mamlakatlarning industrial rayonlari joylashgan.Masalan: 
Reyn-Rur, London rayoni, qolaversa Yevropadagi Markaz o’qi o’tgan. 
2.Fransiya sohillari Atlantika okeanining dengiz va qo’ltiqlari bilan bevosita 
tutashgan bo’lib, bu holat jahon mamlakatlari bilan arzon dengiz transporti orqali 
savdo-sotiq qilish imkononi beradi. 
Fransiya quruqlik orqali 8 mamlakat bilan chegaradosh bo’lib, ayniqsa GFR, 
Italiya, Buyuk Britaniya bilan chegaradoshligi muhim rol
ь
o’ynaydi. 
Fransiya ma’muriy jihatidan 96departamentga bo’lingan.Parij alohida departament 
huquqiga ega.Mamlakatda 4mln ga yaqin jazoirliklar, portugallar, ital
ь
yanlar va 
ispanlar yashaydi. 
Fransiya Horijiy Yevropada maydoniga ko’ra eng yirik mamlakat hisoblanadi. 
Aholisi.Fransiyada tabiiy o’sish darajasi anchagina past bo’lib, millatning qarishi 
kuzatilmoqda.Tug’ilish koeffisenti 13%
0
, o’lim 9%
0. 
1ayolga 1,9 bola to’g’ri 
keladi.15 yoshgacha bo’lganlar 19%, 64 yoshdanyuqori bo’lganlar 16%.O’rtacha umr 
76-83 yosh.YAMD 24080 dollar (2001y.).Mehnat resurslarini to’ldirishning muhim 
vositasi qadimdan immigrasiya bo’lib kelgan.Aholi joylashuviga qishloqlardan 
odamlarning shaharlarga to’xtovsiz ko’chib kelishi (XX-asrda aholining buyuk 
ko’chishi) kuchli ta’sir etadi.Natijada urbanizasiya jarayoni jadal rivojlanib 

---

77 
bormoqda.Hozirda Fransiya aholisining 79%i shaharlarda, 21%i qishloqlarda 
yashaydi. 
Yirik shaharlari: Parij 2,1mln kishi, Marsel 808 ming, Lion, Tuluza, Nissa, 
Strasburg. 
Fransiya 1949 yil NATOga kirgan edi, lekin 1966 yil u NATOdan rasmiy ravishda 
chiqib ketgan bo’lsada, baribir hamkorlikni rivojlantirib kelmoqda.Prezident 7 yil 
muddatga saylanadi. 
Asosiy siyosiy partiyalari: 
1.Respublikani quvvatlovchi birlashma (1976y.t.t.).Sharl Fure, Robert Ouen, Sen-
Simon. 
2.Fransiya sosialistik partiyasi (FSP 19051.). 
3.Fransiya kommunistik partiyasi (FKP 1920 y.t.t.). 
Fransiya xo’jaligi 2-jahon urushida katta iqtisodiy zarar ko’rdi.Ekonomikasining 
deyarli barcha tarmoqlari yangi texnika bilan ta’minlandi.Eng yangi tarmoqlar-atom, 
radiotexnika, neft ximiyasi aerokosmik tarmoqlar rivojlanadi. 
Fransiya sanoat mahsulotlarining hajmi jihatidan iqtisodiy rivojlangan 
mamlakatlar ichida dunyoda 4-o’rinni egallaydi.Milliy daromadda qishloq 
xo’jaligining salmog’i 1/10qismidan kamroqni tashkil etsada, u aholini asosiy oziq-
ovqat bilan ta’minlaydi va eksportda ham katta rol
ь
o’ynaydi. 
Sanoati.Energetika qisman o’z resurslariga tayanadi.Ko’mir asosan shimoldan 
(Elzas va Lotaringiyadan), neft
ь
va tabiiy gaz esa oz miqdorda janubi-g’arbdan qazib 
olinadi.Mamlakat neftga bo’lgan ehtiyojini asosan chet el hisobiga (Jazoir, Liviya, 
Venesuela, MDH va Yaqin Sharq mamlakatlari) qondiradi.Shuning uchun ham neftni 
qayta ishlovchi asosiy markazlar dengiz bo’ylaridagi port shaharlarda (Marsel
ь
, 
Bordo, Nant, Gavr, Ruan) joylashgan.Fransiyani uran rudasiga boyligi va ko’p qazib 
olishi, shuningdek Afrikadagi sobiq mustamlakalardan uran konsentrantini ko’plab 
keltirilishiga asoslanib atom energetikasi va atom sanoati tez rivojlanmoqda. 
Qora metallurgiya sanoati Evropadagi eng katta Lotaringiya temir rudasi 
konlaridan foydalanadi.Lekin temir rudasini eksport qilishni ilgarigi ahamiyati 
yo’qolib bormoqda.O’rta Er dengizi sohillari boksitga boy bo’lib, 
Al
ь
p va Pireney tog’ etaklaridagi arzon GESlar energiyasi alyuminiy eritish 
imkoniyatini beradi. 
Mashinasozlik butun sanoat mahsuloti qiymatining 1/3qismidan ko’prog’ini va 
eksport mahsulotining asosiy qismini beradi.Mashinasozlik sanoatining joylashuvida 
Parij ayniqsa katta rol
ь
o’ynaydi.Butun mamlakatda ishlab chiqarilgan sanoat 
mahsulotining 25%ini birgina Parij beradi. 
Ximiya sanoati tarmoqlari jadal rivojlanayotgan tarmoqlardan biri bo’lib, bu 
sanoat korxonalari tarqoq joylashgan.Ximiya zavodlari xom-ashyolar yaqinida, 
portlarda, GESlar yaqinida va katta shaharlarda joylashgan.To’qimachilik sanoati 
o’zining ilgarigi ahamiyatini yo’qotgan (ip-gazlama va jun-gazlama) hozirda sintetik 
tolalardan to’qilgan turli matolar bilan jahonga tanilmoqda. 
Qishloq xo’jaligi.Fransiya hududining 35%i haydaladigan erlardir.Qishloq 
xo’jaligi ko’p tarmoqli bo’lib, go’sht, sut tayyorlash, bug’doy, qand lavlagi etishtirish 
jihatidan Horijiy Yevropada 1-o’rinda, uzum vinosi tayyorlash, sohillarda ustrisa 
yig’ish jihatidan dunyoda 1-o’rinda.Asosiy texnika ekini-qand lavlagi.Rona daryosi 

---

78 
etaklarida-sholi, SHampan
ь
viloyatida (O’rta dengiz bo’yi) uzum, Nissa rayonida gul 
ko’p ekiladi (parfyumeriya uchun).Mehnatga yaroqli aholining 10%i qishloq 
xo’jaligida band. 
Fransiyada tashiladigan jami yukning 60,7 % i dengiz transportida, 21,2 % i 
avtomobil transportida, 10,6 % i temir yo’l transportida, 5,2 % i quvur transportida, 
1,5 % i ichki suv transportida, 0,8 5 i havo transportida tashiladi. 
Fransiyada tashiladigan jami yo’lovchining 84,2 % i avtomobil transportida, 9 % i 
temir yo’l transportida, 6,8 % i havo transportida tashiladi. 
Mamlakat 
ichkarisida 
tashiladigan 
yuklarning 
yarmi 
temir 
yo’llarda 
tashiladi.Temir 
yo’llar 
salkam 
40000km 
bo’lib, 
uning 
10000km 
i 
elektrlashtirilgan.”Parij-Bordo” 
temir 
yo’lining 
tezligi 
350km.soat.Uzunligi 
515km.”Parij-Strasburg”. 
Tashqi savdoda dengiz floti muhim rol o’ynaydi.Fransiya eksportining 3/4qismi 
tayyor buyumlar (avtomobillar “Reno”, samolyotlar A-310, dengiz kemalari, qurol-
yarog’, AESlar uchun uskunalar, temir, alyuminiy, atir-upa, bug’doy, sut, go’sht, 
shakar, vino) ga to’g’ri keladi. 
Tashqi savdo 1-galda “EIH”ga va AQSH, Yaponiya bilan olib boriladi. 
Fransiya chetga kapital eksport qiluvchi yirik davlat.Xalqaro turizm Fransiyaga 
katta daromad keltiradi.1989 yil Fransiyaga 50,2mln turist kelib ketdi va turizmdan 
16,5mlrd dollar daromad tushdi.Dunyoda 1-o’rinda.2001 yil Fransiyaga 75mln turist 
kelgan. 
Pul birligi-Fransiya franki.