Iqtisodiyot va ta'lim / 2023-yil 2-son 228 O‘zbek istonning xalqaro moliya tizimiga integratsiyalashuvi vа uning tadbirkorlikni rivojlantirishdagi o‘rni

Imporт
 
2 728,74 
3 558,14 
5 108,63 
4 501,22 
4 922,09 
Rossiya 
4 728,66
 
5 655,89
 
6 669,56
 
5 659,54
 
7 516,96
 
Eksport 
2 019,16 
2 117,29 
2 531,87 
1 485,76 
2 058,86 
Import 
2 709,50 
3 538,60 
4 137,69 
4 173,78 
5 458,10 
Saldo 
-690,34 
-1 421,31 
-1 605,82 
-2 688,03 
-3 399,24 
Turkiya 
1 552,47
 
2 057,53
 
2 544,04
 
2 106,26
 
3 388,31
 
Eksport 
877,81 
944,76 
1 217,63 
1 018,99 
1 690,05 
Import 
674,66 
1 112,78 
1 326,41 
1 087,27 
1 698,26 
Saldo 
203,15 
-168,02 
-108,78 
-68,27 
-8,21 
Qozo
g‘
iston 
2 055,74
 
2 919,61
 
3 334,98
 
3 005,77
 
3 910,53
 
Eksport 
1 057,58 
1 352,17 
1 392,96 
908,42 
1 172,11 
Import 
998,16 
1 567,44 
1 942,01 
2 097,35 
2 738,42 
Saldo 
59,41 
-215,27 
-549,05 
-1 188,93 
-1 566,31 
Korеya
 
1 387,63
 
2 159,14
 
2 767,71
 
2 150,71
 
1 889,47
 
Eksport 
143,34 
108,67 
102,89 
51,34 
51,81 
Import 
1 244,29 
2 050,47 
2 664,82 
2 099,37 
1 837,66 
Saldo 
-1 100,95 
-1 941,81 
-2 561,93 
-2 048,03 
-1 785,9 
Markaziy Osiyo davlatlari 
bilan savdo aylanmasi 
(mln.dollarda) 
Jami tashqi savdo 
aylanmasida Markaziy Osiyo 
davlatlarining ulushi 
O’ZBEKISTONNING MARKAZIY OSIYO DAVLATLARI BILAN 
SAVDO ALOQASI (2021) 
MOLIYA VA SOLIQLAR

---

Iqtisodiyot va ta'lim / 2023-yil 2-son 
 232
2-
rasm. O‘zbеkistonnning 2021
-yildagi Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo 
 
aylanmasining o‘sish sur'atlari
[15]
 
Eksport salohiyatini oshirish orqali mamlakat 
ichida ixtisoslashtirilgan ishlab chiqarishning rivoj-
lanishiga erishiladi. Mamlakat eksporti hamda im-
portining qiymati o‘rtasidagi farq, ya’ni saldo tashqi 
iqtisodiy faoliyat samaradorligining muhim iqtiso-
diy ko‘rsatkichi bo‘lib hisoblanadi. Ushbu ko‘rsat
-
kich milliy daromad darajasiga ko‘p tom
onlama 
ta’sir etadi. Sababi, import va eksport hajmidagi 
sezilarli o‘zgarish ham mamlakatdagi daromad, 
bandlik va narx darajalarida muayyan tebranishlar-
ni keltirib chiqarishi mumkin. Keyingi yillarda 
mamlakatimizda keskin raqobatlashuv sharoitida 
ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning jahon va 
mintaqaviy bozorlarda xaridorgir bo‘lishi va mus
-
tahkam o‘rin egallashi uchun bir qator chora
-tadbir-
lar amalga oshirilmoqda, jumladan, mamlakatning 
iqtisodiy tarmoqlarida invеstitsiya muhitni shakl
-
lantirish va unin
g jozibadorligini ta’minlash bora
si-
da maxsus iqtisodiy zonalarni tashkil еtish va maz
-
kur zonalarga to‘g‘ridan
to‘g‘ri xorijiy invеstitsiya
-
larni jalb qilish alohida ahamiyatga ega. Mamlaka-
timizda tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘yicha 2022
-yilda 
2021-yilga 
nisbatan sеzilarli darajada o‘zgarishlar 
kuzatilgan.
 
Yuqoridagi ma’lumotlarga e’tibor qaratadigan 
bo‘lsak, 2021
-yilda tashqi savdo aylanmasi 7525.8 
mln. AQSh dollarini tashkil etgan. 2022-yilda esa 
tashqi savdo aylanmasining jami hajmi 13155.8 
mln. AQSh dollarini tashkil etib, 2021-yilga nisbatan 
174.8 foiz o‘sganligini ko‘rishimiz mumkin. 2021
-
yildagi saldo hajmi -2688.6 mln. AQSh dollarini 
tash
kil etgan bo‘lsa, 2022
-
yilga kеlib 59
,9 foizga 
o‘sib
, -1610.4 mln. AQSh dollarini tashkil etmoqda. 
Eksport sohasida 2021-yilga qadar 2418,6 mln. 
AQSh dollari miqdorida tovar rеalizatsiya qilingan 
bo‘lsa, 2022
-
yilga kеlib 5772
,7 mln. AQSh dollarini 
tashkil etmoqda va 2021-yilga nisbatan 238,7 foizga 
oshgan. 2021-yil jami 5107,2 mln. AQSh dollari miq-
dorida tovar im
port qilingan bo‘lsa, 2022
-
yilga kеlib 
ushbu ko‘rsatkich 144
,6 foizga oshib, 7383,1 mln. 
AQSh dollarini tashkil etmoqda.
 
Kеltirilgan tahlil natijalariga ko‘ra
, tashqi sav-
do aylanmasining ko‘rsatkichlariga e’tiborr qarata
-
di
gan bo‘lsak, 2022
-yilda ushbu k
o‘rsatkich 2021
-
yil
ga nisbatan dеyarli 1
,8 barobar oshganligini 
ko‘rishimiz mumkin. Ta’kidlash joizki
, saldo borasi-
da ham 2022-
yilda manfiy ko‘rsatkich bilan 1610
,4 
mln. AQSh dollarini tashkil еtib, 2021
-yilga nisbatan 
1,6 barobar oshganligi alohida ahamiyatga ega.
Ushbu ma’lumotlar asosida 2021
-yilda mam-
la
katimizda tashqi savdo faoliyatida sеzilarli daraja
-
da ijobiy ko‘rsatkichlar qayd еtilgan. Bunga yorqin 
misol sifatida tashqi savdo aylanmasining 1,8 baro-
bar, saldo еsa 1
,6 barobarga oshganligini aytib 
o‘tish joiz. Bu еsa o‘z navbatida
, mamlakatimizda 
tashqi savdo faoliyatining rivojlanib borayotganligi-
ni va shu rivojlanish zamirida tadbirkorlikni moli-
ya
viy qo‘ll
ab-quvvatlashda dunyoning yirik moliya 
tashkilotlari, islom moliyasi xalqaro fondlari bilan 
aloqasi kuchayib borayotgani asosiy omil sifatida 
xizmat qilayotganligini alohida ta’kidlab o‘tish joiz.
 
Ko‘rib chiqilgan tadqiqot va tahlil natijalariga 
ko‘ra mamlakat iqtisodiyot
ining asosiy sohalaridan 
biri tashqi savdo faoliyatini rivojlantirish mamla-
katning rivojlanganlik darajasini oshiradi. Hozirgi 
kunda mamlakatimizda importning o‘rnini qoplash 
va eksportga yo‘naltirilgan ishlab chiqarishni qo‘l
-
lab-quvvatlash dasturi amalga oshirilmoqda. Maz-
kur dasturning maqsadi mavjud resurs va ishlab 
chi
qarish salohiyatidan imkon boricha to‘liq va sa
-