Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining korporativ

---

58 
IQTISODIY HAMKORLIK VA TARAQQIYOT TASHKILOTINING KORPORATIV 
BOSHQARUV ZAMONAVIY TAMOYILLARINI O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
QONUNCHILIGIGA JORIY ETISH IMKONIYATLARI
Xudoyberdiyeva Dilafruz Baxtiyor qizi 
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti 
Korporativ boshqaruv fakulteti 4-kurs talabasi 
https://doi.org/10.5281/zenodo.8115533
 
Annotatsiya:
Ushbu tezisda muallif tomonidan Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot 
tashkilotining (IHTT) korporativ boshqaruv zamonaviy tamoyillarini O‘zbekiston 
Respublikasi qonunchiligiga joriy etish imkoniyatlari to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan. 
Kalit so‘zlar:
iqtisodiyot, korporativ boshqaruv, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti, 
IHTT, korporativ boshqaruv tamoyillari. 
Kirish.
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT) korporativ boshqaruvining 
zamonaviy tamoyillarini O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga joriy etish bir qancha foyda 
keltirishi mumkin, jumladan shaffoflik, hisobdorlik, investorlar ishonchini oshirish va 
kompaniyalarning uzoq muddatli barqarorligini oshirish. Ushbu tamoyillarni amalga 
oshirishning o'ziga xos jarayoni O‘zbekistonning huquqiy va me’yoriy bazasiga qarab farq 
qilishi mumkin bo‘lsa-da, IHTT korporativ boshqaruv tamoyillarini O‘zbekiston 
qonunchiligiga kiritish uchun quyidagi imkoniyatlar mavjud: 
Birinchi qadam O‘zbekistonda korporativ boshqaruvga oid amaldagi qonun va me’yoriy 
hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish bo'ladi. Bunga kompaniya qonunlari, qimmatli qog’ozlar 
to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va boshqa tegishli qonun hujjatlari kiradi. Bo‘shliqlar va 
takomillashtirish yo‘nalishlarini aniqlash orqali qonunchilik IHTT korporativ boshqaruvining 
zamonaviy tamoyillariga mos keladigan tarzda yangilanishi mumkin. 
Qonunchilik korporativ kengashlarda mustaqil direktorlarni tayinlashni rag‘batlantirishi 
mumkin. Bu tajriba va istiqbollarning xilma-xilligini ta’minlaydi, samarali nazorat va qarorlar 
qabul qilishga yordam beradi. Mustaqillik mezonlarini, mustaqil direktorlarning roli va 
mas’uliyatini aniqlash uchun ko‘rsatmalar ishlab chiqilishi mumkin. Korporativ boshqaruv 
hozirda mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o‘ynamoqda va u sanoati 
rivojlangan mamlakatlar uchun ham, rivojlanayotgan mamlakatlarning ko‘pchiligi uchun ham 
muhim ahamiyat kasb eta boshladi[1]. 
Qonunchilik aksiyadorlar huquqlarini himoya qilishga urg‘u berishi va ularning amalga 
oshirilishiga ko‘maklashishi mumkin. Bunga ovoz berish huquqlarini oshirish, axborotga 
kirishni yaxshilash va aktsiyadorlar ishtirokini rag‘batlantirish choralari kiradi. 
Aksiyadorlarning vakolatlarini kengaytirish uchun ishonchli vakil orqali ovoz berish 
mexanizmlari, elektron ovoz berish va umumiy yig‘ilishlarda savollar berish huquqi joriy 
etilishi mumkin. 
Qonunchilik korporativ qarorlar qabul qilishda manfaatdor tomonlarning ishtiroki 
muhimligini ta’kidlashi mumkin. Kompaniyalarni keng doiradagi manfaatdor tomonlar, 
jumladan, xodimlar, mijozlar, yetkazib beruvchilar va mahalliy hamjamiyatlarning 
manfaatlarini hisobga olishga undash kerak. Muntazam muloqot va maslahatlashuvlar kabi 
manfaatdor tomonlarni jalb qilish mexanizmlarini rag‘batlantirish mumkin. 
Korporativ boshqaruv standartlariga rioya etilishini nazorat qilish uchun tartibga soluvchi 
organlar tuzilishi yoki vakolat berilishi mumkin. Ushbu organlar rioya etilishini nazorat qiladi 

---

59 
va amalga oshiradi, audit va tekshiruvlar o‘tkazadi va rioya qilmaslik uchun jazo choralarini 
qo‘llaydi. Ular, shuningdek, korporativ boshqaruv amaliyotlarini joriy etishda kompaniyalarga 
yo‘l-yo‘riq va yordam ko‘rsatishi mumkin. Ushbu (korporativ boshqaruv) tizim 
kompaniyaning aksiyadorlari, kuzatuv kengashi, mijozlar, ishchi xodimlar, hamkorlar, 
moliyaviy institutlar, hukumat va jamiyat kabi manfaatdor tomonlarning o‘zaro manfaatlarini 
muvozanatlashni o‘z ichiga oladi[2]. 
Korporativ boshqaruvning zamonaviy tamoyillarini samarali amalga oshirishni ta’minlash 
uchun salohiyatni oshirish dasturlari va xabardorlik kampaniyalarini o
‘
tkazish mumkin. 
Bunga direktorlar, rahbarlar, aktsiyadorlar va korporativ boshqaruv bilan shug'ullanuvchi 
mutaxassislar uchun treninglar kiradi. Korporativ boshqaruvning ahamiyati va uning 
afzalliklari haqida xabardorlikni oshirish uchun ta'lim tashabbuslari ham amalga oshirilishi 
mumkin.