"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"

 

Tablo 3: Gecikme Uzunluğu Testleri 

 

 

 

Bilgi Kriterleri 

Gecikme 

 

Log.Olab. 

 

Olab.Oranı 

NTH 

Akaike 

Schwarz 

Hannan-Quinn 

0 

 

109.1692 

 

NA  

 3.02e-08 

-3.128743 

-2.411883 

-2.411883 

1 

 

290.6704 

 

 305.6862 

 1.26e-10 

-8.620013 

 -7.007078* 

 -7.007078* 

2 

 

 319.9311 

 

 44.14770 

 1.13e-10 

-8.769511 

-6.260501 

-6.260501 

3 

 

 338.8006 

 

 25.15940 

 1.51e-10 

-8.554407 

-5.149322 

-5.149322 

4 

 

 386.1063 

 

 54.77496 

 8.01e-11 

-9.337061 

-5.035901 

-5.035901 

5 

 

 443.0702 

 

  55.96455* 

  3.33e-11* 

 -10.45860* 

-5.261367 

-5.261367 

 

Ayrıca tahmin edilen VAR modelinin hata terimlerinde otokorelasyon sorunu olup olmadığını 

tespit  etmek  için  Lagrange  Çarpanları  (Lagrange  Multiplier-LM)  testi  uygulanmıştır.  LM  testi  için 

marjinal  anlamlılık  düzeyi  değerinin    beşinci  gecikmeler  için  0.05’ten  büyük  olması  sebebiyle 

otokorelasyonun olmadığı varsayımı üzerine kurulu H

0 

hipotezi reddedilememektedir.  Sonuç olarak 5. 

gecikme için tahmin edilen modelin hata terimleri arasında  otokorelasyon sorunu yoktur. 

Daha  sonra  sözkonusu    modelde  ilgili  değişkenler  arasında  nedenselliğin  varlığının  ve 

nedenselliğin yönünün belirlenebilmesi için VAR modeli çerçevesinde standart Granger Nedensellik 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

148  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Testi  uygulanmıştır.  VAR  model  çerçevesinde  Granger  nedensellik  testlerinin  sonuçları  aşağıdaki 

gibidir. 

 

Tablo 6: Granger Nedensellik Testi Sonuçları 

Sıfır Hipotezi 

F-değeri  

p-değeri  

LOGEXC  LOGPPI ’ın Granger nedeni değildir  

36.35944 

0.0000 

LOGPPI  LOGEXC’in Granger nedeni değildir  

0.881887 

0.9715 

LOGEXC  LOGCPI ’ın Granger nedeni değildir  

18.96405 

0.0020 

LOGCPI  LOGEXC’in Granger nedeni değildir  

     0.757305 

0.9797 

 

Test  sonuçlarına  göre,  marjinal  anlamlılık  düzeyi  değerinin    0.05’ten  büyük  olması  sebebiyle 

üretici fiyat endeksi ve tüketici fiyat endeksinden döviz kuruna doğru Granger nedensellik ilişkisinin 

olmadığı varsayımı üzerine kurulu H

0

 hipotezi reddedilememektedir. Fakat marjinal anlamlılık düzeyi 

değerinin    0.05’ten  küçük  olması  nedeniyle  döviz  kurundan  üretici  fiyat  endeksi  ve  tüketici  fiyat 

endeksine  doğru  Granger  nedensellik  ilişkisinin  olmadığı  varsayımı  üzerine  kurulu  H

0

  hipotezi 

reddedilmektedir. Sonuç olarak, döviz kuru, üretici ve tüketici fiyat endeksleri üzerinde doğrudan tek 

taraflı  nedensel  etkiye  sahiptir.  Elde  edilen  sonuç  döviz  kuru  kanalı  teorisi  ile  uyumlu  olduğu 

görülmektedir.  Teoride  döviz  kurlarındaki  artış  (ulusal  paranın  değerinin  düşmesi)  net  ihracatı 

artırarak  toplam  hasılanın  artmasına  yol  açmaktadır.  Ayrıca,  döviz  kurlarının  enflasyona  yönelik 

aktarım  düzeyi  ithalat  payına,  devalüasyonun  büyüklüğüne,

 

zamanlamasına  ve  ekonominin  yapısal 

özelliklerine  bağlıdır.  Genellikle  ithalatın  payı  ve  devalüasyonun  büyüklüğü  arttıkça  döviz  kuru 

kanalının da etkinliği artmaktadır. Elde edilen sonuçlar, Azerbaycan’da döviz kuru kanalının işlediği 

yönündedir. 

Sonuç 

2014’ten  itibaren  petrol  fiyatlarındaki hızlı  düşüş  Azerbaycan’da  döviz  gelirlerinin  önemli  bir 

şekilde azalmasına yol açmıştır. Aynı zamanda komşu ülkelerde yaşanan devalüasyonların psikolojik 

etkisi  ile  yabancı  para  birimine  (özellikle  dolara)  talep  keskin  artmış,  dolarizasyon  eğilimleri 

güçlenmiştir.  Böyle  bir  ortamda  Merkez  Bankası döviz  piyasası  ve  ulusal  para   üzerindeki  baskıları 

azaltmak için 2015 yılında iki kere devalüasyon yapma kararı almıştır.  

 Bu  çalışmada,  Azerbaycan’da  döviz  kuru  kanalının  etkinliği,  VAR  yöntemi  yardımıyla, 

2001:01–2016:06  dönemini  kapsayan  üçer  aylık  veriler  kullanılarak  araştırılmıştır.  VAR  modeli 

kapsamında Granger nedensellik testi icra edilmiştir. Granger nedensellik testi sonuçlarına göre, döviz 

kuru, üretici ve tüketici fiyat endeksleri üzerinde doğrudan tek taraflı nedensel etkiye sahiptir.  Sonuç 

olarak Azerbaycan’da döviz kuru kanalı toplam hasıla ve fiyat ekseninde çalışmaktadır.  

 

 

KAYNAKÇA 

Aslanidi, O. (2007) The Optimal Monetary Policy and the Channels of Monetary Transmission Mechanism in CIS-7 

Countries: The Case of Georgia. GERGE-EI. Discussion Paper, No. 2007-171. 

Atabaev, N. & Ganiyev, J. (2013). VAR Analysis of the Monetary Transmission Mechanism in Kyrgyzstan. Eurasian Journal 

of Business and Economics 6(11): 121-134.   

Bhattacharya, R., vd. (2011). Monetary Policy Transmission in An Emerging Market Setting, IMF Working Papers, No: 

WP/11/5. 

Büyükakın, F., Cengiz, V. & Türk, A. (2009). Parasal Aktarım Mekanizması:Türkiye’de Döviz Kuru Kanalının VAR 

Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 24(1): 171-198. 

Camarero, M., Ordónez, J. & Tamarit, C. R. (2002). Monetary Transmission in Spain: A Structural Cointegrated VAR 

Approach. Applied Economics 34: 2201-2212. 

Cambazoğlu, B. & Karaalp, H. S. (2012). Parasal Aktarım Mekanizması Döviz Kuru Kanalı: Türkiye Örneği, Yönetim ve 

Ekonomi 19: 53-66. 

Cushman, D. O. &  Zha, T. (1997). Identifying Monetary Policy in a Small Open Economy Under Flexible Exchange Rates. 

Journal of Monetary Economics

 

39(3): 433-448. 

Çiçek, M. (2005). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması: VAR (Vektör Otoregresyon) Yaklaşımıyla Bir Analiz, İktisat 

İşletme ve Finans 233: 82-105. 

Dabla-Norris, E. & Floerkemeier, H. (2006). Transmission Mechanisms of Monetary Policy in Armenia: Evidence from 

VAR Analysis. International Monetary Fund Working Papers, W.P.No:06/248: 1-29. 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

149  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Dickey, D.A. vd. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a 

Unit Root, Econometrica 49: 1057-72. 

Dovciak, P. (1999). Transmission Mechanism Channels in Monetary Policy. National Bank of Slovakia, Institute of 

Monetary and Financial Studies, DOV/ 0008: 1-6. 

Erdoğan, S. & Yıldırım, D. Ç. (2008). Türkiye’de Döviz Kuru Kanalının İşleyişi: VAR Modeli ile Bir Analiz. İstanbul 

Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 39: 95-108. 

Fetai, B. & Zeqiri, İ. (2010). The Impact of Monetary Policy and Exchange Rate Regime on Real GDP and Price in the 

Republic of Makedonia. http://www.tcmb. gov.tr/yeni/konferans/ sunumlar/Besnik_Fetai-Izet_Zeqiri.pdf, (23.05.2015). 

Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations By Econometric Models and Cross Spectral Methods. Econometrica 

37: 424-438. 

Güloğlu, B. & Orhan, S. (2008). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizmalarının Makroekonomik Etkileri, İktisat İşletme ve 

Finans 269: 94-118. 

Huseynov, E. & Jamilov, R. (2013). Channels of Monetary Transmission in the CIS: a Review. Journal of Economic and 

Social Studies 3 (1): 5-60.   

Kamin, S., vd. (1998). The Transmission Mechanism of Monetary Policy in Emerging Market Economies, BIS Working Paper. 

Kwiatkowski, D., vd. (1992). Testing the null hypothesis of stationarity against the alternative 

of a unit root. Journal of Econometrics 54(1–3): 159–178. 

Loayza, N.K., vd. (2002). Monetary Policy Functions and Transmission Mechanisms: An Overview, Central Bank Of Chile. 

http:// bcentral .cl/estu dios /ban cace ntral/pdf/v4/001_020Gallego.pdf, (03.05.2014). 

Martinez, L. Sanchez, O. & Werner, A. (2001). Monetary Policy and the Transmission Mechanism in Mexico. Banco de 

México's 75th Anniversary Seminar Mexico City. November 14-15, Banco de México: 197- 261. 

Misaico, Z. Q. (2001). Transmission Mechanisms of Monetary Policy in an Economy with Partial Dollarisation: The Case of 

Peru. Bank for International Settlements Papers, No: 08: 1-22. 

Mishkin F.S. (2001) “The Transmission Mechanism and The Role of Asset Prices in Monetary Policy”. National Bureau Of 

Economic Research (NBER) Working Paper Series, Nu. 8617.  

Mukhtarov S. & Aliyev K. (2014). “Parasal Aktarım Mekanizması Olarak Faiz Oranı Kanalının Etkinliği: Azerbaycan 

Uygulaması.” Journal of Qafqaz University, 2 (2). 111-118. 

Mukhtarov S., Hasan S. & Mammadov E. (2016 a). “Parasal Aktarım Mekanizmaları: Azerbaycan Örneği,” Journal of 

Research in Business & Social Science 5(2). 16-33. 

Muxtarov Ş. & Mikayilov C. (2016 b). “Pul Siyasətinin Transmissiya Mexanizmlərinin Azərbaycan Timsalında 

Yoxlanması.” Journal of Qafqaz University. 4(1). 103-109. 

Mukhtarov S., Mikayilov C. & Mammadov Z. (2016 c). “Azerbaycan’da Banka Kredi Kanalının İşleyişi: Ampirik Bir 

Analiz.” Akademik Bakiş Dergisi 56. 475-488. 

Nagayasu, J. (2007). Empirical Analysis of The Exchange Rate Channel in Japan. Journal of International Money and 

Finance 26(6): 887-904. 

Örnek, İ. (2009). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması Kanallarının İşleyişi. Maliye Dergisi 156. 104-125. 

Özcan,  C. C. (2016). Parasal Aktarım Mekanizması Kanalları: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Sosyal Ekonomik Araştırmalar 

Dergisi  32: 188-213 

Poddar, T., Sab, R. & Khachatryan, H. (2006). The Monetary Transmission Mechanism in Jordan. IMF Working Paper, 

W.P.No: 06/48. 1-26. 

Saraçoğlu, B. & Köse N. (1999). “Vektör Otoregresyon Yaklaşımı ile Enflasyonla Mücadelede Politika Seçimi: Türkiye 

Örneği 1980-1996”, İktisat İsletme ve Finans 14 (159): 12-27. 

Smets, F. & Wouters, R. (1999). “The Exchange Rate and The Monetary Transmission Mechanism in Germany.” De 

Economist 147(4): 489-521. 

 

 

 

 

 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

150  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

AZƏRBAYCANDA QEYRİ-NEFT SEKTORUNUN İNKİŞAFI 

STRATEGİYASINDA AQRAR SEKTORUN İNKİŞAFINA YÖNƏLİK 

SİYASƏTLƏRİN TƏHLİLİ 

 

Dos. Elçin Süleymanov 

Bakı Mühəndislik Universiteti 

 

Prof. Fərhad Rəhmanov 

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti 

 

Dos. Elvin Əlirzayev 

Bakı Mühəndislik Universiteti 

 

XÜLASƏ 

Son illərdə neft qiymətlərinin azalması, hökümətin qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün atılan addımların 

sürətləndirilməsinə  səbəb  olmuşdur.  2015-ci  il  Azərbaycan  Respublikasında  “Kənd  təsərrüfatı  ili”  elan  edilmiş 

və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün bir çox işlər görülmüşdür. Məşğul əhalinin 37%-i çalışdığı Kənd 

təsərrüfatının inkşaf tempi digər sektorlardan geri qalmışdır. Belə ki, 2000-ci ildə 16% olan bu sector, 2017-ci ilə 

hər il azalaraq 5,63 %-ə düşmüşdür. Kənd təsərrufatı məhsullarının ixracının azalmasının əsas səbəbləri, 2015 -ci 

il  ərzində  rus  rublunun  dollar  qarşısında  dəyər  itirməsiylə  ixracatcıların  gəlirlərinin  azalması  və  Rusiya 

gömrüyündə yoxlamaların artırılması və kvotalar və həmçinin Azərbaycanda devalvasiya sonrası idxal malların 

bahalı olması və  yerli bazarın genişlənməsi olmuşdur. 2001-ci  ildən tətbiq olunan  vergi güzəştləri ilə  2018-cu 

ilin  sonuna  qədər  kənd  təsərrüfatı  məhsulları  istehsalçıları  gəlir,  satış  və  əmlak  vergilərindən  azaddırlar.  

Həmçinin bu sahəyə dövlət qayğısını dövlət subsidiyalarında da görmək olar. Belə ki, sadəcə 2015-ci ildə dövlət 

büdcəsindən 568 milyon manta vəsait kənd təsərrüfatına yönəldilmişdir. 

ABSTRACT 

The decline in oil prices in recent years has accelerated the steps taken to develop the non-oil sector by 

Azerbaijan government. In 2015, the "Year of Agriculture" was proclaimed and bunch of works had been done 

to ensure food security. Growth rate of agricultural sector where 37% of the labor force employed stayed behind 

of other sectors. Thus, this sector, declined from 16% in 2000 to 5.63% of GDP by 2017. The main reasons stays 

behind the decline in the export of agricultural products was decrease Russian rubles in the face of US dollar in 

2015  and  increase  in  inspections  of  Russian  customs  and  quotas,  as  well  as  due  to  devaluation  fall  volume  of 

imported  goods  into  Azerbaijan  and  the  expansion  of  the  local  market  therefore.  Agricultural  producers  are 

exempt  from  income,  sales  and  property  taxes  since  2001  until  end  of  2018  due  to  tax  cut  legislations. 

Government support to agribusiness can be seen  from  subsidies also. Thus, 568  million AZN  were directed to 

agriculture only from the state budget of 2015. 

 

1. 

Giriş 

2014-cü ilin sonlarından başlayan neft qiymətinin kəskin azalması, Azərbaycan iqtisadiyyatına 

ciddi  mənfi  təsir  göstərmişdi.  Bu  təsiri  azaltmaq  üçün  hökümət  prioritet  kimi  seçdiyi  sektorlardan 

birinin  kənd  təsərrüfatı  olduğunu  elan  etdi.  Kənd  təsərrüfatı  və  o  cümlədən  heyvandarlıq  sektoru, 

qeyri-neft  sektorları  arasında  Azərbaycanın  sosyal-iqtisadi  inkişafında  təsirli  ola  biləcək  ən  mühüm 

sektordur.  Azərbaycanın  iqlim  müxtəlifliyi  geniş növdə  və  keyfiyyətli  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının 

yetişdirilməsinə imkan verir. Kənd təsərrüfatı üçün əlvərişli iqlimi olan ölkənin əsas kənd təsərrüfatı 

məhsulları  buğda,  tütün,  çay,  zeytun,  meyvə  və  tərəvəzdir.  Ölkənin  özünü  təmin  edə  biləcək  qədər 

taxıl  istehsalı  potensialı  var.  Azərbaycan  üçün  pambıq  istehsalı  da  xüsusi  yerə  malikdir.  Qeyd 

olunmalıdır  ki,  Azərbaycan  ixracatının  doxsan  faizindən  çoxunu  xam  neft  və  neft  məhsulları  təşkil 

etdiyindən  dünya  bazarında  neft  qiymətinin  bir  neçə  dəfə  azalması  ölkə  üçün  2015-2020-ci  illər 

ərzində  kənd  təsərrüfatının  inkişafının  təmin  olunması  və  ölkə  ixracatının  diversifikasiyasının 

əhəmiyyətini daha da artırmışdır.  

Kənd təsərrüfatı  sektorunun  inkişaf  perspektivi  çərçivəsindən  yanaşdıqda  qeyd  etmək  olar    ki, 

ölkə  ərazisinin  55,1%-ni  kənd  təsərrüfatına  yararlı  torpaqlardır  və  bu  torpaqların  30,1%-i  otlaq  və 

biçənəklər olaraq istifadə olunur. 2017-ci ildə kənd təsərrüfatı bitkilərinin cəmi əkin sahəsi əvvəlki illə 

müqayisədə  nisbətən  azalaraq,  1,585  milyon  hektar  olmuşdur.  Digər  iqtisadi  fəaliyyət  sahələri  ilə 

müqayisədə  kənd  təsərrüfatının  ölkə  ÜDM-də  payı  o  qədər  də  yüksək  deyil.  2017-cü  il  üçün  kənd 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

151  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

təsərrüfatında  3,9   milyard  ABŞ  dolları  və  ya  ölkə  ÜDM-nin  5,6%-i  həcmində  məhsul  istehsal 

olunmuşdur.  Ümumi  istehsalın  49,0%-ni  heyvandarlıq  məhsulları,  51,0%-ni  isə bitkiçilik  məhsulları 

təşkil  edir.  Kənd  təsərrüfatının  ölkə  ÜDM-də  payı  az  olmasına  baxmayaraq  bu  sektor  ölkədə 

məşğulluğun  təmin  olunmasında  ən  vacib  rol  oynayır.  Rəsmi  statistik  göstəricilərə  görə  məşğul 

əhalinin 36,9%-i kənd təsərrüfatı sektorunda çalışır.     

2015  -ci  il  ərzində  rus  rublunun  dollar  qarşısında  dəyər  itirməsindən  dolayı,  Rusiya  bazarında 

rublla  satılan  kənd  təsərrufatı  mallarının  dollarla  olan  dəyərinin  azalmasına  görə  ixracatcıların 

gəlirlərinin  azalmasına  səbəb  oldu.  Eyni  zamanda  2015-ci  ildə  Rusiya  gömrüyündə  yoxlamaların 

artırılması və yük  maşınlarına ölkəyə girişində günlük  kvota qoyulmasının da  ixrac həcminə mənfi 

təsiri  olmuşdur.  Kənd  təsərrufatı  məhsullarının  ixracının  azalmasının  diğər  səbəbi  isə  Azərbaycanda 

devalvasiya  sonrası,  dolların  iki  dəfə  dəyər  qazanmasından  dolayı  idxalı  azalan  kənd  təssərrufatı 

mallarının  əvəzinə  yerli  bazara  əvvəlki  ildən  daha  çox  yerli  kənd  təssərrufati  məhsulunun 

çıxarılmasıdır. 

2017-ci  il  üçün  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  ticarətində  həm  ixrac,  həm  də  idxal  həcmində 

ciddi  dəyişikliklərlə  müşahidə  olundu.  2017-ci  ildə  570,5  milyon  dollar  məbləğində  kənd  təsərrüfatı 

məhsulları ixrac edilib ki, bu da 2016-cı ilin göstəricisindən 40,3% çoxdur. 

Kənd  təsərrüfatı  ticarətində  2015-  2016-cı  illədə  müşahidə  olunan  ümumi  azalmanı  baş  verən 

mühüm makroiqtisadi hadisələrlə əlaqələndirmək olar. Belə ki 2015 ci ildə neft qiymətlərində kəskin 

azalmanın  təsiri  ilə  ölkə  valyutası  Azərbaycan  Respublikası  Mərkəzi  Bankı  tərəfindən  iki  dəfə,  21 

fevral və 21 dekabr tarixlərində müvafiq olaraq 33% və 47,6% devalvasiya olunmuşdur. Bu isə idxal 

olunan  məhsullarda qiymətlərin  yüksəlməsi  və  nəticədə  tələbin  azalması ilə  nəticələnmişdir.  Bundan 

başqa, kənd təsərrüfatı məhsulları idxalının azalmasında ölkənin ixrac gəlirlərinin azalması və qeyri-

neft sektorunda müşahidə olunan iqtisadi yavaşlama və daralmanın da təsiri olduğu nəzərə alınmaldır.   

2. 

Kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracatına yönəlik siyasət 

Kənd  təsərrüfatı  sektorunda  təsərrüfat  strukturu  və  istehsalın  fərdi  ailə  təsərrüfatlarına  dayalı 

olması  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  xarici  ticarətinin  inkişafı  qarşısında  ən  böyük  maneələrdən 

biridir.  İstehsal  əsaslı  faktorlar  xaricində  məhsulların  ixracı  və  satışı  sahəsində  əlaqələndirici  və  ya 

birbaşa icraçı kimi rol alabiləcək rəsmi qeydiyyatdan keçmiş, ixtisaslaşmış fiziki və hüquqi şəxslərin 

sayının azlığı da kənd təsərrüfatı məhsullarının beynəlxalq ticarətinin qarşısında əsas əngəllərdəndir. 

Ümumilikdə  ticarət  Azərbaycan  Respublikası  Gömrük  Məcəlləsi  və  Gömrük  tarifi  haqqında 

Azərbaycan Respublikasının Qanunu tərəfindən tənzimlənir.  

 

Cədvəl 1. İqtisadiyyatın sahələri üzrə Ümumi Daxili Məhsul, faktiki qiymətlərlə, milyon manat ilə

 

İllər 

Cəmi 

o cümlədən 

Sənaye 

Kənd təsərrüfatı, meşə 

təsərrüfatı və 

balıqçılıq 

Tikinti 

Nəqliyyat  

və rabitə 

Xalis  

vergilər 

Digər  

sahələr 

2000 

4718.1 

1699.0 

758.9 

308.0 

567.1 

291.2 

1093.9 

2001 

5315.6 

1999.6 

788.7 

310.7 

538.9 

418.3 

1259.4 

2002 

6062.5 

2270.1 

846.0 

528.0 

597.1 

486.2 

1335.1 

2003 

7146.5 

2666.9 

888.0 

802.0 

713.8 

549.8 

1526.0 

2004 

8530.2 

3268.6 

937.3 

1062.1 

812.4 

615.7 

1834.1 

2005 

12522.5 

6201.9 

1137.9 

1126.8 

917.2 

946.5 

2192.2 

2006 

18746.2 

10768.3 

1329.4 

1445.5 

1242.9 

1024.4 

2935.7 

2007 

28360.5 

16926.9 

1901.0 

1825.4 

2074.9 

1870.2 

3762.1 

2008 

40137.2 

23574.0 

2246.0 

2800.3 

2681.7 

2688.6 

6146.6 

2009 

35601.5 

17510.2 

2179.5 

2554.3 

3072.0 

2810.0 

7475.5 

2010 

42465.0 

21942.2 

2344.6 

3439.7 

3160.3 

2876.5 

8701.7 

2011 

52082.0 

28010.7 

2643.5 

4141.0 

3487.7 

3056.0 

10743.1 

2012 

54743.7 

27040.4 

2813.7 

5507.9 

3638.7 

3392.0 

12351.0 

2013 

58182.0 

26441.7 

3122.2 

6753.7 

3580.8 

3878.0 

14405.6 

2014 

59014.1 

24169.4 

3139.2 

7454.4 

3726.8 

4413.0 

16111.3 

2015 

54380.0 

17912.4 

3359.4 

6499.5 

4329.6 

4859.0 

17420.1 

2016 

60425.2 

22398.0 

3386.8 

6338.9 

5133.8 

4921.5 

18246.2 

2017* 

70135.1 

28087.3 

3949.3 

6687.2 

5875.5 

5121.9 

20413.9 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

152  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Qrafik 1. Kənd Təsərrüfatı və digər sahələrin ÜDM-də payı, 2000-2017-ci illər, % ilə 

 

 

Mənbə. https://www.stat.gov.az/source/agriculture/  

 

Kənd təsərrüfatının inkişafına yeni təkan vermək və onun modernləşdirilməsini sürətləndirmək, 

aqrar sektorda mövcud problemlərin həllinə sistemli və kompleks yanaşmanı təmin etmək, bu sahəyə 

dövlətin  inzibati  və  maliyyə  resurslarını  səmərəli  şəkildə  cəlb  etmək,  ölkəmizin  aqrar  potensialını 

geniş  təbliğ  etmək  məqsədi  ilə  12  yanvar  2015-ci  ildə  prezident  tərəfindən  imzalanan  sərəncamla 

2015-ci il Azərbaycan Respublikasında “Kənd təsərrüfatı ili” elan edildi. Bu çərçivədə 2002-ci ildən 

təxminən 100 nəfər əməkdaşı olan Kənd Təsərrüfatı Nazirliynin yeni strukturu 2015 ci ilin oktyabrın 

10-da  qeyd  olunan  sərəncamdan  irəli  gələn  məsələlərin  həlli  məqsədiylə  1215  nəfər  müəyyən 

edildi. Bundan başqa, aparılan dəyişikliklər nəticəsində Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin rayon və şəhər 

kənd  təsərrüfatı  idarələrinin  yaradılması  haqqında  qərar  qəbul  edilmişdir.  Bu  yeni  strukturların 

yaradılmasında  məqsəd  rayonlar  üzrə  aqrar  siyasətin  həyata  keçirilməsinin  təmin  edilməsi,  kənd 

təsərrüfatına  dövlət  dəstəyi  tədbirlərinin  təşkili,  aqrar  sahə  ilə  bağlı  problemlərin  həllində  müvafiq 

mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının yerli struktur bölmələri ilə səmərəli əməkdaşlığın qurulmasıdır. 

Kənd təsərrüfatı siyasəti ilə əlqaəli digər əhəmiyyətli yenilik 14 iyun 2016-cı ildə uzun illərdir 

ki muzakirə olunan “Kənd təsərrüfatı kooperasiyası haqqında” qanun qəbul edilməsidir. Qanuna görə 

kənd təsərrüfatı kooperasiyası kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları tərəfindən öz  maddi və sosial 

tələbatlarının  ödənilməsi  məqsədilə  kənd  təsərrüfatı  kooperativləri  və  onların  ittifaqları  vasitəsilə 

könüllü  həyata  keçirilən  birgə  fəaliyyət  kimi  qəbul  edilmişdir.  Bu  qanunun  məqsədi  Azərbaycanda 

kənd  təsərrüfatı  məhsulları  istehsalçılarının  könüllü  birləşməsi  əsasında  iri  kənd  təsərrüfatı 

müəssisələri  yaratmaq,  onların  istehsal  potensialından  səmərəli  istifadə  etməklə  rəqabət  qabiliyyətli 

kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal etmək və məhsuldarlığı artırmaqdır. Təklif olunan layihəyə əsasən, 

kooperativlər  fəaliyyət  xarakterinə  görə  üç  növdə  yaradılacaq.  İstehsal  kooperativlərində  görülən 

işlərin  ən  azı  70%-i  kooperativ  tərəfindən  yerinə  yetirilməlidir.  Burada  muzdla  işləyən  işçilərin 

əməyindən  də  istifadə  oluna  bilər.  Amma  bu  işçilərin  sayı  kooperativin  üzvlərinin  sayının  30%-dən 

çox olmamalıdır. İstehlak kooperativləri kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı, tədarükü, satışı, reklamı, 

sığortası  və  digər fəaliyyətləri ilə  məşğul  olacaq.  İstehsal-istehlak  kooperativləri  isə  kənd  təsərrüfatı 

məhsulları  istehsalı  ilə  yanaşı,  istehlak  kooperativlərinin  fəaliyyət  növlərindən  bir  və  ya  bir  neçəsini 

yerinə yetirəcək.  

Hazırda Azərbaycanda fermer təsərrüfatları pərakəndə olaraq fəaliyyət göstərirlər ki, bu da kənd 

təsərrüfatında  istehsalın  və  ixracın  təşkilinin  səmərəliliyinə  öz  mənfi  təsirini  göstərir.  Bu  çərçivədə, 

koorperativlərin  yaradılmasının  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  ixracı  üzərində  də  müsbət  təsiri 

olacağını  gözləmək  olar.Çünki,  kooperativlər  təkcə  məhsulun  satışını  deyil,  onun  sığortasını, 

fermerlərin müxtəlif satış kanallarına, o cümlədən daxili, xarici və emal bazarlarına asan çıxışını təmin 

edir.  Kooperativlərin  fermerlərə  ən  böyük  dəstəyi  onların  məhsullarının,  həm  də  böyük  anbarlarda 

saxlanmasını təmin etməkdir. Buna görə də 2015- ci il “Kənd təsərrüfatı ili” tədbirlər planında geniş 

əhatəli hədəflər, xüsusən də kənd təsərrüfatına edilən dövlət dəstəyinin təkminləşdirilməsi, bu dəstəyin 

miqyasının genişləndirilməsi ilə bağlı hədəflər müəyyənləşdirilmişdi.  

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

16.08