“International Сonference on Learning and Teaching” 2022/1

---

“INTERNATIONAL С
ONFERENCE ON EDUCATIONAL INNOVATIONS AND APPLIED SCIENCES 2022/8
”
 
120 
 
HUQUQ NORMALARINI SHARHLASH TURLARI HAMDA ULARNING 
SHARHLASH JARAYONIDA TUTGAN O‘RNI VA ROLI 
 
Parxatov Mardonbek 
Toshkent viloyati yuridik texnikumi o‘qituvchisi 
 
Huquq normalarini mazmunini aniq tushunib olish, to‘g‘ri talqin etish, 
huquqbuzarliklar oldini olish uchun albatta ularni sharhlash lozim. Sharhlash orqali 
huquq normalarining o‘ziga xos xususiyatlari, jihatlari aniqlanadi. Huquq normalarini 
sharhlashda asosiy maqsad uning mazmunini to‘liq tushunish va to‘g‘ri tatbiq etilishi 
hisoblanadi. Bundan ko‘zlangan maqsad fuqarolar huquqlarini himoya qilish va davlat 
organlarini faoliyati shaffofligini ta’minlashdir. 
 
 
Huquq normalari sharhlashda turlarga ikki jihat asosida ajratiladi: hajmiga hamda 
subyektlariga ko‘ra sharhlash
7
. E.A.Berezina huquqni sharhlashni an’anaviy turlari 
bilan bir qatorda, sharhlash maqsadi, obyekti, huquqiy tartibga solish mexanizmiga 
ko‘ra turlarga bo‘lish lozimligini qayd etib o‘tgan
8
. 
Olimlar tomonidan huquq normalarini hajmi bo‘yicha sharhlash uch turga: tom 
ma’noda (aynan yoki adekvat), cheklangan va kengaytirilgan turlarga bo‘linishi qayd 
etilgan. 
1.Huquq normalarini tom ma’noda sharhlash deganda, tatbiq etilayotgan huquq 
yaratuvchi idoraning irodasi bilan uning huquqiy normada so‘zda ifodalangan irodasi 
bir bo‘lganda qo‘llanadigan izohlash tushuniladi. N.N.Matuzov fikricha, huquqnio 
tom ma’noda sharhlash huquqiy normaning og‘zaki ifodasi va semantik mazmuni bir-
biriga to‘g‘ri keladigan, boshqacha qilib aytganda, qonunning matni va uning ruhi
doirasi teng bo‘lgan holatda amalga oshadi
9
.