İncelemeleri

 

 

488 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qönitmək

ka

  

: könütmək. qonutmaq. qoyutmaq. qoymaq. 

doğrultmaq. dikətmək. 

- o ağac könütdü.  

qön

ka

 

: 

gön

ka. 

at dərisi, qönü. ham dərl. qön·.  

qönül 

gönül

. 

könül

. könik. yaşut. şad. yarud. açıq. sevnik. həyəcanlı. 

- 

gözdən ıraq, gönüldən uzaq. - göyül qaynar, için oynar.  

qönüldəĢ  : 

könüldəĢ

. könəş. sırdaş. yoldaş.  

qöpcəĢmək 

: 

kübüĢmək

ka

. tikişmək.  

qöpçüq

ka

  : 

köpçük

ka

. qaş. yəhərin ön, arxa yapuqu.  

qöpəkli 

: baraqlıq

ka

. köpəkyi olan kişi:  

qöpəz 

: 

köpəz

. 

köfəz

. dəğər verməz. qədir bilməz.  

qöpiq  

: 

köpik

. bastırma. iki qətləyib tikmək. bezin iki qatı arasına 

pambıq qoyaraq tikmə.  

qöpitmək

ka

  

: 

köpitmək

ka. 

kübimək. tiktirmək. oyulqatmaq. 

küpətmək.  

qöp

ka

  

: 

<>

 

qop

ka

.  

qöprü 

: 

köprü

. atız. köprük

ka

. geçit. geçiş. geçik

ka

.  

qöprük

ka

  : 

köprük

ka

. köprü. atız. geçit. geçiş. geçik

ka

.  

qöpsün

ka

  : 

köpsün

ka

. 

içinə yu qırxım qoyulmuş

 

püştə, döşəkçə.  

qöpüklətmək: 

köpüklətmək

. əkşitmək. çuvşatmaq

ka

. çuğşatmaq

ka

. 

coğşatmaq

ka

 coşdurmaq. turşatmaq. qaynatmaq.  

qöpülmək

  :

 

köpülmək. 

kübülmək

ka. 

tikilmək. oyulqamaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

489 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qöpülmək

ka

 

: tikilmək. kübülmək.  

qöpümək  : 

köpümək

. kübimək

ka

. sıx tikiş tikmək. oyulqamaq.  

qöpürmək

ka

 

: 

köpürmək

. köpüklənmək. kəflənmək. 

- süt köpürdü. 

- ağzım köpürüp. - aşıc köpürdü.  

qöpürtmək

ka:

 

köpürtmək

. köpükləndirmək. kəfləndirmək.  

qöpüĢ 

: köpüş. çöküş. şişik.  

qöpüĢmək

ka

  

: 

köpüĢmək

ka. 

kökləmək

. 

təpcəmək. tikmək.  

qöpütmək : 

köpütmək

. şişirmək. qumturmaq.  

qör 

: 

gör

. 

1. 

görk. gözəl. 

2. 

gör. qıl. - 

qura gör: qur qıl. 

 

qördüqünğ

ka:

 gördüğün.  

qördürmək: qözgərmək

ka. 

görüştürmək.  

qörə 

: görə. yaraş. təvafüq. tətabüq. 

- buyruqa görə, buyruq yaraşı 

qıldıq. - dediklərizə yaraş, görə - olana yaraş: imkana görə.  

qörənək  : 

görənək

. öğrəyük

ka

. rəsm. qayda. adət.  

qörgedmək

ka

: gözəlləşmək.  

qörgütmək

ka

: göstərmək.  

qöriğ

ka

 

: 

göriğ

ka

. 

iş görən. işçi. kilfət. cariyə·.  

qörkük 

: 

görkük. 

gözəl.  

qörkülü

 

: görkülü. 

gözəl

. - görkülüyə (gözələ) söz gəlir \\ dağ başına yel 

dəgir.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

490 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qörqə

ka

  

: 

körkə

ka

. (

1 <

 

kövmək: oymaq. 

2 < 

qorqa

: 

qab). 

ağactan 

kövülmüĢ

, 

oyulmuş, dayaz, çuxurluğu az, enli qab. tabaq.  

qörqətmək

ka

: 

görgərmək

. gözəlləşmək. - 

qız görkərdi. 

 

qörq

ka

 

: gözəlliq.  

qörqlü

  

: - görklü qırtışlı kişi. 

 

qörqlü

ka

  : iyi. gözəl. göstərişli. dostça.  

qörmək 

: 

görmək

ka

. tükəmək

. 

yetmək. kafi olmaq. 

- aş qamuğqa tükədi: 

yemək hamıya çatdı. - bu az çağ, tamam işlərimizi tükəməz. 

- 

o 

onun görməyin kösədi: köysədi, istədi. 

1. 

uzaqtan baxmaq.  

qörmiĢ

ka

  : görmüş.  

qörpə

ka

 

: 

körpə

. 

1. 

xam. pişməmiş. çiğ. 

1. 

gec doğmuş, çıxmış çağa, 

bala, ot. 

- körpə ot: yəni bitmiş ot. - korpə yemiĢ. vaxti kəçtikdən 

sonra çıxan yemiş. - körpə oğul. yazın doğan cocuq.  

qörpələmək

ka

: 

körpələmək

ka

. körpə ot yernək.  

qörpələnmək

ka

: yənidən çıxmaq. yənidən bitmək, cücərmək.  

qörsəmək

ka

 

: 

görüksəmək

. görmək istəmək.  

qörsətmək : 

görsətmək

. baqurmaq

ka

. baxtırmaq. 

- bir mən baqur: görsət. 

 

qörüq

ka

 

: 

körük

ka

. quyumçu, dəmirci körüğü, tamı

6

.  

qörüqsəmək

ka

: görsəmək. görmək, qavuşmaq istəmək.  

qörülmək

ka

: görülmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

491 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qörüncə  : 

görüncə

. tamaşa

. 

numayiş

. - görüncəyə kişi avdı. - görüncülər 

görüncəyə toplaşdılar.  

qörünç

ka

.   : 

gözünc

. 

görüncü

. görüləcək şey. bir şey səyredən xalq. 

- 

görüncülər görüncəyə toplaşdılar. 

 

qörünmək

ka

 

: 

1. 

saqımaq

ka. 

sağımaq. sezinmək. quşqanmaq. 

fikirləşmək. 

2. 

qavuşmaq.  

qörünməmiĢ: əcib. azıq

ka. 

azuq. ayuq. atuq. qərib. qeyri təbii. foquladə.  

qörüĢ

ka

 

: 

1. 

görüş. qarşı. 

- görüĢ görüĢə: qarşı qarşıya. - görüşə nəçıxası, 

bilmirəm: qabağa, nə çıxdəğın bilmirəm. - görüĢə gedmək. - görüĢə 

girən içindən qalar, görüĢ görməyən özündən qalar. 

2. 

üz. zahir. 

- 

görüĢünə ağlın gedməsin. - görüĢ bəzəyi, için təzəyi. 

3. 

mənzərə. 

- 

enli, açıq, boyalı görüĢ. - görüĢ çəkən: mənzərə çəkən nəqqaş. 

4. 

baxış. 

5. 

yağuqluq. qonum, qohuma yoluğmaq işi. seləyərham. 

 

qörüĢmə  : 

görüĢmə

. gənqəş

ka. 

işlərdə danışma. düşünmə. tədbir.  

qörüĢmək : 

görüĢmək

. danışmaq. gənqəmək

ka. 

tədbir edmək.  

qörüĢmək

ka

 

: baxmaq.  

qörüĢtürmək: qözgərmək

ka. 

gördürmək.  

qös 

: 

kös

. təbil. davul. tuğ. təbil. küvrük.  

qösə 

: 

qösə

. 

kösək

. istək. arzı.  

qösəkçi : 

kösəkçi

. köysəkçi: istəkli, iştahlı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

492 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qösəmək

ka

: 

kösəmək

. küysəmək. arzılamaq.  

qösəĢmək

ka

: 

kösəĢmək

ka

. küysəşmək. istəmək. öğünmək.  

qösgü 

: 

gösgü

. 

közgü

. 

közəku. gözəkü

ka

. közlük. köz, od eşən, 

qarıştıran. maşa. 

- közəku uzun bolsa, əlik göyməz: maşan uzun 

olsa, əl yanmaz.  

qösmək  : 

kösmək

. 

gösgük. 

çözmək. 

- ayağın kös: uzat.  

qösnəmək :

 

kösnəmək

. ütlənmək

ka

. üdlənmək

ka. 

ərkək istəmək.  

qösrük 

: buxov. kişan. bənd. 

- kösrük tuĢaq

ka

: atın ön ayaqlarına vurulan 

köstək.  

qöstək 

: 

köstək

. 

küstək

. 

köĢtək

. bukağı. buxov. tuşaq. tuşaqu. döşəqu. 

gişən. kögən

ka

. kösrük. tuşaq

ka

.  

qöstəkləmək. 

köstəkləmək. 

kişəmək

ka. 

kösürmək

ka. 

buxovlamaq. bağlamaq: 

qişəmək. kösürmək.  

qöstəri 

: 

göstəri

. səriş. numayiş. 

- göstəri yapmaq: sərmək. döşəmək. 

nümayiş vermək. - sərilmiĢ piyeslər: döşənmiş piyeslər. 

 

qöstərmək: görqütmək

ka

.  

qösülmək

  : kösülmək. çözülmək. 

açılmaq

. 

uzanmaq

. - yoğurqandan artuq 

ayaq kösülsə, üşüyür. 

 

qösülmək

ka

  

: 

kösülmək

ka

 çözülmək

. (

ayaq

) uzamaq, uzatılmaq·.  

qösürmək

ka

 

: 

kösürmək

ka. 

köstəkləmək. buxovlamaq.  

qöĢan

 

: köĢan. bax 

>

 kövĢan (

<

 kovmaq: qazmaq). 

əkinçi

. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

493 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qöĢə 

: 

köĢə

. bulunğ

ka. 

bucaq. burcaq. zaviyə.  

qöĢə 

: 

köĢə

. qulaq. bucaq.  

qöĢigə 

: 

köĢigə

ka

. kölgə.  

qöĢik

ka

 

: 

köĢik

ka. 

köçik

. örtü. pərdə. kölgə.  

qöĢiklik

ka

  : 

köĢiklik

ka 

<

 

köçüklük

. kölgəlik. 

- köçüklük yer: kölgəli yer.  

qöĢimək  : 

köĢimək

ka. 

köçimək

ka. 

qapatmaq. örtmək. 

- dam günü köçidi.  

qöĢinmək

ka

  

: kölgəyə çəkilmək. kəndini gizləmək örtmək ·. - 

qöşünmək.  

qöĢk 

: 

köĢk

. (

<

 

köçmək

). köşük. (

>

 

kuĢk

fars

). saray. böyük ev: qarşı

ka

.  

qöĢtək 

: 

köĢtək

. 

köstək

. 

küstək

. 

köçtək

. bukağı. buxov. tuşaq. tuşaqu. 

döşəqu. gişən.  

qöĢtürmək : küstürmək.  

qöĢüklənmək: 

köçüklənmək

. 

köĢinmək

ka

. kösünmək

. ( 

1 < 

köçünmək: yer 

dəğişmək. 

2 < 

qoĢunmaq: artırılmaq. 3 

<

 kösünmək: çəkinmək. 

küsünmək

). 

çəkinmək. kölgəyə çəkilmək. kəndini gizləmək. 

örtünmək.  

qöĢünmək  

: 

köĢünmək

ka

. 

köçünmək

. 

kölgələnmək. kölgəyə 

çəkilmək. kəndini gizləmək, örtmək. 

- ər gündən köçündü: 

gündən kölgəyə keçdi.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

494 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qöĢütmək  : 

köĢütmək. 

1. 

quşatmaq. qurşatmaq. örtmək. qapamaq. 

- bulut 

göyü köĢütti

ka

: quĢatdı. 

2. 

köşütmək. köçütmək. örtmək. 

yapamaq. 

- bulut göyü köĢüttü.  

qöt 

: göt. sağrı. köçük

ka

. yan. yançaq. hər nərsənin dalısı, arxası. 

- 

götüdən en: damnan düş.  

qöt 

: göt

ka

. arxa.  

qöti burt  : 

köti burt

ka. 

kabus. qara basan.  

qötiç

ka

 

: 

götiç

ka. 

 

götüĢ. 

gənc uşağa söğülürkən söylənən söz.  

qötki 

: 

götgi

ka

. 

kötük

. 

köküt

. təpə. yığın. təpəciq.  

qötləmək   : 

kötləmək

ka. 

götləmək

ka. 

kötülük

, 

yamanlıq, pis iş yapmaq.  

qötlətmək

ka

 

: 

kötlətmək

ka. 

götlətmək

ka. 

kötülüyə

, 

yamanlığa, pis 

işə qoymaq. - 

dədəsi uşağın götlətdi. 

 

qötlük

ka

 

: söğüş. göt. qonas.  

qötrüm

ka

   : 

(

<

 göt: dik. şiş). 

dik yer. qaldırım. səggi. diqqan. supaça

6

. kürsi.  

qötrüĢmək : qudruşmaq. qudurmaq. çıxmaq 

(# kütrüĢmək: yenmək. 

yatınmaq).  

qötrüĢmək

ka:

 qaldırıp götürmək.  

qötü 

: 

kötü

. 

1. 

isiz

ka. 

ısız. yaman. 

2. 

yavuz

ka

. yafuz

ka

. yava. 

bəğənilməz. yaman. pisəlmiş. kötüləşmiş. artaq

ka

 

qötük 

: 

kötük

. 

götgi

ka

. 

1. 

təpə. yığın. təpəciq. 

2. 

kütük. kündə. tomrum

ka

. 

tomruq. tumrum. 

1. 

kötük. qatut

ka

. bədəxlaq. qaba.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

495 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qötül 

: 

götül

. pis. pozuq.  

qötüləmək : 

kötüləmək

. alçatmaq. yavratmaq

ka

. yavalamaq. pisləmək.  

qötüləĢmək 

: 

kötüləĢmək

. sərtləşmək. pisləşmək. çalpaşmaq

ka

 

artamaq

ka

. pozulmaq. xarablanmaq. 

. 

 

qötüləĢmək 

: 

kötüləĢmək

. yavrımaq

ka. 

yavalaşmaq. yoxsulluq, 

xəstəlıq üzündən arıqlamaq·.  

qötülətmək 

: 

kötülətmək

. yavrıtmaq

ka. 

yavalatmaq. zayıflatmaq. 

arıqlatmaq.  

qötülük 

: 

kötülük

. isizlik

ka. 

ısızlıq. ıssızlıq. yamanlıq. həşərlik.  

qötür 

: 

götür

. daşıq. hambal.  

qötürən 

: 

götürən. 

kötürkən

ka

.  

qötürgə 

: 

qötürgə

. 

1. 

bərnamə. - 

qötürgəzi

 

iyi götürün. 

2. 

daşıt. qötürgü

ka

.  

qötürgən

ka

: götürən.  

qötürgü

ka

  : 

götürgə

. bir şey daşımağa, götürməyə, tutmağa yarar ayqıt. 

maşa. tutcaq. qısqac. daşıt.  

qötür

ka

 

: 

götür

. yüklü. hamilə. 

- götür qadınlar: boylu qadınlar.  

qötürmək  : 

götürmək

. yuturmaq

ka. 

almaq. yükləmək.  

qötürmək

ka

 

:

 

götürmək

. 

götürmək. 

1. 

ilətmək

ka

. aparmaq. 

ağtarmaq. kürəmək. aparmaq. alıb qaçmaq. intiqal edmək. 

- 

küçiti su götürdü: apardı, ilətdi: işlər əldən çıxdı. 

2. 

qidərmək. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

496 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qitərmək

ka. 

qutarmaq. qaldırmaq. yox edmək. yana, qırağa 

çəkmək. 

nabud edmək. məhv edmək. - oğlum öğüt alqıl, biliksilik 

gitər: götür, qutar. 

3. 

salmaq

ka

. çıxarmaq. istixrac edmək. 

- altun, 

heft, mis salmaq. 

4. 

ağtarmaq. aparmaq. intiqal edmək. 

5. 

rəhmət 

oxuyursan. 

- onun ölüsün bilmirsən, nəyə götürüsən: tanımamış 

ölüyə nədən rəhmət oxuyursan. 

 

qötürməksünmək: kötürsəmək.  

qötürsəmək

ka

: götürmək istəmək.  

qötürtmək : 

götürtmək

. 

1. 

yükləmək. boylatmaq. hamilə edmək. 

- ərə 

gedmədən qızlar üçün götürülmək yasaqlanmış. 

2. 

təcavüz edmək. 

- oğurlanmış, götürülmüĢ qızlar.  

qötürülmək. götürür görünmək. acınmaq. dartınmaq. tartınmaq

ka

.  

qötürüm.   : 

götürüm

. oldrum

ka. 

oturum. yığva. məclis.  

qötüĢ 

: 

götüĢ

. 

götiç

ka. 

gənc uşağa söğülürkən söylənən söz.  

qötvərən  : 

götvərən

. bic. satır

ka

. həramzada. götvərən. dibiz.  

qövdə 

: 

gövdə

. ətyen. yin

ka

. əyin. qab. tən. bədən. qüvrə

ka

. qalıb. 

isqilet.  

qövəng 

: 

kövəng. 

könək

ka

. kövnək

ka

. küzə.  

qövəs 

: 

kövəs

. kövsə. kövəz

ka

. kibər. kibrəli. qattaq. qurumlu.  

qövəz  

: 

kövsə

. 

kövəs

. kibər. qattaq. kibrəli. qurumlu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

497 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qövəzlik: 

kövəzlik