Ijtimoiy psixologik xususiyatlarning diagnostikasi shaxsiy agressiya

2. Agressiya bilan bog‘liq kasalliklar uchun diagnostik suhbat (DI-ARD)
Agressiya bilan bog‘liq buzilishlar uchun diagnostik intervyu (DI-ARD) tajovuz bilan bog‘liq kasalliklarni baholashda hal qiluvchi vositadir. Ushbu intervyuda intervalgacha portlovchi buzilish, muxolif qarshilik buzilishi va xulq-atvor buzilishi kabi kasalliklarni tashxislash uchun tuzilgan savollardan foydalaniladi. U tajovuzning turli o‘lchovlarini, jumladan og‘zaki, jismoniy va munosabatlardagi tajovuzni ko‘rib chiqadi va bu shaxsning tajovuz bilan bog‘liq qiyinchiliklarini har tomonlama tushunishga imkon beradi (Coccaro va boshq., 2016). DI-ARD orqali klinisenler shaxsning tajovuz tarixi, qo‘zg‘atuvchilari va ular bilan bog‘liq alomatlar haqida batafsil ma’lumot to‘plashlari mumkin, natijada tashxis qo‘yish va keyingi davolanishni rejalashtirishda yordam beradi.
Xulq-atvorni kuzatish shaxsiy tashvish va tajovuzning ijtimoiy psixologik xususiyatlarini diagnostika qilishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Biror kishining xatti-harakatini bevosita kuzatish orqali tadqiqotchilar shaxsning tashvish darajasi va tajovuzkor tendentsiyalari haqida qimmatli ma’lumotlarga ega bo‘lishlari mumkin. Misol uchun, Smit va boshqalar tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot. (2018) shaxsiy tashvishlari yuqori bo‘lgan shaxslar ijtimoiy vaziyatlarda qochishga moyil bo‘lganligini aniqladilar. Xuddi shunday, Jonson va Braun (2019) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, yuqori tajovuzkorlik darajasiga ega bo‘lgan odamlar boshqalarga nisbatan dushmanlik xatti-harakatlarida qatnashish ehtimoli ko‘proq. Ushbu kuzatishlar tashvish, tajovuz va xatti-harakatlar o‘rtasidagi murakkab o‘zaro bog‘liqlik haqida qimmatli tushunchalar beradi.
1. Og‘zaki va jismoniy tajovuz
Og‘zaki va jismoniy tajovuz - bu odamlar namoyon bo‘lishi mumkin bo‘lgan tajovuzkor xatti-harakatlarning ikkita keng tarqalgan shakli. Og‘zaki tajovuz deganda boshqalarga zarar etkazish yoki qo‘rqitish, masalan, haqorat qilish, tahdid qilish yoki chaqirish kabi so‘zlar yoki tillardan foydalanish tushuniladi. Jismoniy tajovuz esa boshqalarga nisbatan zo‘ravonlik yoki zarar etkazish, urish, urish yoki tepish kabi jismoniy harakatlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu tajovuzkor xatti-harakatlar ular bilan shug‘ullanadigan shaxsga ham, tajovuzning nishoniga ham salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin (Bushman, 1993; Lemerise & Arsenio, 2000).