Ia9 -fesil-1: 9 qxd

Sistem proqramları. Sistem proqramları kompüterin resurslarını - mərkəziprosessoru, yaddaşı, giriş-çıxış qurğularını idarə etmək üçündür. Onlar bütün isti-

fadəçilər üçün nəzərdə tutulmuş proqramlardır. Kompüterin sistem proqramlarıelə hazırlanır ki, tətbiqi proqramlar səmərəli işləyə bilsin.

Sistem proqramları arasında əməliyyat sistemləri xüsusi yer tutur, sistemproqram təminatının əsasını əməliyyat sistemi təşkil edir. O, fərdi kompüterlərinvacib elementlərindən biridir. Əməliyyat sistemi kompüter yandırıldıqda işədüşən, kompüterin bütün hissələrinin tam bir vəhdət halında işləməsini təminedən və informasiyanı idarə edə bilən proqramlar sistemidir.

Əməliyyat sisteminin köməyilə:

• 
  kompüterlə istifadəçi arasında dialoq yaranır;
  
• 
  operativ və daimi yaddaş qurğuları işə salınır;
  
• 
  kompüter idarə olunur;
  
• 
  istənilən proqram yerinə yetirilməyə başlayır və s.
  

Vaxtilə IBM PC tipli kompüterlərdə əsasən Microsoft firmasının hazırladığıMS-DOS əməliyyat sistemindən istifadə olunurdu. Bu əməliyyat sistemindəişləyən istifadəçi yalnız konkret bir məsələni həll edə bilərdi.

Hazırda fərdi kompüterlərdə çoxtapşırıqlı əməliyyat sistemlərindən istifadə olunur- fərdi kompüterlərin yaddaşında eyni zamanda bir neçə proqram və məsələlər olur ki,mikroprosessor kompüterin resurslarını onların arasında bölüşdürür. Belə əməliyyatsistemlərinə misal olaraq OS/2, MacOS, UNIX, Linux, Windows XP, Windows Vistavə digər əməliyyat sistemlərini misal göstərmək olar.

Sistem proqramlarının digər vacib hissəsini xidməti proqramlar - utilitlər(lat. "utilitas " - xeyir, fayda) təşkil edir. Onlar əməliyyat sistemini tamamlayır vəonun imkanlarını artırır, həmçinin, müstəqil olaraq bir çox vacib məsələləri dəhəll edir. Utilitlərin bəzi növləri bunlardır:

• 
  interfeys proqramları;
  
• 
  antivirus proqramları;
  
• 
  arxivləşdirmə proqramları;
  
• 
  proqram örtükləri;
  
• 
  kompüter qurğularının iş qabiliyyətini yoxlayan proqramlar;
  

• qurğuların işini idarə edən proqramlar (drayverlər) və s.