163
Insonlarning yashash muhitiga ta’siri ijobiy va salbiy bo‘ladi. Insonlarning tabiatga salbiy
ta’siri oqibatida tuproq, suv, havoning ekologik holati buziladi, tabiiy boyliklarning zaxiralari
isrof qilinadi, atrof-muhit ifloslanadi, turlar qiriladi.
YANGI BILIMLARNI QO‘LLAYMIZ
Bilish va tushunish
1. “Tur” atamasini sistematik birlik sifatida qanday tushunasiz?
2. Tur mezonlari nima?
3. Abiotik omillarga misollar keltiring.
4. Biotik omillar organizmlarga qanday ta’sir qiladi?
Qo‘llash
. “Tolerantlik” mavzusida mental xarita tuzing.
Tahlil
. Muhit – tirik organizmlarni o‘rab turuvchi va ularga bevosita yoki bilvosita ta’sir
etuvchi
omillar yig‘indisi. Organizmlar va tashqi muhit o‘rtasidagi munosabatlarni tahlil qiling.
Sintez.
Quyidagi organizmlar o‘rtasida qanday munosabat shakllari mavjud?
Baholash
Oʻzbekistonda 10 dan ortiq oʻrmon xoʻjaligi, 9 ta
qoʻriq xona, 2 ta milliy bogʻ,
bir qancha buyurtmaxona
va tabiat yod gorliklari mavjud. Ularda kamayib borayot-
gan oʻsimlik va hayvonlar qoʻriqlanadi, oʻrganiladi
hamda
koʻpaytiriladi. Qo‘shimcha manbalardan foydalanib qo‘riq-
xonalar haqida ma’lumot to‘plang
va ularning faoliyatini
baholang.
11.5-rasm
. Neytral munosabat.
11.7-rasm
. Antibioz munosabat.
Topshiriq
Tabiatda ko‘pchilik
hayvonlarning
erkak va urg‘ochilari tashqi ko‘rinishi
bilan bir–biridan farqlanishi –
jinsiy
dimorfizm
kuzatiladi. Ularning bir
turga
mansubligini qaysi mezonlar
asosida aniqlash mumkin?
11.6-rasm
. Simbioz munosabat.
