G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Shartli ta’sirotni differensiasiyalash (tabaqalanishi).
|
Shartli refleksning so‘nishi.
Shartli refleks hosil qilingandan so‗ng shartli ta‘sirot avvaldagiga nisbatan boshqacha qilib ta‘sir ettirilsa va shu boshqacha ta‘sirot shartsiz ta‘sirot bilan mustahkamlanmasa, shartli refleks sunib qoladi. Masalan, itda qo‗ng‗iroq chalinishiga so‗lak ajratish shartli refleks hosil qilingan bo‗lsin. Shu itda shartli refleks hosil qilinganda qo‗ng‗iroq qanday chalingan bo‗lsa, keyin ham shunday chalinib, bu signal ozuqa bilan mustahkamlanib borilsa, so‗lak ajralib, shartli refleksi davom etaveradi. Ammo qo‗ng‗iroq o‗zgartirilsa, masalan, avvaliga ma‘lum vaqt surunkasiga chalinib, keyin esa bir necha marta o‗zib-o‗zib chalinsa va qo‗ng‗iroqning shu tariqa takroriy chalinishi ozuqa berish bilan mustahkamlanmasa, ajraladigan so‗lak tobora kamaya boradi va pirovardida mutlaqo ajralmay qo‗yadi, shartli refleks sunadi. qo‗ng‗iroqning boshqacha chalinishi ozuqa bilan mustahkamlanmaganligi tufayli avval qo‗zg‗algan shartli refleks markazi tormozlanadi. Lekin shunisi ham borki, shartli ta‘sirotni ancha uzoq vaqtdan so‗ng yana aslida o‗z holida ta‘sir ettirsak, shartli refleks tagin paydo bo‗ladi. Ayni paytda miya po‗stlog‗ining qo‗zg‗aluvchanligi ortib, refleks tormozdan tushadi. Shartli ta‘sirot boshqa bir yot ta‘sirot bilan birga barovar ta‘sir ettirilganida ham refleks tormozdan chiqishi mumkin. Masalan, qo‗ng‗iroq ovoziga javoban so‗lak ajralmaydigan bo‗lib qolganida, qo‗ng‗iroq chalish bilan ravshan olov yoqsak, it yana so‗lak ajrata boshlaydi. 2. Shartli ta’sirotni differensiasiyalash (tabaqalanishi). Hayvon, shartli ta‘sirotni tabiatan unga juda yaqin turgan boshqa ta‘sirotdan farq qila oladi. Shartli 133 refleks hosil bo‗lgan hayvonda shartli ta‘sirotga juda yaqin turgan boshqa ta‘sirotlarga javoban ham dastlab, shartli reaksiya kuzatila beradi (shartli refleksning generalizasiyasi). Ammo keyinchalik hayvon o‗z shartli ta‘sirotini unga yaqin turgan boshqa ta‘sirotdan farq qiladi. Masalan, itda metronomning 100 marta tebranishiga nisbatan so‗lak ajratish shartli refleksi hosil qilingan bo‗lsin. Dastavval, bu it metronomning 100 marta tebranishi bilan birga 90, 80, 85 marta tebranishlariga ham so‗lak ajrata beradi. Boshqacha aytganda, dastlab shartli refleks generalizasiyaga uchraydi. Keyinchalik, faqatgina metronomning 100 marta tebranishini ovqat bilan mustahkamlab, boshqa xilda tebranishlarini mustahkamlamasak, it metronomning 100 marta tebranishiga so‗lak ajratib, boshqa tebranishlariga javoban so‗lak ajratmay qo‗yadi, ya‘ni metronomning 100 marta tebranishini – o‗z shartli ta‘sirotini shunga o‗xshash boshqa ta‘sirotlardan ajratib, differensiasiyalab oladi. Differensiasiyalaydigan tormozlanish asosida miya po‗stlog‗ining analiz faoliyati yotadi. Shunga ko‗ra, hayvon ta‘sirotlarni farqlaydi va unga nisbatan tegishli sur‘atda javob beradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|