Foyda solig‘i reja
Amortizatsiya qilinadigan aktivlar amortizatsiyaning cheklangan normalari
Yüklə 256,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Amortizatsiya qilinadigan aktivlar amortizatsiyaning cheklangan normalari
22 Guruhlar tartib raqami Kichik guruhlar tartib raqami Amortizatsiya guruhlarining (kichik guruhlarining) nomi Amortizatsiyaning normasi, foizlarda I Binolar va inshootlar 1 Binolar 5 2 Inshootlar 10 II Quvurlar, elektr uzatish va telekommunikatsiyalar liniyalari 15 III Mashinalar va uskunalar (transport uskunalaridan tashqari) 20 IV Transport uskunalari 1 Havo va kosmik uchish apparatlari va ular bilan bogʻliq uskunalar, kemalar va qayiqlar, lokomotivlar va harakatdagi tarkib (temir yoʻl tarkibi) 10 2 Avtotransport vositalari, avtomobil kuzovlari (korpuslari), tirkamalar va yarim tirkamalar, boshqa transport uskunalari 20 V Kompyuterlar va periferiya uskunalari 40 VI Boshqa guruhlarga kiritilmagan amortizatsiya qilinadigan aktivlar 15 Soliq toʻlovchi soliqni hisoblab chiqarish maqsadida amortizatsiyani ushbu moddada belgilanganidan pastroq normalar boʻyicha hisoblashga haqli. Soliq solish maqsadi uchun amortizatsiya summasi soliq toʻlovchilar tomonidan har oyda aniqlanadi. Amortizatsiya har bir amortizatsiya qilinadigan aktiv boʻyicha alohida hisoblanadi hamda uning boshlangʻich qiymatining va ushbu obyekt uchun belgilangan amortizat siya normasining koʻpaytmasi sifatida aniqlanadi. Amortizatsiya qilinadigan aktiv, shu jumladan qonunchilikka muvofiq huquqlari davlat roʻyxatidan oʻtkazilishi lozim boʻlgan amortizatsiya qilinadigan aktivlar boʻyicha amortizatsiyani hisoblash ushbu aktiv, u davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan sanadan qatʼi nazar, foydalanishga topshirilgan sanadan eʼtiboran boshlanadi. Agar soliq toʻlovchi biror - bir kalendar oy ichida taʼsis etilgan, tugatilgan yoki qayta tashkil etilgan boʻlsa, amortizatsiya quyidagi xususiyat lar hisobga olingan holda hisoblanadi: 1) amortizatsiya taʼsis etilayotgan, qayta tashkil etish natijasida tashkil etilayotgan soliq toʻlovchi tomonidan u davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan sanadan eʼtiboran hisoblanadi; 2) amortizatsiya tugatilayotgan soliq t oʻlovchi tomonidan tugatish yakunlanadigan sanagacha, qayta tashkil etilayotgan soliq toʻlovchi tomonidan esa qayta tashkil etish tugatiladigan sanagacha hisoblanadi. Amortizatsiyani hisoblash amortizatsiya qilinadigan aktivning qiymati toʻliq hisobdan chi qarilgan sanadan eʼtiboran yoki bunday aktiv soliq toʻlovchining amortizatsiya qilinadigan aktivlari tarkibidan har qanday asoslarga koʻra chiqarilganda tugatiladi. Amortizatsiya qilinadigan aktiv tarkibidan chiqarib tashlangan aktivlar boʻyicha amortizatsiyani hisoblash ushbu aktiv amortizatsiya qilinadigan aktiv tarkibidan chiqarib tashlangan sanadan eʼtiboran tugatiladi va amortizatsiya qilinadigan aktiv raskonservatsiya 22 O‘zbekiston Respublikasi ning Soliq kodeksi. 56 qilingan yoki uni rekonstruksiya qilish (modernizatsiyalash) yakunlangan sanadan eʼt iboran qayta tiklanadi. Soliq solish maqsadlarida amortizatsiya qilinadigan aktivning qiymatiga ushbu Soliq Kodeksi 317-moddasining 17-bandida nazarda tutilgan xarajatlar kiritilmaydi. Nomoddiy aktivlarning qiymati Soliq Kodeksining 307-moddasida nazarda tutilgan tartibda xarajatlar jumlasiga kiritiladi. Nomoddiy aktivlardan foydali tarzda foydalanish muddatini aniqlash patentning, guvohnomaning amal qilish muddatidan va (yoki) intellektual mulk ob’ektidan O‘zbekiston Respublikasi qonunchilikka muvofiq yoki qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan chet davlat qonunchilikka muvofiq foydalanish muddatlariga doir boshqa cheklovlardan kelib chiqqan holda yoxud nomoddiy aktivlardan foydali tarzda foydalanishning tegishli shartnomalarda shartlashilgan muddatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. Soliq to‘lovchi tomonidan amortizatsiya ajratmalari ularning dastlabki qiymatidan va foydali tarzda foydalanish muddatidan kelib chiqib hisob- kitob qilingan normalar bo‘yicha har oyda hisoblanadi. Foydali tarzda foydalanish muddatini aniqlash mumkin bo‘lm agan nomoddiy aktivlar bo‘yicha amortizatsiya normalari besh yillik muddatga belgilanadi. Agar nomoddiy aktivlarni olish yoki ishlab chiqarish xarajatlari soliq to‘lovchining soliq bazasini hisoblab chiqarish chog‘ida xarajatlar jumlasiga kiritilgan bo‘ls a, bu xarajatlar amortizatsiya qilinishi lozim bo‘lgan nomoddiy aktivlarning qiymatiga kiritilmaydi. Soliq to‘lovchi amortizatsiya qilinadigan aktivlar bo‘yicha investitsiyaviy chegirmalarni belgilangan tartibda va shartlarda qo‘llashga haqli. Investitsiya viy chegirma amortizatsiya xarajati deb e’tirof etiladi. Investitsiyaviy chegirma quyidagi miqdorda qo‘llaniladi: 1) yangi texnologik uskunalar qiymatining, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va (yoki) texnologik jihatdan qayta jihozlash xarajatlarining va (yoki) axborot tizimlarini yaratishga doir investitsiya loyihalari doirasida mahalliy ishlab chiqarishning dasturiy ta’minotini sotib olishga yo‘naltiriladigan mablag‘lar summalarining 10 foizi miqdorida; 2) ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirishga, ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar va inshootlarni rekonstruktsiya qilishga yo‘naltiriladigan mablag‘lar summasining 5 foizi miqdorida. Soliq kodeksi 317-moddasining 17-bandiga muvofiq chegirib tashlanmaydigan xarajatlar bo‘yicha investitsiyaviy chegirma berilmaydi. Investitsiyaviy chegirma yangi texnologik uskunani ishga tushirish amalga oshirilgan yoxud o‘z ishlab chiqarishini modernizatsiya qilish, texnik va (yoki) texnologik jihatdan qayta jihozlash amalga oshirilgan, ishlab chiqarish yangi qurilish shaklida kengaytirilgan, ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar va inshootlarni rekonstruktsiya qilish amalga oshirilgan, laboratoriya testlarini va sinovlarini o‘tkazish uc hun komplekslar, axborot tizimlarini yaratish bo‘yicha investitsiya loyihalari doirasida mahalliy ishlab chiqarishning dasturiy ta’minoti sotib olingan hisobot (soliq) davrida qo‘llaniladi. Ushbu maqsadlarda: 1) tovarlarni (xizmatlarni) ishlab chiqarish ja rayonida soliq to‘lovchi tomonidan foydalaniladigan, chiqarilgan kundan e’tiboran uch yildan ko‘p bo‘lmagan muddat o‘tgan mashinalar, apparatlar, qurilmalar, mexanizmlar yangi texnologik uskunalar deb e’tirof etiladi; 2) asosiy vositalarning texnologik yok i xizmatga oid mo‘ljallanilgan maqsadini o‘zgartirishga, ularning unumdorligini oshirishga yoki boshqa sifat xususiyatlarini yaxshilashga qaratilgan ishlar modernizatsiya qilish deb e’tirof etiladi; 3) ilg‘or texnika va (yoki) texnologiyani joriy etish as osida asosiy vositalarning yoki ularning ayrim qismlarining texnik- iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, ma’nan eskirgan va jismonan ishdan chiqqan uskunalarni yangi, nisbatan mahsuldor uskunalarga almashtirishga doir kompleks tadbirlar texnik va (yoki) texnologik jihatdan qayta jihozlash deb e’tirof etiladi. Texnik va (yoki) texnologik jihatdan qayta 57 jihozlash ishlab chiqarishlarning yangilarini barpo etish va amaldagilarini kengaytirishni ham o‘z ichiga oladi; 4) ishlab chiqarishni takomillashtirish hamda uning texnik- iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan hamda ishlab chiqarish quvvatlarini ko‘paytirish, tovarlar (xizmatlar) sifatini yaxshilash va (yoki) ularning nomenklaturasi ni o‘zgartirish maqsadida rekonstruktsiya qilish loyihasi bo‘yicha amalga oshiriladigan, tovarlar ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko‘rsatish uchun foydalaniladigan, mavjud binolarni va inshootlarni qayta qurish ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolarni va inshootlarni rekonstruktsiya qilish deb e’tirof etiladi; 5) tovarlar ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko‘rsatish jarayonida foydalanish maqsadida yangi binolarni va inshootlarni qurish ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirish deb e’tirof etiladi. Soliq to‘lovchi tomonidan amortizatsiya qilinadigan aktivlarni ta’mirlash uchun amalga oshirilgan xarajatlar qaysi hisobot (soliq) davrida amalga oshirilgan bo‘lsa, o‘sha hisobot (soliq) davrida soliq solish maqsadlarida haqiqiy chiqimlar miqdorida xarajatlar jumlasiga kiritiladi. Agar ijaraga oluvchi va ijaraga beruvchi o‘rtasidagi shartnomada ijaraga oluvchining amortizatsiya qilinadigan aktivlarga doir xarajatlarining o‘rnini ijaraga beruvchi tomonidan qoplash nazarda tutilmagan bo‘lsa, ijaraga oluvchining mazkur xarajatlariga nisbatan ham qo‘llaniladi. Soliq to‘lovchining qarz majburiyatlari (kreditlar, tovar va tijorat kreditlari, qarzlar, bank omonatlari, bank hisobvaraqlari yoki rasmiylashtirish usulidan qat’i nazar, boshqa ja lb qilingan mablag‘lar) bo‘yicha foizlar tarzidagi xarajatlari (bundan buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida kapitallashtirish uchun ruxsat berilgan xarajatlar mustasno) o‘ziga xos xususiyatlar inobatga olingan holda, haqiqiy stavkadan kelib chiqib, chegirib tashlanadi. Yuridik shaxsning nazorat qilinadigan qarzi bilan bog‘liq xarajatlari hisobga olingan holda, belgilangan eng ko‘p qiymatlardan oshmaydigan miqdorda chegirib tashlanadi. Mazkur qoida quyidagilarga nisbatan qo‘llaniladi: 1) qarz mablag‘laridan foydalanganlik uchun foizlarga; 2) neustoykalarning (jarimalar, penyalarning) summalari, javobgarlikning boshqa choralari qo‘llanilganligi natijasida, shu jumladan shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun zararlarning o‘rnini qoplash natijasida to‘lanishi lozim bo‘lgan summalarga. Yuridik shaxsning quyidagi qarzlari nazorat qilinadigan qarzlar deb e’tirof etiladi: 1) O‘zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo‘lmagan, mazkur soliq to‘lovchi aktsiyalarining (ustav fondidagi (ustav kapit alidagi) paylar, ulushlarning) 20 foizidan ortig‘iga bevosita yoki bilvosita egalik qiladigan chet ellik yuridik yoki jismoniy shaxs oldidagi qarzi; 2) O‘zaro bog‘liq bo‘lgan shaxslar ko‘rsatilgan chet ellik shaxsning o‘zaro bog‘liq shaxsi deb e’tirof eti ladigan boshqa shaxs oldidagi qarzi; 3) 1 va (yoki) 2- bandlarida ko‘rsatilgan shaxslar oldida kafillik qiluvchi, kafil sifatida ish yurituvchi shaxs yoki ushbu soliq to‘lovchining ko‘rsatilgan qarzini to‘lashni ta’minlash yuzasidan majburiyatni boshqacha t arzda o‘z zimmasiga oladigan boshqa shaxs oldidagi qarz. Nazorat qilinadigan qarz soliq davridagi quyidagi qarzlarning jami summalarini o‘z ichiga oladi: qarz mablag‘lari bo‘yicha; javobgarlikning boshqa choralari qo‘llanilganligi natijasida, shu jumladan shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun zararlarning o‘rni qoplanishi natijasida to‘lanishi lozim bo‘lgan neustoykalar (jarimalar, penyalar) summalari bo‘yicha. Soliq davrida mavjud bo‘lgan qarz deganda, qaysi xo‘jalik operatsiyasi natijasida j oriy hisobot (soliq) davrida qarz yuzaga keladigan yoki ko‘payadigan bo‘lsa, o‘sha har bir xo‘jalik operatsiyasining qiymat ko‘rsatkichlari summasi, shuningdek joriy hisobot (soliq) davrining boshida to‘lanmagan qarzning summasi tushuniladi. Chet ellik shaxs yoki boshqa shaxslar oldidagi nazorat qilinadigan qarz miqdori soliq to‘lovchining xususiy kapitalidan uch baravardan ortiq bo‘lsa, faqat lizing faoliyati bilan 58 shug‘ullanuvchi banklar va soliq to‘lovchilar uchun esa o‘n uch baravardan ortiq bo‘lsa, xar ajatlarning chegirib tashlanishi lozim bo‘lgan eng ko‘p miqdorini aniqlashda quyida belgilangan qoidalar qo‘llaniladi. Soliq to‘lovchi nazorat qilinadigan qarzning har bir turi bo‘yicha eng ko‘p summalarni har bir hisobot (soliq) davrining oxirgi sanasida hisoblab chiqarishi shart. Hisob-kitob nazorat qilinadigan qarz bo‘yicha ayrim chiqimlarning (xarajatlarning) soliq davri boshlanganidan e’tiboran o‘sib boruvchi yakun bilan aniqlangan summasini tegishli hisobot (soliq) davrining oxirgi sanasida hisob-kito b qilinadigan kapitallashtirish koeffitsientiga bo‘lish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Kapitallashtirish koeffitsienti tegishli nazorat qilinadigan, to‘lanmagan qarz miqdorini ushbu chet el tashkilotining soliq to‘lovchi ustav fondidagi (ustav kapitalidagi ) bevosita yoki bilvosita ishtirok etishi ulushiga muvofiq bo‘lgan xususiy kapital miqdoriga bo‘lish hamda olingan natijani uchga, banklar va faqat lizing faoliyati bilan shug‘ullanuvchi soliq to‘lovchilar uchun esa o‘n uchga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi . Xususiy kapital miqdorini aniqlashda soliq to‘lovchining aktivlari summasi va majburiyatlari miqdori (soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha qarz summalari, shu jumladan ular bo‘yicha kechiktirish va bo‘lib - bo‘lib to‘lash summalari hisobga olinmaydi) tegishli hi sobot (soliq) davrining oxirgi kunidagi buxgalteriya hisobi ma’lumotlari asosida aniqlanadi. Nazorat qilinadigan qarzning har bir turi bo‘yicha hisob -kitob qilingan, biroq haqiqatda hisoblangan xarajatlardan ko‘p bo‘lmagan summalar xarajatlar jumlasiga kir itiladi. Yer qa’ridan foydalanuvchi tomonidan qazib olishni boshlashdan oldin geologik jihatdan o‘rganish, qidirish, foydali qazilmalarni qazib olishga doir tayyorgarlik ishlari uchun amalga oshirilgan xarajatlar, shu jumladan baholashga, jihozlashga, imzoli bonus va tijoratbop topilma bonusni to‘lashga doir xarajatlar, shuningdek chegirib tashlanishi lozim bo‘lgan boshqa xarajatlar amortizatsiya qilinadigan aktivning alohida guruhini tashkil etadi. Bunda Soliq kodeksida nazarda tutilgan hollarda, bunday chiqimlar belgilangan normalar doirasida xarajatlar jumlasiga kiritiladi. Yuqorida ko‘rsatilgan xarajatlar foydali qazilmalarni qazib olish boshlangan paytdan e’tiboran soliq to‘lovchining jami daromaddan amortizatsiya ajratmalari tarzida chegirib tashlanadi. Amortizatsiya ajratmalarining har yilgi summasi, soliq to‘lovchining xohishiga ko‘ra belgilanadigan amortizatsiya normasini qo‘llash yo‘li bilan, biroq nazarda tutilgan amortizatsiya qilinadigan aktivlar guruhi bo‘yicha to‘plangan xarajatlar summasining 15 foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda hisoblab chiqariladi. Nomahsuldor quduq tugatilgan yoxud soliq to‘lovchi yer qa’ri uchastkasidagi ishlarni iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emasligi, geologik jihatdan istiqbolsizligi yoki boshqa sabablarga ko‘ra tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilgan taqdirda, basharti yer qa’ridan foydalanish huquqi to‘liq tugatilsa, soliq to‘lovchi bunday huquq tugatilgan hisobot (soliq) davrida qilingan xarajatlar summasini chegirib tashlashga haqli. Yangi mahsulotni (tovarlarni, xizmatlarni) yaratish yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotni (tovarlarni, ishlarni) takomillashtirish, ishlab chiqarishni va boshqaruvni tashkil etishning yangi texnologiyalarini, usullarini yaratish yoki qo‘llanilayotgan shunday texnologiyalarni, usulla rni takomillashtirish jumlasiga kiradigan xarajatlar ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba- konstruktorlik ishlanmalarga doir xarajatlar deb e’tirof etiladi. Soliq to‘lovchining ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba -konstruktorlik ishlanmalariga doir xarajatlari, amortizatsiya qilinadigan aktivlarni olishga oid xarajatlardan tashqari, tegishli ilmiy tadqiqotlar va (yoki) tajriba konstruktorlik ishlanmalarining natijasidan qat’i nazar, nazarda tutilgan tartibda bunday tadqiqotlar va ishlanmalar (xizmatlarning alohida bosqichlari) tugallangan va (yoki) qabul qilish-topshirish dalolatnomasini taraflar imzolaganidan keyin chegirib tashlanadi. Agar soliq to‘lovchi ilmiy tadqiqotlar va (yoki) tajriba -konstruktorlik ishlanmalari yuzasidan amalga oshirilgan xarajatla r natijasida intellektual faoliyat natijalariga bo‘lgan mutlaq huquqlarni olsa, mazkur huquqlar nomoddiy aktivlar deb e’tirof etiladi. Bunday holda ko‘rsatilgan xarajatlar belgilangan tartibda chegirib tashlanadi. 59 Shartnoma bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarni va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalarini ijrochi (pudratchi yoki subpudratchi) sifatida bajaruvchi soliq to‘lovchilarning xarajatlarini soliq solish maqsadlarida e’tirof etishga nisbatan tatbiq qilinmaydi. Sudning qaroriga ko‘ra, bankr otlik, tugatish, qarzdor vafot etganligi tufayli majburiyatlar tugatilganligi oqibatida yoki da’vo muddati o‘tganligi oqibatida to‘lanishi mumkin bo‘lmagan qarz umidsiz qarz deb e’tirof etiladi. Soliq to‘lovchi oldingi hisobot (soliq) davrlarida soliq soli nadigan daromadlar olish bilan bog‘liq bo‘lgan umidsiz qarzlarni chegirib tashlashga haqli. Umidsiz qarzlarni chegirib tashlashga faqat qarz hisobdan chiqarilgan va soliq to‘lovchining buxgalteriya hisobotida aks ettirilgan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Sotib olingan tovarlarning (xizmatlarning) qiymatida qo‘shilgan qiymat solig‘i bo‘yicha quyidagi chiqimlar hisobga olinadi: 1) belgilangan tartibda hisobga olinmaydigan qo‘shilgan qiymat solig‘i summasi; 2) belgilangan tartibda qo‘shilgan qiymat solig‘i summasi; 3) qo‘shilgan qiymat solig‘iga tuzatish kiritish summasi. Qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘lovchisi hisobga olinmaydigan qo‘shilgan qiymat solig‘i summasini quyidagi hollarda xarajatlar jumlasiga kiritishga haqli: 1) mutanosib usulni qo‘llashda; 2) agar soliqning tuzatish kiritish summasini bunday tuzatish amalga oshirilayotgan sotib olingan tovarlarning (xizmatlarning) qiymatiga kiritish mumkin bo‘lmasa, qo‘shilgan qiymat solig‘iga muvofiq tuzatish kiritishda; 3) qo‘shilgan qiymat solig‘iga tuzatish kiri tishda. Banklar va bank operatsiyalarini amalga oshirishga doir litsenziya asosida bank operatsiyalarining ayrim turlarini amalga oshiruvchi yuridik shaxslar, shuningdek sug‘urta tashkilotlari qonunchilik talablariga muvofiq zaxira fondlarini tashkil etadi. Zaxira fondlariga ajratmalar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda va normalar doirasida xarajatlar jumlasiga kiritiladi. Yuqoridagi qoidalari sof foyda hisobidan shakllantiriladigan zaxira fondlarini tashkil etish hollariga nisbatan tatbiq etilmaydi. Haqiqiy xarajatlar, ularga nisbatan zaxira fondi shakllantirilgan bo‘lsa, tashkil etilgan zaxira fondi summasi hisobidan hisobdan chiqariladi. Tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishni amalga oshiruvchi soliq to‘lovchi kafolatli ta’mirlash va kafolatli xizmat ko‘rsatish yuzasidan kelgusi xarajatlar uchun zaxira tashkil etishga haqli. Bunday zaxirani shakllantirishga doir ajratmalar nazarda tutilgan tartibda chegirmalar jumlasiga kiritiladi. Soliq to‘lovchi bunday zaxirani tashkil etish to‘g‘risida gi qarorni mustaqil ravishda qabul qiladi va soliq solish maqsadlari uchun hisob siyosatida ajratmalarning eng yuqori miqdorini aniqlaydi. Zaxira xaridor bilan tuzilgan shartnoma shartlariga muvofiq kafolatli muddat davomida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash nazarda tutilgan tovarlarga (xizmatlarga) nisbatan tashkil etiladi. Mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish sanasidagi zaxiraga ajratmalar summasi xarajatlar jumlasiga kiritiladi. Tashkil etilgan zaxiraning miqdori kafolatli ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish bo‘yicha soliq to‘lovchi tomonidan haqiqatda amalga oshirilgan xarajatlarning mazkur tovarlarni (xizmatlarni) o‘tgan uch yil davomida realizatsiya qilishdan olingan tushum hajmidagi ulushi sifatida aniqlanadigan, hisobot (soliq) davrida mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan tushum summasiga ko‘paytirilgan eng ko‘p miqdordan oshmasligi kerak. Agar soliq to‘lovchi tovarlarni (xizmatlarni) kafolatli ta’mirlashni va xizmat ko‘rsatishni bajarish sharti bilan realizatsiya q ilishni uch yildan kam muddatda amalga oshirayotgan bo‘lsa, tashkil etilayotgan zaxiraning eng ko‘p miqdorini hisob -kitob qilish uchun mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan tushumning bunday realizatsiya qilishning haqiqiy davridagi hajmi inobatga olinadi. 60 Ilgari tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishni kafolatli ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish sharti bilan amalga oshirmagan soliq to‘lovchi mazkur chiqimlar uchun kutilayotgan xarajatlarning miqdoridan oshmaydigan miqdordagi zaxirani tashkil etishga haqli. Kutilayotgan xarajatlar deganda kafolat muddati inobatga olingan holda kafolat majburiyatlarini bajarish rejasida nazarda tutilgan xarajatlar tushuniladi. Soliq davri tugagach, soliq to‘lovchi tashkil etilgan zaxiraning miqdo riga kafolatli ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish bo‘yicha haqiqatda amalga oshirilgan xarajatlarning mazkur tovarlarni (xizmatlarni) o‘tgan davrda realizatsiya qilishdan olingan tushum hajmidagi ulushidan kelib chiqqan holda tuzatish kiritishi kerak. Soliq t o‘lovchi tomonidan soliq davrida kafolatlar berish sharti bilan realizatsiya qilingan tovarlar (xizmatlar) bo‘yicha kafolatli ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish uchun to‘liq foydalanilmagan zaxira summasi soliq to‘lovchi tomonidan keyingi soliq davriga o‘tkaz ilishi mumkin. Bunda keyingi soliq davrida yangi tashkil etilayotgan zaxiraning summasiga zaxiraning oldingi soliq davridagi qoldig‘i summasi miqdorida tuzatish kiritilishi kerak. Agar yangi tashkil etilayotgan zaxiraning summasi oldingi soliq davrida tash kil etilgan zaxira qoldig‘ining summasidan kam bo‘lsa, ular o‘rtasidagi farq soliq to‘lovchining joriy soliq davridagi daromadlari tarkibiga kiritilishi lozim. Agar soliq to‘lovchi zaxira tashkil etish to‘g‘risida qaror qabul qilsa, kafolatli ta’mirlashga doir haqiqiy xarajatlarni hisobdan chiqarish tashkil etilgan zaxira hisobidan amalga oshiriladi. Agar tashkil etilgan zaxiraning summasi soliq to‘lovchi tomonidan amalga oshirilgan ta’mirlash xarajatlarining summasidan kam bo‘lib qolsa, ular o‘rtasidagi fa rq chegirmalar jumlasiga kiritilishi lozim. Soliq to‘lovchi tovarlarni (xizmatlarni) kafolatli ta’mirlash va ularga kafolatli xizmat ko‘rsatish sharti bilan sotishni tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilganda, ilgari tashkil etilgan va foydalanilmagan zaxir aning summasi kafolatli ta’mirlash va kafolatli xizmat ko‘rsatishga doir shartnomalarning amal qilish muddatlari tugaganidan keyin daromadlar tarkibiga kiritilishi lozim. Soliq bazasini aniqlashda chegirib tashlanmaydigan xarajatlar jumlasiga quyidagilar kiradi: 1) qonunchilikka muvofiq vakolatli organ tomonidan belgilangan moddiy qimmatliklarning tabiiy kamayishi normalaridan, ular mavjud bo‘lmaganda esa, soliq to‘lovchi tomonidan belgilangan normalardan ortiqcha tovarlar yo‘qolishi ; 2) umumiy ovqatlanish korxonalariga yoki boshqa tashkilotlarga joylarni tekin berish xarajatlari, ushbu korxonalar va tashkilotlar uchun kommunal xizmatlarning qiymatini to‘lash; 3) jismoniy shaxsning moddiy naf tarzidagi daromadlari hisoblanadigan xarajatlari, bundan tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlarining 0,5 foizidan koʻp boʻlmagan miqdorda oʻz xodimlariga va ularning yaqin qarindoshlariga ommaviy -madaniy hamda konsert-tomosha tadbirlariga borishi uchun chiptalar xarid qilishga doir xarajatlar mustasno; 4) dala (safar) ta’minoti, xodimning shaxsiy avtotransportidan xizmat maqsadlarida foydalanganlik uchun qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha to‘lovlar; 5) pensiyalarga ustamalar va qo‘shimcha to‘lovlar; 6) moddiy yordam; 7) xayriya yordamini amalga oshirish uchun xarajatlar, bundan metsenatlik koʻmagini koʻrsatish, oʻquv -tarbiya muassasalariga yoki yetim bolalarga va ota- ona qaramogʻidan mahrum boʻlgan bolalarga moddiy yordam koʻrsatish uchun yoʻnaltirilgan mablagʻlar, shuningdek Bolalarni qoʻllab - quvvatlash jamoat fondiga xayriya qilingan mablagʻlar mustasno; 8) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan normalardan ortiqcha tarzda atrof-muhitni ifloslantirganlik va chiqindilar joylashtirganlik uchun kompensatsiy a to‘lovlari; 9) loyihalar va qurilish- montaj ishlaridagi kamchiliklarni, ob’ekt yonidagi omborga tashib keltirilguniga qadar yuz bergan buzilishlar va deformatsiyalarni bartaraf etishga doir xarajatlar, korroziyaga qarshi muhofazadagi nuqsonlar tufayli t aftish o‘tkazish (asbob -uskunalarni qismlarga ajratish) xarajatlari hamda ushbu xarajatlarning o‘rnini kamchiliklar, buzilishlar yoki zararlar 61 uchun javobgar bo‘lgan mahsulot yetkazib beruvchi yoki boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hisobidan qoplash im koni bo‘lmagan miqdordagi boshqa shunga o‘xshash xarajatlar; 10) aybdorlari aniqlanmagan talon-taroj qilishlar va kamomadlardan yoki aybdor taraf hisobidan zarur summalarning o‘rnini qoplash imkoni bo‘lmagan taqdirda ko‘rilgan zararlar; 11) boshqa shaxslar uchun to‘langan soliqlar; 12) soliq tekshiruvlari natijalari bo‘yicha qo‘shimcha hisoblangan soliqlar va yig‘imlar; 13) soliq to‘lovchining tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lmagan tadbirlarga (sog‘liqni saqlashga oid, sport va madaniy tadbirlar, dam olishni tashkil etish hamda boshqa shunga o‘xshash tadbirlarga) doir xarajatlari, bundan tadbirlarni o‘tkazishga doir majburiyatlar qonunchilik bilan soliq to‘lovchining zimmasiga yuklatilgan hollar mustasno; 14) kasaba uyushmalari qo‘mitalariga yordam ko‘rsatish; 15) mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lmagan xizmatlar (shaharlarni va shaharch alarni obodonlashtirish bo‘yicha xizmatlar, qishloq xo‘jaligiga yordamlashish va xizmatlarning boshqa turlari) ko‘rsatganlik uchun qilingan xarajatlar; 16) ushbu bo‘limda nazarda tutilgan hollardan tashqari soliq solinmaydigan daromad olish bilan bog‘liq x arajatlar; 17) haqiqatda xizmatlar ko‘rsatmasdan, tovarlarni jo‘natmasdan turib amalga oshirilgan operatsiyalar bo‘yicha xarajatlar, agar bunday fakt sudning qonuniy kuchga kirgan qarori bilan aniqlangan va unda ushbu xarajatlarni amalga oshirgan soliq to ‘lovchining nomi ko‘rsatilgan bo‘lsa; 18) daromad olishga qaratilgan faoliyat bilan bog‘liq bo‘lmagan xarajatlar, agar qonunchilikka muvofiq bunday xarajatlarni amalga oshirish majburiyati soliq to‘lovchining zimmasiga yuklatilmagan bo‘lsa; 19) budjet tizi miga kiritilishi lozim bo‘lgan (kiritilgan) penyalar, jarimalar va boshqa sanksiyalar; 20) sotib olishga, ishlab chiqarishga, qurilishga, montaj qilishga, o‘rnatishga doir va amortizatsiya qilinadigan aktivlarning qiymatiga qo‘shiladigan boshqa xarajatlar, shu jumladan qo‘shimcha qurish, qo‘shimcha jihozlash, rekonstruksiya qilish, modernizatsiya qilish, texnik jihatdan qayta jihozlash hollarida amalga oshiriladigan, amortizatsiya chegirmalari vositasidagi xarajatlar jumlasiga kiritiladigan xarajatlar; 21) soliq to‘lovchining amortizatsiya qilinmaydigan mol - mulkning boshlang‘ich qiymatiga buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq kiritiladigan xarajatlari; 22) chegirmalar jumlasiga kiritish normalari belgilangan xarajatlarning mazkur normalar qo‘llanilgan holda hisoblab chiqarilgan chegirmaning eng yuqori summasidan ortiq bo‘lgan summa; 23) shakllantirilishi ushbu bo‘limda va (yoki) qonunchilik talablarida nazarda tutilmagan zaxiralarga, zaxira fondlari va boshqa fondlarga ajratmalar; 24) soliq to‘lovchi tomonidan hisoblangan dividendlar summalari; 25) soliq to‘lovchi tomonidan boshqa shaxslarning foydasiga to‘lanadigan ixtiyoriy sug‘urta badallari; 26) soliq to‘lovchi tomonidan soliq solish maqsadlarida xarajatlar deb e’tirof etiladigan xarajatlarning summasidan ortiqcha hisoblangan foizlar va ayrim chiqimlar; 27) tekin berilgan mol- mulkning (xizmatlarning) qiymati va bunday berish bilan bog‘liq bo‘lgan (shu jumladan qo‘shilgan qiymat solig‘i summasi kiritilgan) xarajatlar, bundan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga ko‘ra mol - mulkni o‘tkazish, shuningdek telekommunikatsiya tarmoqlaridagi tezkor - qidiruv tizimining texnik vositalarini o‘tkazish va ulardan foydalanish bo‘yicha xizmat lar ko‘rsatish mustasno; 28) ishonchli boshqaruv muassisining ishonchli boshqaruv shartnomasini bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlari, agar ishonchli boshqaruv shartnomasiga ko‘ra muassis naf oluvchi bo‘lmasa; 62 29) notijorat tashkilotlariga va xalqaro tashkilotlarga to‘lanadigan badallar, yig‘imlar va boshqa to‘lovlar, bundan bunday badallarni, yig‘imlarni va boshqa to‘lovlarni to‘lash qonun hujjatlarida (shu jumladan chet davlatlarning qonun hujjatlarida) nazarda tutilgan va (yoki) ushbu badallarni, y ig‘imlarni va boshqa to‘lovlarni to‘lagan soliq to‘lovchilar tomonidan faoliyatni amalga oshirishning sharti yoxud mazkur tashkilotlar tomonidan soliq to‘lovchilar o‘z faoliyatini yuritishi uchun zarur xizmatlar taqdim etishning sharti bo‘lgan hollar musta sno; 30) soliq to‘lovchi tomonidan tashkil etilgan zaxira mablag‘lari hisobiga amalga oshirilgan xarajatlar, agar bunday zaxiralarni tashkil etishga doir xarajatlar belgilangan tartibda chegirmalar jumlasiga kiritilgan bo‘lsa; 31) mol-mulk narxining pasayish (qadrsizlanish) summalari; 32) oddiy shirkat shartnomasi doirasida sheriklar (ishtirokchilar) tomonidan shartnoma sheriklarining (ishtirokchilarining) umumiy mulkdagi ulushni qaytarish yoki bunday mol-mulkni bo‘lish chog‘ida ko‘rilgan zararlar; 33) sol iq to‘lovchilarning konsolidatsiyalashgan guruhi ishtirokchisi tomonidan ushbu guruhning mas’ul ishtirokchisiga soliqni (bo‘nak to‘lovlarini, joriy to‘lovlarni, penyalarni, jarimalarni) Soliq kodeksida soliq to‘lovchilarning konsolidatsiyalashgan guruhi uc hun belgilangan tartibda to‘lash uchun berilgan pul mablag‘lari, shuningdek soliq to‘lovchilar konsolidatsiyalashgan guruhining mas’ul ishtirokchisi tomonidan shu guruhning ishtirokchisiga ushbu soliq to‘lovchilar konsolidatsiyalashgan guruhi bo‘yicha to‘lanishi lozim bo‘lgan soliq (bo‘nak to‘lovlari, joriy to‘lovlar, penyalar, jarimalar) summasi aniqlashtirilishi munosabati bilan berilgan pul mablag‘lari; 34) tovar- moddiy qimmatliklarni yaroqsizligi sababli (saqlash muddati o‘tganligi, jismoniy va (yoki) m a’naviy eskirganligi, shunga o‘xshash boshqa sabablarga ko‘ra) hisobdan chiqarishdan ko‘rilgan zararlar, bundan favqulodda holatlar (tabiiy ofat, yong‘in, avariya, yo‘l -transport hodisasi va hokazolar) oqibatida ko‘rilgan zararlar mustasno); 35) muddati o‘tgan va kechiktirilgan kreditlar (qarzlar) bo‘yicha muddatli qarz uchun kredit shartnomasida nazarda tutilgan stavkalardan ortiqcha foizlar; 36) xo‘jalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun to‘langan yoki tan olingan jarimalar, penyalar va sanksiyalarning boshqa turlari. Yüklə 256,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|