Fiziologiya, genetika va biokimyo kafedrasi


Qo‟zg‟alishning nervdan muskulga o‟tishi



Yüklə 351,77 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/20
tarix30.01.2022
ölçüsü351,77 Kb.
#51834
növüReferat
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
markaziy asab tizimi (1)

 

Qo‟zg‟alishning nervdan muskulga o‟tishi. 

 

Nerv  tolasi  muskulga  yaqinlashib,  juda  ingichka  shoxchalarga  bo’linadi,  bu 

shoxchalar  muskul  tolalarida  tugaydi.  Shunday  qilib,  har  bir  nerv  tolasi  talaygina 

muskul tolalarini  innervatsiya  qiladi. Bu nerv  shoxchalari  odatda xilma-xil tarzda 

yo’g’on tortib tugaydi. 

Bir  nerv  hujayrasidan  ikkinchi  nerv  hujayrasiga  yoki  nerv  hujayrasidan 

muskul va bez hujayrasiga qo’zg’alish o’tadigan joy   sinaps  deb ataladi. Sinaps 

bir qancha  xususiyatlarga  ega  bo’lib,  fiziologik xossalari  jihatidan  nerv  tolasidan 

farq qiladi. 

Qo’zg’alishni ikki tomonga o’tkazadigan nerv tolasiga qarama-qarshi o’laroq, 

sinaps  qo’zg’alishni  faqat  bir  tomonga  –  nervdan  muskulga  o’tkazadi.  Shunday 

qilib, sinaps bir tomonlama o’tkazuvchanlik xossasiga egadir. 

Qo’zg’alishning  muskuldan  nervga  o’tmasligiga  sinapsning  shu  xususiyati 

sabab bo’ladi. Darhaqiqat, nerv ta’sirlansa muskul qisqaradi, binobarin, qo’zg’alish 

nervdan o’tgan bo’ladi. Muskul ta’sirlanganda esa, qo’zg’alish nervga o’tmaydi va 

nervdan qo’zg’alish to’lqinlarini topib bo’lmaydi. 

Sinapsning  ikkinchi  xususiyati  shuki,  u  qo’zg’alishni  birmuncha  sekinroq 

o’tkazadi.  Buni  sinaps  paysali  deyiladi.  Qo’zg’alish  10-20  sm  uzunlikdagi 

nervdan qancha vaqt o’tsa, sinapslardan ham o’shancha vaqtda o’tadi. 

Nihoyat,  tekshirishlardan  ma’lum  bo’ldiki,  sinapsga  keluvchi  dastlabki 

impulslar  uning  qo’zg’aluvchanligini  oshiradi  va  shu  tariqa  navbatdagi 

impulslarning o’tishini osonlashtiradi. Bu hodisa osonlashtirish deb ataladi. 

So’nggi o’n  yillarda ko’pgina tekshiruvchilar  vegetativ nerv  tizimining nerv 

oxirlarida asetilxolin va simpatin hosil bo’lishini isbot etdilar. Fiziologik jihatdan 

faol  moddalar  somatik  asab  tizimining  oxirlarida  ham  hosil  bo’lishi  keyingi 

tajribalarda ma’lum bo’ldi. Bunday moddalar mediatorlar deb ataladi. 

Qo’zg’alishning nerv oxiridan organga o’tishida mediatorning ishtirok qilishi 

isbot  etilgan,  deb  hisoblash  mumkin.  Bu  jarayonni  quyidagicha  tasavvur  etish 

mumkin:  nerv  oxiriga  kelgan  qo’zg’alish  murakkab  bioximiyaviy  jarayonlarga 

sabab  bo’ladi,  natijada  mediator  hosil  bo’ladi,  bu  modda  organga  ta’sir  etib,  uni 

qo’zg’aydi. 

Ba’zi olimlar qo’zg’alish bir yo’la harakat toki va mediatorning ishtiroki bilan 

o’tadi degan fikrni yoqlaydilar. 

 


Yüklə 351,77 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin