Fizikaliq ximiya páninen “raul hám genri nizamliqlari”

Toyınǵan basımnıń temperaturaǵa baylanıslıǵı
1-keste

Ólshew tártibi	Manometr kórsetkishleri			Barometrik Basım mm s.b				T, K
1 2 3 4 5

hám grafikleri dúziledi, túrli temperature intervalları ushın suyıqlıqtıń molyar puwlanıw jıllılıǵı easplanadı, suyıqlıqtıń atmosfera basımındaǵı qaynaw temperaturası anıqlanadı, eń kishi kvadratlar usılında

Teńleme dúziledi hám onnan suyıqlıqtıń puwlanıw jılılıǵı esaplanadı. Tájriybe juwmaǵında ólshew qátelikleri bahalanadı.
Esaplaw formulaları: (44)
(45)
bul jerde ;
;

Juwmaq
Eritpeler “Fizikalıq ximiya” páni tárepinen úyreniletuǵın eń tiykarǵı sisitemalardıń biri bolıp tabıadı.
Derlik hár bir texnologiyalıq processde eritpeler qollanıladı. Insanlar qabıl etetuǵın azıqliq o'nimleriniń ko'bide suwlı eritpeler bolsaplanadı. Haywan hám ósimliklerdegi tiykarǵı bioximiyalıq processler hám de ximiyalıq reaksiyalardıń tiykarǵı bo'legi de eritpelerde baradı. Suwdiń turmıs daǵı júdá úlken áhmiyeti mine usılar menen belgilenedi.
Men jazǵan kurs jumısımnan sonı úyrendim, Eritpe puw basımınıń taza eritiwshi puw basımına qaraǵanda tómen bolıwınan paydalanıp bir neshe zárúrli nızamları bar. Eritpe puw basımınıń tómenlewi sebepli eritpeniń muzlaw temperaturası da sap eritiwshige qaraǵanda tómen temperaturada muzlaydı. Bul ózgerisler qosılǵan qattı jaǵdaydaǵı zatlardıń bóleksheler sanına baylanıslı bolıp onıń tábiyaatına baylanıslı emes. Bul ayrıqshalıqlardı úyreniw júdá úlken áhmiyetke iye, bulardıń tájiriybede orınlaw arqalı erigen zat molekulalar massasın esaplaw shıǵıw múmkin. Eritpe puwdı tekseriw nátiyjesinde Raul eritpe puw basımına tiyisli zárúrli nızamlardı táriypledi. Raul ushpaytuǵın zatıń suyiltirilgan eritpeleriniń fizikalıq ózgesheliklerin ámelde ólshep noelektrolid zatlardıń suyiltirilgan eritpelerinde eritpediń puw basımı ózgermeytuǵın temperaturada eriwshiniń konsentraciyasına baylanıslılıǵın anıqladi hám erigen zat túrine (tábiyaatına ) baylanıslı emesligin anıqladı. Bul Raudıń tonometrik nızamı bolıp, onıń matematikalıq ańlatpası tómendegi teńlemeden ibarat :
Bul jerde - eritpeniń puw basımı, -sáykeslik koefficienti, -eritiwshiniń molyar bólegi.
Hámme gazlar suyıqlıqlarda birdeyde erimeydi. Olardıń suyıqlıqlarda eriwsheńligi bir qansha faktorlarǵa baylanıslı. Bunday faktorlar - gaz hám eritiwshiniń tábiyaatı, hár túrlı may hám may sıyaqlı zatlar qosımshası, temperatura hám basım bolıp tabıladı. Gazlardıń eriwsheńligine basımnıń tásiri Genri nızamı boyınsha tómendegishe tariyiplenedi: ózgermeytuǵın temperaturada málim bir kólem degi suyıqlıqta erigen gazdıń kólemi basımǵa baylanıslı bolmaydı, bálki suyıqlıqta erigen gazdıń muǵdarı eritpe ústindegi basımǵa tuwrı prporsional boladı.:
, Bunda: -eritpede erigen gazdıń massası, -proporsionallıq koeffitsenti,
-eritpe ústindegi gaz basımı, eriwsheńlikti xarakterleydi, temperatura ózgeriwi menen ózgeredi, basımǵa baylanıslı emes.