Filolog-studentlerdiń lingvistikalíq kompetenciyasín rawajlandíRÍw mexanizmin jetilistiriw haqqínda

---

103
FILOLOG-STUDENTLERDIŃ LINGVISTIKALÍQ KOMPETENCIYASÍN 
RAWAJLANDÍRÍW MEXANIZMIN JETILISTIRIW HAQQÍNDA 
 
Seytkasımov D.B
., PhD., dotsent
Qaraqalpaq mámleketlik universiteti 
 
Annotatsiya.
 
Maqolada filolog-talabalarning lingvistik kompetensiyasini rivojlantirish 
mexanizmi koʻrib chiqilgan. Qoraqalpoq tili va adabiyoti yoʻnalishi talabalarining lingvistik 
komptentsiyasini rivojlantirish boʻyicha takliflar berilgan. 
Kalit soʻzlar: 
lingvistik kompetensiya, metodika, taˋlim, filolog-talaba. 
Аннотация.
В статье рассматривается механизм развития лингвистической 
компетентности студентов-филологов. Даны предложения по развитию языковой 
компетенции учащихся каракалпакского языка и литературы. 
Ключевые слова:
лингвистическая компетенция, методика, образование, студент-
филолог. 
Kompetenciya qatnasınıń qáliplesiw tariyxı boyınsha ádebiyatlar tallawı 
«kompetenciya, kompetenciya túsinikleri hám olarǵa tiykarlanǵan tálim procesi 
hám nátiyjelerine qatnastıń quramalılıǵı, kóp ólshemliligi hám anıq emesligin» 
kórsetedi [1]. I.A.Zimnyaya pedagogikaǵa baylanıslı alımlardıń jumısların tallaw 
tiykarında tálimde kompetenciyaǵa tiykarlanǵan qatnastı qáliplestiriwdiń úsh 
basqıshın belgileydi. 
V.V.Safonova «kompetenciya» termini 1970-jıllardan baslap áste-aqırın til 
táliminiń terminologiyalıq tarawında tiykarǵı orındı iyeleytuǵının aytadı [2]. 
Shaxstıń kommunikativ kompetenciyasınıń bar bolıwı oǵan basqa adamlar menen 
«turmıstıń túrli tarawlarında» pikirlesiw imkanın beredi. Bul dáwirde sanaatı 
rawajlanǵan mámleketlerde kompetenciya/kompetentlik máseleleri keń talqılandı 
[3]. Bul túsinikler miynet psixologiyası, motivaciya hám basqarıw psixologiyası – 
bir-biri menen tıǵız baylanıslı bolǵan tarawlarda islep shıǵılǵan.
Walo Hutmacherdiń belgilewinshe, «kompetenciya» túsiniginiń mazmunı 
ele anıq belgilenbegen bolsa da, izertlewshiler bul terminniń «men bunı bilemen» 
túsinigi emes, «men qalay islewdi bilemen» konceptual maydanına jaqın 
ekenligin qollap-quwatlaydı. Noam Chomskyden keyin Walo Hutmacher 
kompetenciya iskerlikte kóriniwin belgileydi [4].

---

104
Bolonya deklaraciyasına qol qoyılǵannan beri ulıwma Evropa joqarı tálim 
aymaǵın payda etiw maqsetlerine erisiwge járdem beretuǵın jańa qurallar hám 
baslamalar, atap aytqanda Bolonya deklaraciyası maqsetlerin ámelge asırıwǵa 
qaratılǵan «Tálim dúzilisin beyimlestiriw» joybarı payda boldı. Jumıstıń jetekshi 
baǵdarlarına tómendegiler kiredi: 
- pitkeriwshilerdiń ulıwma hám arnawlı kompetenciyaların belgilew; 
- dúzilmesi, baǵdarlamaları hám oqıtıwdıń aktual mashqalaları boyınsha 
oqıw jobaların sáykeslew.
Házirgi waqıtta pedagogika hám qaraqalpaq tilin oqıtıw metodikası 
boyınsha joqarı oqıw orınlarında kásiplik bilim, kónlikpe hám tájiriybelerge 
bolǵan beyimlik saplastırılmaqta. Bolajaq qaraqalpaq tili oqıtıwshısınıń 
funkcional tálimine dástúriy túrde erisiwge qaratılǵan til tálimin qayta kórip 
shıǵıw talap etilmekte. Obyektiv ilimiy bilimlerdiń bahası qáliplestiriw 
maqsetinde biz qaraqalpaq tili tálimi boyınsha bolajaq qánige kim bolıwı kerek 
degen sorawǵa juwap izledik. Kásiplik bilim bolajaq qaraqalpaq tili 
oqıtıwshısınıń mádeniyatlı, lingvistikalıq shaxsın ózlestiriw hám jáne de 
rawajlandırıwǵa úles qosatuǵın hám ózin kórsetetuǵın kónlikpeler bolıwdı talap 
etedi. 
Tálim maqseti – birinshi gezekte keleshektegi qaraqalpaq tili oqıtıwshı 
shaxsınıń individual rawajlanıwın, lingvometodikalıq kompetenciyalar kompleksi 
sıpatında onıń kásiplik kompetenciyasın qáliplestiriw, rawajlandırıw bolıp 
tabıladı.
Biz studentlerdiń lingvistikalıq kompetenciyaların rawajlandırıwda JOOnıń 
oqıw jobaları hám ondaǵı oqıw saatları menen tanısıp shıqtıq. Úyreniw barısında 
Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı qaraqalpaq tili hám ádebiyatı 
studentleriniń lingvistikalıq kompetenciyaların rawajlandırıwda alıp barılatuǵın 
oqıw jobaların úyrendik (1-2-kestelerge qarań). 
 
 

---

105
1-keste