F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

 
 
Xromun miqdarı
Nik
eli
n 
m
iq
da
rı
24
%
16
8

---

71 
3.3. Poladların kimyəvi - termiki emalı 
Kimyəvi-termiki emal prosesində (KTE) eyni 
zamanda müxtəlif proseslər baş verir: 
1)
işçi materialın dissosiasiya edərək, reaksiya 
mühitində diffuziya edə biləcək atom 
vəziyyətinə 
keçməsi 
(prosesin 
xarakteristikası dissosiasiya dərəcəsi ilə 
müəyyən olunur); 
2)
detalın 
səthinə 
atomların 
(ionların) 
absorbsiyası (qaz-metal sərhəddində baş 
verir); 
3)
diffuziya prosesi və atomların materialın 
dərinliyinə nüfuz etməsi; 
4)
Kimyəvi reaksiya nəticəsində səthdə yeni 
elementin yaranması.
KTE nəticəsində əmələ gələn təbəqə ilkin 
təbəqədən kimyəvi xüsusiyyətlərinə, strukturuna və 
xassələrinə görə fərqlənir. Səthdən dərinliyə getdikcə, 
diffuziya etmiş elementlərin konsentrasiyası azalır 
(şək. 3.14.). Diffuziya təbəqəsinin qalınlığı, emalın 
temperaturundan, emal müddətindən, diffuziya edən 
mühitin və materialın xarakteristikasından, diffuziya 
edən elementin səthdə konsentrasiyasından asılıdır.

---

72 
Şəkil 3.14. Diffuziya olunmuş təbəqədə diffuziya edən 
elementin konsentrasiyası. 
a
o
- diffuziya təbəqəsinin ümumi qalınlığı, 
a
Э
- səthdə diffuziya qalınlığı, a
пер
- sərhəd sahəsində diffuziya qalınlığı, C
пов
- 
səthə diffuziya edən elementlərin konsentrasiyası, C
гр
- sərhəd sahəsində 
diffuziya edən elementlərin konsentrasiyası, C
0
- əsas materialda diffuziya 
elementlərinin miqdarı. 
Diffuziya prosesi diffuziya əmsalı ilə- D 
xarakteriza olunur və bu əmsalın temperaturdan 
asılılığı aşağıdakı bərabərliklə ifadə olunur:
)
exp(
0
RT
Q
D
D



(3.1.) 
burada D
0
- həlledici kristal qəfəsin növündən asılı 
əmsa, Q- prosesin tələb olunan aktivləşmə enerjisi, R- 
universal qaz sabiti, T- mütləq temperaturdur.