Ətraf mühi̇tə və sosi̇al sahəyə təsi̇rlər və təsi̇razaltma tədbi̇rləri̇
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10.7.1 Layih ə nin layih ə l əndirməsində
- 10.7.2 Əsas həssaslıqlar
|
10.7 Ekologiya Bu hiss ə
ə Layih
ənin layihələndirmə sind
ə n ə z ə rd ə
tutulan dəyişikliklə rin tikintisi v ə
istismarı zam
a nı flora v ə
lan potensi al təsirlə r v
ə t
əsirlə ri n azaldılm as ı
ilə
bağlı q əbul
edi lə c ə k t
ə dbi
rlə r haqq
ında məlumat
verilir . 10.7.1 Layih ə nin layih ə l əndirməsində ki d əyişikliklərin ekologiyaya təsir edə bil ə c ə k aspektlə ri Layih
ənin layihələndirmə sind
ə ki d
əyişikliklər ilə
bağlı aşağıda verilən planlaşdırılmış f əaliyyətlə r tikinti v ə
istismaravermə
fazasında Layihə ə razisind ə ki t
əbii yaşayış mühitlə rin
ə
t əsir göstə r ə v ə
faunaya narahatlıq yarada bilə r:
•
KS v ə
ərsinləmə stansiyas ından bitki örtü yünün v
ə
torpağı n t əmizlə
n mə si •
Hə r hans ı z ə ruri qrunt ka rxanal ar
n ı n tikintisi •
KS v ə
ərsinləmə stansiyasından ç ıxarıl
an torpağın saxl an ılma
s ı
•
Boru k əmə rinin ç
əkiliş i
•
X ə nd əyin qazılması •
Boru k əməri xə
nd ə yind ə n qalıq torpağı n k ə na rl a ş d ı r ılm as ı •
KS-d ə v ə
ərsinləmə stansiyasında texnika və n əqliyyat vasitələ rind ə n istifad ə
• KS-d
ə v ə ərsinləmə
stansiyasında sə s- küy yaradan avadanlıqdan istifadə
•
KS-d ə v ə
ərsinləmə stansiyasında işıqlandırma
•
B ə rk v ə
maye tullantıların atılması •
Boru k əmə
ri üz ə rind ə
hidrosınağın aparılması üçün axınlar və çaylardan suyun götürülmə si
•
X ə nd ə k suyu v ə
hidrostatik sınaq suyunun atılması
• Çay k
əsişmələ rinin tikintisi •
•
Kim y əvi maddələ rin v ə yanaca ğı n q
ə za
halında dağılmala r ı .
Boru k əmə rinin istis m ar
zamanı
ekoloji tə siri o l
lə c ə k f əaliyyətlə r a
dak ılar
d ı r: •
Mühafiz ə
əməkdaşları tə r ə find ə n boru k əmə rin
ə
patrul nə zar ətinin aparılması, əgə r b
rpa f əaliyyə
tin ə t ə sir ed
ə rs ə •
Sahil bəndlərinin möhkəmləndirilməsi üçün çaylarda təbii eroziya proseslə rind
ə n sonra z əruri olduqca, qabion və
ya daş tökmələri kimi tədbirlə rin t ə tbiq edilmə si
T əsirlə
r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-26
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
• Ərsinləmə stansiyas ı nda i şıqlandırma .
10.7.2 Əsas həssaslıqlar Layih
ənin layihələndirmə sind
ə n ə z ə rd ə
tutulan dəyişikliklə rin tikintisi v ə
istismarı nə tic
ə sind
ə
t ə sir
ə
mə ru z qala
bilə
c ə k ə sas ek
oloji re septor
l ar ekosiste mlə r, t
ə bii
mühit v
ə
növlə rdir. Ekosis
temlə r v
ə t ə bii mühit
h əm tiki nti zam an ı , h əm d ə sonrak
ı b ə rpa f əaliyyə
ti ə rzind ə t ə bii müh
itin itirilmə
si, parçala
n m a, hiss ələ r ə ayr ılma
v ə deqradasiyaya h ə ssasd
ı r.
Nö v lə r f ə rd v ə
ya populy asiya s ə viyy ə sind
ə birba
ş a mə hv olma
v ə ya t ə bii
şə raitin par çalanma s
n ə tic ə sind
ə
müdaxilə y ə v ə ya yay ılma ilə
bağlı mə hdudiyy ətlə
rin t ə sirin ə
mə ruz qala
bilə
r. T ə bii mühitin
d ə y ə ri standart me y
ar ın növlə
rin ə
görə
qiymətlə ndi rilir,
bun l ar ı n aras
ı nda
ə n mühüm o l an t əbiilik, nadi
rl ik v
ə yay
ılma sah
ə sidir (ye rli
qyasdan dünya miq
yas ı na q ə d ə r müxtəlif
miqyasl
arda qiy mətləndiril i r). Nö
v lə r nadir v ə ya n
əsli tük
ə n mə kd ə o l an n
övlə rin
y erli
v ə ya beyn əlxalq siyahıla r ı na, y ə ni Az ə rbaycan
ı n Q
ırmı z ı Ki tab ı na (QK) v ə ya
Beyn əlxalq
T ə bi ə tin v
ə T
ə bii S
ə rv ətlə rin Mühafiz ə si Bi rliyinin (İUCN) Q
ırmı z ı Kitabı na daxil
edildiyi hal da, d ə
ərli ola bi lə r. Yüks ə k eko loji d ə y ə r ə
mal ik olan
bu t ə bii mü hit
lə r v
ə
nö v lə r a ş a ğı da qeyd e dilə n
sas ekoloji hə ssas lıqla
r ı n se çilmə si üçün
ə sasd
ı r.
Nə z ə rd ə tutulan yeni ərsinləmə
stansiyasının y eri v ə
əlavə boru k
əməri seksiyası gilli sə hra
tipli təbii yaşayış mühitinin olduğu landşa ft
ə razisind
ə n keçir. T əbii yaşayış mühit inin bir hiss ə
ərilmiş kə nd t
ə s ərrüfatı torpaqları ilə ə v əzlə nib v
ə bu, KG18 sah ə sind
ə n ə z ə rd ə
tutulan marşrutla kəsişə n Pirsaat çayından suvarılma hesabına mümkün olub. Kə nd t
s ərrüfatı torpaqları ə h əmiyyətli ekoloji təsirlə r ə
qarşı xüsusilə h
əssas deyil; mövcud torpaqdan istifad ə n
ə tic
ə sind
ə
meydana çıxan təsirlər istisna olmaqla (bu, torpağın illik şumlanması və
bitki ör tüyünün d əyişdirilməsini özündə
ehtiva edir). Gilli səhra tipli tə bii yaşayış mühitlə rind ə
növlə rin z
ənginliyi orta də r ə c ə d ə dir v
ə
torpağın kipləşmə sin ə
qarşı xüsusilə
h əssasdır. Bu təbii yaşayış mühitlə rind ə
bitki örtüyü tə sird
ə n sonra tez bir müddə td
b ərpa olmaya bilə r.
bağlı ə
ks ər heyvan növləri az sıxlıqda müşahidə
edilir və t ədqiqatlar göstərir ki, rast gəlinə
bilə
c ək növlə
rin ə ks ə riyy
ə ti adi v
ə
geniş yayılmış növlərdir. Nə z ə rd ə
tutulan marşrutda bəzi geniş yayılmamış növlə r ə d ə
rast gəlinmişdir və
kameral məlumatların təhlili göstə rir ki, t ədqiqatlarda müşahidə
edilməmə
sin ə
baxmayaraq b əzi digər növlə r d ə qeyd ə
alına bilə r.
Aşağıdakı siyahıda ə sas h əssaslıqların xülasə si t əqdim olunub:
• Torpağın kipləşmə sin ə
qarşı həssas olan gilli səhra tipli təbii yaşayış mühitlə ri v
ə
KG0-8 v ə KG18-34 sah ələri arasında bitki örtüyünün zə if sür
ətlə b ərpa olunması •
KG0-8 v ə KG18-34 sah ələri arasında nə z ə rd ə
tutulan marşrutda və
ərsinləmə stansiyasının sahə sind ə
rast gəlinə
bilə c ək, Qırmızı Kitaba daxil edilmiş bitki növlə ri
• Pirsaat çayı və k ə
ə s ərrüfatı torpaqlarındakı kiçik su axarları ilə bağlı sürünənlə r v
suda- quruda yaşayanlar (o cümlə d ə
in Qırmızı Kitabına və
İUCN -nin Qırmızı Siyahısına daxil edilmiş bəzi növlər, mə s ələ
n: çoxalma (aprel - iyul) və
yuxu
(oktyabr- mart) dövründə
xüsusilə
h əssas olan çay tısbağası [
] –
IUCN NT və
Zaqafqaziya təlxə si [ Zamenis hohenackeri ] –
Qırmızı kitab ) • QK siyahısına v ə
İUCN -nin
VU kateqoriyasına d a xil olan Aralıq də nizi t ısbağ
as ı na (T estudo graeca ) n
ə z ə rd ə
tutulan boru kəmə ri
ma r ş rutu b oyunca yaxud ərsinləmə
stansiyasında rast gəlmək olurdu •
Torpaqda yuva sal
an qu şlara
n ə z ə rd ə tutulan
KS boyunca mü v ə ə ti obyektlə
rin sah
ə sind
ə rast
gəlmə k olar, bunl ar ç ox v axt adi n
övlə rd ə n ibar ə tdir, la kin
Francolin us franco l inus (frank ol in) – (IUCN LC, QK) v ə Tetrax tetrax (b ə z gək) kimi
q ışlayan qu
şl ar – (QK, QK, IUCN
T) üçün poten sial
azd ı r •
Boru k əməri ekoloji sə b əblə r ə
görə
mühafizə edilə
n h ər hansı ərazilə rd ən keçm
ir. T əsirlə r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-27
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
Ekoloji ehtiyatlara təsirlə r 10.7.3.1 N ə z ərdə tutulan boru kə m ərinin, o cümlədən ərsinlə m ə stansiyasının tikintisi və istismaravermə sınağı Layih
ənin layihələndirilmə sind
ə n
ə z ə rd ə
tutulan dəyişikliklərin potensial təsirlə ri
ə sas
ə n bütünlükdə CQBKG Layih ə sinin t əsirləri ilə
eynidir. Belə olduğu halda, eyni təsirlə rin t ə
t əsvir edilmə sin ə
yol verməmək üçün müvafiq olduqda CQBKG üzrə
Ə MSSTQ-nin son variantına istinad edilir. Bölmə 10.7.2-d ə t əsvir edilə n h
əssaslıqlara görə boru k
əmə rinin
əlavə hiss
əsi ilə
əlaqədar olan təsirlər aşağıda göstərilir.
ə bii mühit v ə bitki növl ə ri Boru k
əmə rinin tikintisi t əxminən 24 km sahə ni
ə hat
ə ed
ə n qeyri-k ə nd t
ə s ərrüfatı torpaqlarına tə sir ed
ə c ək; marşrutun qalan 10 km - i aşağı ekoloji də y ə
ə
malik olan kə nd- t ə s ərrüfatı torpaqlarıdır.
ə
KG34 arasında boru kəmə rinin tikintisi bu ə razid ə
əgər olarsa, KS -d ə bit ə n
acutiloba
növünün itirilməsi ilə n ə tic ələ n ə bilə
r
Boru k əmə rinin
əlavə hiss
ələ rinin tikintisinin t əbii mühit və
bitki növlə rin ə
digər potensial t əsirlə ri (bio- müxtəlifliyin azalması, təbii mühitin bölünməsi, torpağın keyfiyyə ti) CQBKG üzr ə
Ə MSSTQ-
nin son variantının müvafiq bölmə sind
ə t
əsvir edilə n t
əsirlərlə
eyni olacaq və bu informasiya üçün həmin bölmə y ə
istinad edilməlidir .
Fauna Tikinti
işlə rinin v
ə istis
marav e rmə sınaqlarının faunaya t əsiri müə yy ə
ə r ə c ə d ə i
şlə rin
vax t ı ndan v ə
növlə rin davran ışı n
n nisbi mövsüm
d ə yi şikl i klə rind ə n as ılı d ı r. Heyvan
növlərinin çoxu x üsu silə
çox
a lma mövsüm ünd ə
(aprel ay ı ndan iyun ay ı na q ə d ə r) v ə q ışlama mövsümün
d ə (oktyabr ay ı ndan
m art ay
ı na q
ə d ə r) t ə sir ə qar
şı hə ssasd
ırlar. Bu davran ışla r
n d ə qiq vax
t ı havanın mövsümi də yi ş
ənliyində n h
ə dsiz d
ə r ə c ə d ə as
ılı d ı r. Balıqlar Balıqlarla bağlı tə dqiqat 2013- cü ilin dekabr ayında Pirsaat kəsişmə sind ə
ə yata
keçirilmişdir. Bu çay 2011- ci ildə
balıqlarla bağlı tədqiqatların həyata keçirildiyi Ağsu və Qarabağ Kanalına çox bə nz ərdir. Pirsaatda aparılan tədqiqatlarda ümumi növlə r qeyd ə
alınmış və
Qırmızı Kitaba daxil edilmiş heç bir növ müşahidə edilməmişdir. Ağsu və
Qarabağ kanalında aparılan tədqiqatlarda da həmçinin ümumi və geniş yayılmış balıq növləri müə yy ən edilmişdir. Bu tədqiqatların sorğu keçirilən zaman balıqların müxtəlifliyi haqqında yalnız
ümumi tə svir verdiyini n ə z ə r ə alaraq, çaylarda başqa növlə rin d ə
ola bilməsi mümkündür. Lakin n ə z ə rd ə tutulan kəsişmə
mə
ə q ə sind ə t əbii mühitin müxtəlifliyi çox aşağıdır və
ona görə
d ə , h ər hansı mühüm balıq növlə rinin bu çay k əsişmə sind
ə kürü
tökə c əyi ehtimal edilmir. Çayın axını və bulanıqlılığı il ə rzind ə
əyişir, lakin pik axınlar zamanı axın sürə ti v ə
bulanıqlılıq xeyli artır.
Pirsaat çayı ilə k əsişmə açıq tipli kəsişmə
metodundan istifadə etməklə
olacaq (baxın Bölmə
5.6). Açıq tipli çay kəsişməsinin balıqlara potensial təsirləri (maneənin yaranması, balıqların kürütökmə
mühitlə rinin deqradasiyası, çöküntülərin atılması) CQBKG üzr ə
Ə MSSTQ-nin son variantının müvafiq bölmə sind
ə t
əsvir edilə n t
əsirlərlə
eyni olacaq və bu informasiya üçün h əmin bölmə y ə
istinad edilməlidir .
Ç ayın sahil zolağında y u va salan fauna növ l əri
Çay la r ı n sahil zol a ğı
salan fauna
növlə ri ço
xalma
dövrün d ə
müdaxilə v ə ölüm
( şə rti olar aq a
prel ayı ndan
iyul ay
ı na q
ə d ə r) v ə t ə bii
mühitin
mə hv o lma
s ı , deqradasiyas ı v
ə ya
parçal a nm as ı t ə sirin
ə qar
şı h ə ssasd ırlar
. Lutra lutra (Adi su samuru – ARQK, NT) növünün Pirs aat çayı boyunca hə r ə
ət etməsi mümkündür, lakin nə z ə rd ə
tutulan kəsişmə
mə nt ə q ə sind
ə
onların fasilə etmə
si v ə
ya çoxalması ehtimal edilən mühit yoxdur .
Su sam u rl ar ı ə
sas ə n balıqlar v
ə
digə r su heyvanları ilə
qidalanı
r. Onlar
yuv al arda, s ə ciyy ə vi
olar aq s
ə th ə ç ıxmış
ağ ac k ö k lə rind ə v ə ya yer
ə y ıxılmış a ğacl
a rda çox
a lı r v ə s ıx T əsirlə r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-28
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
ça y bitkilə rinin
ol d uğu çayl
ara üs tünl
ük verir lə r. Su sa m ur l ar ı n ı n populyasiy as ı haqq ı nda
heç bir yeni məlumat olm asa da, o nlar
ə n az ı 1 980-ci
illə r ə q ə d ə r Az
ə rbaycanda gen i
yay
ılmış d ı r 6 . Suda ol an qi
dalardan (xüsusilə
balı q) as ılılıqla
r ı na gö r ə , on l ar yuv ala r ı dağıl d ığı halda
v ə ya çay m ühitinin mə hvi v
ə ya parça lanm a
nda suyun çi rklə
n mə si v ə t ə bii
m ühitin
mə hvi t
əsirlə rin
ə qa
rşı hə ssasd
ırlar .
Çaylarda
eroziya pro blem
i olarsa
, h əmin
prob lem
in aradan q al d ı r ılma s ı üçün h ə yata
ke çirilə
n h ə r hans ı sahil d
əmir -beton b ə rkit
mə t
ədbirlə ri su
sam urunun ya ş ad
mühitə
t ə sir ed ə
bilə r, ba
xmayar aq ki, bu kimi i
rin h əmin
növlə
rin t ə bii are alı n ı n olduğu
mü hit ə
böy ük t ə sir et mə si
gözlə ni lmir .
Bir neç ə di
gə r gen i ş yay ılmış heyvan növlə ri d
ə çay s
ahillə rind
ə
yuvalarda yaş ay ı r, bu növlə r ə Al cedo atthis (suquz ğ unu) v ə M erop s apia s te r (ar ı yey ən) daxildir və on
l ar da eyni lə
v ə ya ölüm t
ə sirin
ə qar
şı h
ə ssasd
ırlar . Bu növlə rin n ə z ə rd ə tutulan kəsişmə
mə
ə q ə sind ə
Pirsaat çayında belə istifad ə
sinin heç bir d əlili yoxdur, beləliklə d ə
mə nfi t
ə sir
ə
məruz qalma riski çox aşağıdır.
Sahilyanı zolağa aid olan növlə rin h ə r ə k ə ti Açıq tipli çay kəsişmələ rind ə
çaylardakı su axınına müvə əti maneə yaranması ehtimalı mövcuddur. Bu, onu ifadə
edir ki, sahil zolağına aid olan növlər (Lutra lutra kimi) tikintinin aparıldığı sahə d ə su axını boyunca hə r ə
ə t ed
ə
bilmə y ə c ə k (
əgər hazırda mövcuddurlarsa). Lakin, işlər gecə
davam etdirilmə y ə c ə k v
ə
ağır mexanizmlər/avadanlıqlar gecə boyu çay k ənarında qalmayacaq. Belə olduqda, qısa müddə t ə
ə h
əyata keçirilən açıq tipli k əsişmələ rin tikintisi ə rzind ə
çay sahilləri boyunca heyvanların hə r ə k ə tin
ə
maneə yaranmayacaq. Bu, növlərin çay sahillə ri boyunca h ə r ə k əti davam etdirmə sin ə v ə
ya iş sah ə sinin ist ənilə n t
ə r ə find ə
sudan çıxmasına, sahil boyunca hə r ə k ət etmə
sin ə, işlə
rin görüldüyü sahə nin ətrafında üzmə sin ə v ə
digə r t ə r ə fd ə yenid ən suya daxil olmasına imkan yaradır .
M ə m əlilər, s u da - quruda yaşayan l ar və sürünənlə r Boru k
əmə ri
ma r ş rutu boyunca yarasa l ar ı n bir neç ə
, o cü mlə
d ə n QK-a daxil
edilm i ş b ə zi n
ö v lə rin ə
rast gəlmə k mümkündür :
• Palaz
q ulaq
yarasa ( Barbastella leucomelas ) – QK
•
Kiçik na l burun yarasa ( Rhinolophus hipposideros ) – QK
•
Botta palaz qu laq yar
asa ( Eptesicus battoae ) – QK
•
İtiqulaq g ec ə
şə bp ə r ə si ( Myotis blythii ) – QK.
İlin
f əslində
n as ılı
olaraq
yara sal
ar müxtəlif
yer lə rd ə
g ec ələyirlə
r (q ış
vax t ı ge c ələmə t ələblə ri yay
vax t ı ge c ələmə
t ələ
b lə rind ə n f
ərqlə nir).
Ümumi t ələ b k ə skin havadan mü hafiz
ə
olun an, y ı rt ı c ıla r ı n daxil
o la
bilmə diyi v
ə
münasib temperat
ur rejimi olan
yerlə
rdir. Boru k əmə
ri ma r ş rutu boyunca yarasa l ar
c ələ
y ə
bilə c əyi elementlə r ə a ş a ğı dak ılar daxild ir:
Binalar (xüsusilə
damında boşluqları olan) •
Bo şluql
ar ı
olan böyük, y aşlı ağacl
ar.
Tikinti zama n ı bu elementlə rd ə
ə r hans
ı biri k
ə na rlaş d ı r ılmalı olarsa, yarasa
l ar ı n mə hv edilmə si v
ə ya
m ü daxilə y ə
mə ruz qa
lm as ı v ə
onl ar ı n g ec ələmə
m ühitinin məhv olm
as ı ri
ski mövcu
ddur. Boru k əmə
rinin tikintisi h əmçinin
a z mi
qdard a yem toplama mühit i nin mü
v ə ə ti
itirilməsi ilə n ə tic ələ
n ə
bilə r.
Ə traf
relyefdə h ə ddind ə n art ı q alternat iv t ə bii m ü hit old u ğ undan, bu t ə siri n mi qyas
ı n ı n kiçik olma
s ı
gözlənilir .
Marşrutun nə z ə rd ə
tutulan əlavə hiss
ə sinin Az
ə rbaycanda t ə zahür ed
ə n, ARQK-
na daxil edilmiş hər hansı suda - quruda yaşayan növlə r t ə r ə find
ə n istifad ə
Boru k
əməri marşrutunun nə z ə rd ə
tutulan əlavə hiss
əsi ilə k əsişə n ə razid ə ARQK-
na daxil edilmiş iki sürünən növü və
IUCN Qırmızı siyahısına daxil edilmiş bir sürünən növü nisbə t ə n geniş yayılmışdır, ona görə d ə burada izlənməsi mümkündür.
T
r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-29
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
Zamenis (
)
(Avropa dırmaşan bağailanı; LC, ARQK) kol - kos basmış və
hündür sahilyanı təbii mühitə üstünlük verir, lakin bataqlıq mühitində n k ə
yayılmışdır. Bu növlə r orta
ə h əmiyyə t d ə r ə c ə si v ə h əssaslığa malik olan növlər hesab edilir. Həmin növlə r ə
ə nd t
ə s ərrüfatı sahələri arasında sahə k ənarı mühitlə rd ə
rast gəlinə
bilə r.
(Avropa Bataqlıq Tısbağası; NT) zəif axan və durğun sularda və ya h əmin
suların yaxınlığında mövcud olur. CQBKG marşrutunun üzə rind
ə
bir çox su axınlarında h əmin növ qeydə
alınmışdır, lakin marşrutun nə z ə rd ə
tutulan əlavə hiss ə sind ə qeyd
ə
alınmayıb. Bu növ torpaqda və
ya bitkilər arasında yuvada yumurta qoyur, və eyni y uvanın
olduğu yerə h
ər il gələ
bilər. Növlə r orta ə h əmiyyə t d
ə r ə c ə si v ə h
əssaslığa malik olan növlərdir. Həmin növ kə nd t ə
ərrüfatı sahələri arasında kiçik suvarma kan a llarında rast gəlinə
bilə r.
graeca ( Aralıq də nizi t ısbağ
as ı – VU , QK) quru aç ı q sah
ələ rd ə mə skun l a şı r v ə
bec ərilə
n k ə nd t ə s ə rrüfat ı
torpaql ar ı istisna olmaqla
(bu torpa qlar
da nadi r hallarda rast gəlinir), n
ə z ə rd ə
tutulan əlavə boru k əmə ri
seksiyasının m ar ş rutunun k ə si ş diyi
mühitlə rin
çox unda rast gəlinə bi
lə r.
Cütləşmə
heyvanl ar ı n q ış
yuxusund an ay ılm
as ı ndan bir q ə d ə r sonra ba
şl ay ı r v ə di ş i t
ısbağal ar
il
ə rzind ə yazdan yaya q ə d ə r bir neç ə yerd ə
yumur ta yuvası
qoya bilə
r. Ayrı
- ayrı fərdlə r (çünki onlar asta sürətlə h ə r ə k ə t edir) f əal möv
s ümdə
avtomobillə rin v ə
maşın - mexanizmlə rin t ə sirin ə
qarşı həssasdırlar və h əmçinin qışlama zamanı onların ağacların və
kolların dibi kimi sıx bitki örtüyünün altında qışlaması müşahidə oluna bilər. Yumurtalar olan yuvalarda torpaq işlə rin ə
qarşı həssas ola bilər. Ümumiyyətlə , n ə z ə rd ə
tutulan nə z ə rd ə tut ulan əlavə boru k
əməri seksiyasının keçdiyi bölgə d ə növlə
r geniş yayılmışdır və
ona görə
d ə, populyasiya sə viyy ələ
rinin tikinti n ə tic ə sind
ə risk
ə
mə ruz q alm as ı ehtimal edilmir Ona görə d ə, onların ə h əmiyyə
t v ə h əssaslıq də r ə c ə si orta s ə viyy ə d ə dir.
Boru k əmə rinin
əlavə hiss
ələrinin tikintisinin məməlilə r, sürün
ənlə r ə v ə suda-quruda yaşayanlara digər potensial təsirləri aşağıda sadalanır:
•
KS-nin t əmizlənməsi qışlayan heyvanlar üçün narahatlıq yarada bilə r • Torpaqqazan avadanlıqlar yuvaları və
çoxalma sahələ r ini dağıda bilə r v ə
giriş - çıxış yollarındakı avtomobillə r asta h
ə r ə k ə t ed ən heyvanların üzə rind
ə n keç
ə
bilə r •
Tikinti zamanı qurğu və
mexanizmlə rd ə n v ə
partlayışdan gələ n s ə s- küy canlı mühitdə
narahatlıqla nə tic ələ
n ə
bilə r • KS-nin t
əmizlənməsi, torpaq qalaqları, boru kəmərinin düzülmə si v
ə
xə nd əklə
rin açılması kiçik məməlilə r, suda- quruda yaşayanlar və sürün ənlə
rin h ə r ələ tin
ə
müvə əti maneə
yarada bilə r •
X ə nd əklə r v
ə
digər qazıntılar tə k-t ək heyvanların düşə
bilməsi, düşmə n ə tic ə sind
ə
xə sar ət alması və
xə
ə kd ən çıxa bilməməsi riskini daşıyır •
B ərk tullantıların və
ya kimyəvi maddələ rin q əza dağılması qurunun florasına tə sir ed
bilər ki, bu da quru florasında müə yy ə
ərazi ilə
məhdudlaşan təsirlərlə n ə tic ələ
n ə
bilə r
•
Tikinti işlə rind ə n v ə
ya torpaq qalaqlarından yaranan toz heyvanların tə n ə ffüsün ə
mə nfi t ə sir ed ə
bilə r. Quşlar Torpaqda yuva sa l an qu
şlar poten
sial
olar aq boru k əmə
ri marş
rutu boyunca bütün t ə bii mühitlə rd ə yuva s alı
r, üstünl
ük ya xşı bitki
örtüyünün v ə az maneələ rin o
lduğu ye
rlə r ə verilir.
Onlar
xüsusilə
ço xalma
mö vsü mün d ə ( şə rti olar aq a
prel ay
ı ndan
iyul ay
ı na
q ə d ə r) t
ə sir
ə qar
şı h
ə ssasd
ırlar. Bu za
m an yu
murtal ar kor
l ana, yetkin q uşl ar üçün m ane
ə yarana bilə r ki, bu da y ı rt ı c ıla
r ı n hücumu na
mə ruz
qalm a riskini art ırma
ikinci d ə r ə c əli t
ə sir
lə n
ə tic
ələ n ə bi lə r. Çoxalma
möv s ümün
d ə n k ə nar bu qu şlar tikintinin t ə sirin
ə
ço x az h
ə ssasd
ırlar, çünki o nl ar müvə
ə ti müdaxilə
yerlə rind ə n uza ql a şmaq qabiliy
y ə tin ə
malikd i rlə
r. KS üz ə rind ə torpaqda yuva sal an
ə ks ə r qu şla
r ı n toplanm as ı adi v ə
çox rast
gəli n ən növlə ri ə hat ə edir v
ə ona
gö r ə d ə , ayr ı -ayr
ı heyvanlar t ə sir ə
mə ruz
qala
bilə r. Lakin T əsirlə r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-30
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
ümumi populy asiyan ı n t əhlü k ə altında olm as ı
ehtimal edilmir . Turac ( Francolinus francolinus – ARQK, LC) 2013- cü ilin noyabr ayında nə z ə rd ə
tutulan marşrut üzə rind
ə
ap arılmış tədqiqatlarda qeydə
alınmışdır. Bu növ geniş və
sabit qlobal populyasiyaya malikdir, lakin Azərbaycanın Qırmızı Kitabında təhlükə
altında olan növ kimi təsnifləndirilir. Bu növ yazda, səhra mühitlə rind
ə torpaqda v ə k
ə nd t
ə s ərrüfatı torpaqlarında yu va qurur. Ona görə d ə
ə z ə rd ə
tutulan marşrut üzə rind
ə
olarsa, yuvalar dağılma və ya itmə
t əhlükə sin ə
məruz qala bilə r.
Q ışlayan qu şlar
KS boyunca yar ım t ə bii
mühi td ə n istifad ə ed ə
bilərlə r, lakin
onlar
bütövlüyün p
ozulm as ı na x üsusi h ə ssas
deyillə r. Çünki on l ar
m üda
xilə ba
ş ver
ə n ə razid ə n k ə nar l a şmaq qabiliyyə tin ə
malikd i rlə r v ə KS-d ə n k
ə narda
bol alternativ şə rait
mövc uddur.
KS q ışlayan
qu şl ar ı n böyük po pul
y asiyal
ar ı n ı n qeyd
ə
alındığı h ə r hans ı
ə ra zilə
rd ə n ke çmir.
O na gö r ə d ə , tikinti v ə
istismara ver
mə f əaliyyətlə ri y alnı
z q ı sa müddətli müdaxilə y ə s ə b ə b ola bilər, lakin ü m u mi populy asiyan
ı n t
əhlü k ə al t ında olması
ehtimal edilmir .
Boru k əmə ri h
əmçinin quşların çoxalması, miqrasiyası və
ya qışlaması üçün zəruri ola bilə n h ər hansı böyük bataqlıq sahə si v ə
ya göldən keçmir .
Qısaca qeyd etsə k, tikinti f əal iyy
ətlə rinin
ə sas h
ə ssas resepto rlara qar
şı poten
sial t
ə sir
lə ri
a ş a ğı dak
ılardı r:
•
Hə ssas t
ə bii
mühit his s ələrinin itirilmə si, korlanması v ə
ya parçalanm as ı •
Iris acutiloba
(QK) növlərinin yerli populyasiyasının(populyasiyalarının) müə yy ə n hiss əsinin itirilmə si •
Çaylarda əsas mə hs ul dar lığı
n azalma
s ı , onur ğ as ızları n əzilmə
si, balıqlara yaxud digə r sua biotasına qar şı mə
hvedici v ə ya yar ı - mə hvedici t ə sir lə r (o c
ümlə d ə n kürü tökmə
m ühiti nin korlanması)
• Yuvalarda olan körpə
heyvanlar və yuvalarda olan yumurtalar və ya cüc ələr məhv edilə bilə
r •
KS-d ən bitki örtüyünün və
torpağın üst qatının təmizlənməsi zamanı bütün fəsillə rd ə
quru faunasına (məs., Testudo graeca) müdaxilə v ə ya onların mə hvi •
Süni işıqlandırma nə tic
ə sind
ə
yarasaların gecələmə mühitlərinin itirilməsi (baxmayaraq
ki, bu
çox
ehtimal edilmir),
yem
əldə
etmə
mühitinin
müvə
əti itirilmə si v ə
heyvanların h ə r ə k ə ti, h
əmçinin yem əldə
etmə f əaliyyətinin potensial pozulması
•
KS-d ə n bitki ö rtüyünün v ə
n üst qat ı n ı n t
əmizlənmə si
zam a nı bütün f əsillə
rd ə
( şərti olaraq a pre l a
y ından iyul a y ı
ə d ə r) torpaqd a yuva salan q u şlara müdaxilə v ə
ya onla r ın mə hvi. 10.7.3.2 İstismar fazasında KG0-da n
ə z ə rd ə
tutulan yeni ərsinləmə
stansiyası yarım -t əbii gilli səhrada (Salsolosum - nodulosae), orta ekoloji də y ə r ə v ə narahatlığa qarşı yüksə k h əssaslığa malik olması hesab edilə n t
əbii mühitdə
yerləşir.
Boru k əmərini korroziyadan qorumaq üçün xarici cə r əyanla katod mühafizəsi sistemində n istifad
ə
edilə c ək, baxın Bölmə
5.4.6. Bu sistem bütün dünyada istifadə edilir və
ə
ə biyyat
axtarışında sistemin yer sə thind
ə
misal olaraq, heyvanların hə r ə k ə tin
ə h
ər hansı tə sir
ə
s ə b əb olması ilə bağlı heç bir qeyd aşkar edilməmişdir .
t ism
ar za manı
boru k əmə
rin ə cari texniki
xidmə t v ə boru k əmə rinin
yoxlanılma s ı flora
v ə
faunaya m üd axilə yara
da bilə r. Xüsusi lə , b
ə rpa i
şlə rind
ə əqliyyat vasit
ələ rinin idar ə
si (qrunt yoll
arda) bitki ö rtüyünün b ə rpa
olm as ı n ı n qar şı s ı n ı
ala bilə r v
ə t
ə bii
mühitin uzun
müd d ətli itirilmə
si, deqradasiyas ı v ə parça
l an m as ı ilə
n ə tic ələ
n ə
bilə r. Lakin BTC/CQBK-nin istis m ar hey
ə tin
ə
yalnı z fö vq əl ad ə v ə ziyy ə td ə KS boyunca n əqliyyat vasit
ələ rini idar ə
y ə icaz ə
verilir.
Layih ə nin isti sm ar
mü dd ə tind ə , boru k əmə rinin
salınma s ı ndan sonra k ə si şmələ rd ə t ə bii eroziya proses lə ri b aş ver
ə rs ə , çaylar
da qabio nlar
v ə ya daş
tö k mələ
ri kimi
yeni v ə ya əla v ə sahil
d əm ir-beton b ə rkit
mə i şlə rinin apar ılma
s ı z əruri ola bi
lə r.
Bu, yuxarı da
Bölmə 10.7.3.1- d ə
ldiyi kimi, çaylara tə sir
lə r lə n ə tic ələ n ə bilə
r. T əsirlə r v ə T əsirazaltma Tədbirləri (Planlaşdırılmış Fəaliyyətlə r)
10-31
CQBK- nin Genişləndirilmə si Layih ə si, Az ə rbaycan
Ə traf Mühit ə v
Sosial Sahə y ə
əsirin Qiymətləndirilməsinin Əlavə si
Yekun variant
Ə rsi nləmə
stansiyas ı nda i şıqlandırma yara
sal ara t
ə sir et
mə k poten
sialına malikd ir (ba
xı n:
Bölmə 10.7.3.1). 10.7.3.3 T əsirin xü l a s əsi və ə h ə m iyyətinin qiy m ətləndirilməsi CQBKG üzr ə
MSSTQ- nin son variantında Cə dv əl 10
-12-d ə n ə z ə rd ə
tutulan tə sira
zaltma t ədbirlə rinin h əyata keçirilmə sind ə
ə vv əl və sonra ekologiyaya potensial ümumi təsirlə rin ə
əmiyyətinin qiymətləndirilmə si t
əqdim edilib. Layihənin layihələndirilmə sind
ə n
ə z ə rd ə
tutulan dəyişikliklərin ümumi təsirlə ri CQBKG Layih əsinin qalan hissə s i üçün müə yy ə n edilmiş təsirlərlə eynidir v ə
Ə MSSTQ-nin son variantındakı həmin cə dv ələ istinad edilməlidir.
C ə dv əl 10-5-d
ə
növbəti bölmə d ə
müzakirə
edilə n, n ə z ə rd ə tutu lan
t əsirazaltma tədbirlə rinin h əyata keçirilmə sind ə n ə vv əl və sonra layihə nin layihələndirilmə sind ə ki d əyişikliklə r n
ə tic
ə sind
ə sah
ə y ə xarakterik olan ekoloji təsirlə rin ə
əmiyyətinin qiymətləndirilməsi göstərilir. Bu cə dv ələ ərsinləmə
stansiyasının dəyişdirilmiş yeri daxil edilib .
Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|