Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

4 B Ə K İL   O Ğ LI  Ə M RANIN  BOYINI  BƏYA N  E D Ə R
D 236
D237
5  Qam  Ğan  oğlı  xan  Bayındır yerindən  durmışdı.  6 A ğ  ban 
evini  qara yerin  üzərin ə  dikdirmişdi.  Ala  sayvan  7  gög  yüzinə 
aşanmışdı.  Bin  yerdə  ipəg  xalıcası  8  döşətm işdi.  İç  Oğuz  Daş 
Oğuz bəgləri  yığnaq 9  olmışdı.
D oquz  tüm ən  Gürcüstanın  xəracı  gəldi:  10 bir at,  bir qılıc, 
bir  çom aq  gətirdilər.  Bayındır  xan  qatı  11  səxt  oldı.  D ədəm  
Qorqud  gəldi,  şadlıq  çaldı.  12  “Xanım ,  niyə  səxt  olursan?”  -  
dedi.  Aydır:  “N ecə  səxt  olmayam?  13  H ər  yil  altun-aqça  g ə- 
lürdi,  y ig id ə-b əg ə  verirdin,  xatirləri  1  xoş  olurdı.  Şimdi  bunı 
kim ə  v erər kim,  xatiri  xoş  2  ola?”  -  dedi.
D ədə Qorqud aydır:  “Xanım,  bunun üçini  d a x ı3 bir yigidə 
verəlim ,  -   dedi,  -   O ğuz  elinə  qaravul  olsun!”  -   dedi.  4  Xan 
Bayındır “K im ə v erəlim ?” -  dedi, sağına-solına b a q d ı.5  K im - 
sə  razı  olmadı.  “B ək il”  derlərdi,  bir  yigit  vardı.  Ana  6  baqdı, 
aydır:  “Sən  n ə  d ersən ?”  Bəkil  razı  oldı.  Qalqdı,  7  yer  öpdi. 
D ədəm  Q orqud him m ət qılıcın belinə bağladı.  Ç o m ağ ı8 om u- 
zına  bıraqdı.  Yayı  qarusına  keçürdi.  Şahbaz  9  ayğırı  çəkdirdi, 
buda bindi.  X əsm ini,  qövmini  ayırdı,  10  evini  çözdi.  Oğuzdan 
köç  eylədi.  B ərdəyə,  G əncəyə  11  varub vətən  tutdı.  Doquz tü- 
mən  Gürcüstan  ağzına  12  varub  qondı,  qaravullıq  eylədi.  Yad- 
kafır  gəlsə,  başın  13  Oğuza  orməğan  göndərdi.  Yılda  bir  kərro 
Bayındır xan  1 divanına  varardı.
Yenə  Bayındır xandan adam gəldi, “te z 2 gələsən” deyii;  pos 
Bəkil gəldi,  pişkeşin  çəkdi.  B ayındır3  xanın  əlin  öpdi.  Xan  doxi 
Bəkili  qonaqladı.  Yaxşı 4  at, yaxşı  qaftan, vafır xərclıq  verdi.  Üç 
gün  tamam  5  ağırladı.  “Üç gün dəxi  Bəkili  av-şikar otilə qonaq- 
layalım ,6 bəglər!” -  dedi.
Av  çığırtdılar.  Çün  av  yarağı  oldı,  kim  atın  7  ögor,  kim 
qılıcın, kim  çəküb ox atm ağın ögər.  S alurQ azan 8 nə atın ögdi, 
nə  kəndin  ögdi;  am m a  bəglərin  hünərin  9 söylədi.
Üç  yüz  altmış  altı  alp  ava  binsə,  qanlu  10  keyik  üzərinə 
yüriş  olsa,  B əkil  nə  yay  qurardı,  11  nə  ox  atardı.  Haman  yayı 
biləgindən çıqarardı,  12  buğam n-sığım n  boynına  atardı,  çəküb 
durğuzardı.  13  Arıq  olsa,  qulağm  dələrdi,  avda  bəllü  olsun

D239
deyü;  1  amma  semüz  olsa,  boğazlardı.  Arıq  olsa,  qulağm   d ə - 
lə rd i,2  avda bəllü olsun deyü;  am ma semüz olsa, b o ğ az la rd ı.3 
Ə gər b əg lər keyik alsa,  qulağı  dəlük olsa,  “B əkül  sünicidir”  4 
deyü  B əkilə  göndərərlərdi.
Qazan  bəg  aydır:  “Bu  hünər  atınmıdır,  5  ərinm idir?” 
“Xanım , ərindir”, -  dedilər. Xan aydır:  “Yoq, at iş lə m ə s ə ,6 ə r 
ögünm əz.  H ünər atındır” , -  dedi.  Bu söz B əkilə  xoş  gəlm ədi. 
7  B əkil  aydır:  “Alplar içində bizi  qusqunum uzdan balcığa b a- 
turdun” , - 8  dedi.  Baym dır xanıii bəxşişin öninə  dökdi.  X ana 9 
küsdi. Divandan çıqdı. Atın çəkdilər. Ala gözlü  10 yigitlərin alub 
evinə gəldi. Oğlancıqları qarşu g ə ld i,11 oxşamadı. A ğ y ü z lü x a - 
tunına  söyləm ədi.  Xatun  12  burada  soylamış,  görəlim ,  xanım, 
nə  soylamış,  aydır:
Altun  13  taxtım  ayası,  bəgim  yigit!
G öz açuban  gördügüm,
Könül  1 verüb  sevdügüm.
Qalqubanı yerindən  durı  gəldin.
A la gözlü 2 yigitlərin yanına saldın.
Arqu beli  Ala dağdan dünin  aşdın.
3  Aqmdılı  görklü  sudan  dünin keçdin.
A ğ  alınlu Bayındır 4 xamii  divanına
dünin vardm, 
bəglərlə  yedün-içdin.
Qövmlü  5  qövm iylə  gənəşdim i?
ö ə r ib   başın  ğovğada qaldımı?
Qanı  x a n ım ,6  altunda yaxşı  atı  yoq!
Alnunda  altun  aşıq cübbəsi  yoq!
7  Ala  gözlü bəglərin  oxşamazsan.
Ağca  yüzlü  görklüiilə  8  söyləşm əzsən,
nədir halıii? -  dedi.
Bəkil  soylamış,  g ö rə lim ,9  xanım , nə  soylam ış,  aydır:
Qalqubanı  yerim dən  durı  gəldim.
Y elisi  10 qara Qazılıq atm  butun bindim.
A rqu beli  Ala dağdan  11  dünin aşdım.
Aqındılı  görkli  suyı  dəlüb  dünin keçdim .
D240
D241
12  Ağ  alınlu  Bayındırın  divam na  çapar vardım.
A la gözlü  b əg lərlə  13  yedim -içdim .
Q övm lü qövm iylə  görklü  gördüm.
X anım ızıii n əz əri  bizdən  1  dönmüş  gördüm.
E li-güni  köçürüfi,
doquz tüm ən  Gürcüstana  2  gedəlim!
O ğuza asi  oldum ,  bəllü bilin!  -  dedi.
Xatun  3  aydır:  “Yigidim , bəg yigidim!  Padşahlar Tanrımn 
kölgəsidir.  4  Padşahına  asi  olanın  işi  rast gəlm əz.  Arı  köiiüldə 
5  pas  olsa,  şərab  açar.  Sən  gedəli,  xamm,  arqurı  yatan  6  Ala 
dağlarun  avlanm amışdır.  Ava bingil,  könlüii  açılsun!” -  dedi.
7 
B əkil  gördi,  xatun  kişinin  aqlı-kələcisi  eyüdür.  Qazılıq  8 
atın çəkdirüb,  butun bindi.  Ava  getdi.
Av  avlayu  gəzərkən  9 önindən bir yaralu keyik çıqdı.  B ə - 
kil  buiia at saldı.  10 Buğanın  ardmdan  irdi.  Yay kirişin  boynına 
atdı.  Buğa  11  acmışdı,  kəndüyi  bir  yuca  yerdən  atdı.  Bəkil  at 
cilavısın  12  yeiiim ədi,  bilə  uçdı.  Sağ  oyluğı  qayaya  toqındı, 
sındı.  13  B əkil  aru  durdı,  ağladı.  Aydır:  “Ulu  oğlum,  ulu  qar- 
daşım  1 yoq.  Haman  biləgindən  gəz  çıqarub,  atının  tərkilərini 
dartdı  2  urdı.  Qaftanı  altından  ayağın  bərk sardı,  var  3  qüvvə- 
tiylə atının yelisinə düşdi.  Avçılardan ayru d ilb ə n d i4 boğazına 
keçdi.  Ordusı  ucına gəldi.  O ğ lan cu ğ ı5  Əmran  bahadır babası- 
na qarşu gəldi.  Gördi  bəfizi  sararm ış,6 dilbəndi  boğazına  keç- 
miş.  Yoldaşlarını  sorub,  oğlan  burada 7  soylamış,  görəlim ,  x a- 
nım ,  ne  soylamış:
Qalqubanı  yerindən  d u r ı8 gəldin,
Yelisi  qara  Qazlıq  atın butun bindin.
A rq u r ı9 yatan  ala dağlar ətəg in ə  ava vardın.
Q ara donlu  kafırlərə  10 uğradınmı?
Ala  gözlü  yigitlərin  qırdırdıiimı?
A ğız-dildən  bir qac  "   kəlm ə  x əb ə r mafia,
Q ara  başım   qurban  olsun,  ağam,  sana!  -  dedi.
Bəkil  12  oğlına  soylamış,  görəlim ,  xanım,  nə  soylam ış;  aydır:
Oğul,  ay  13  oğul!
Qalqubanı  yerim dən  durı  gəldim.
-» » § 8 1 3 7 a s ~

D243
D244
Qara  dağlar öninə  1 ava bindim.
Qara donlu kafırlərə  uğramadım.
Ala gözlü yigitlərim  2  qırdırmadım.
Sağdır-əsəndir yigitlərim ,
oğul,  qayurma!
Üç  3  gündür qoşluğum  yox!
Oğul, at üzərindən məni qap, döşəgim ə 4 çıqar” , -  dedi.
A slan ənigi yenə aslandır; atası at ü z ə rin d ə n 5 qarvadı, tutdı 
döşəginə  çıqardı.  Cübbəsin üzərinə  büridi.  6  Qapusın örtdi.
Bu  yana  yigit  bəglər  gördilər kim,  av  bozılm ış,  h ə r  7  biri 
evlü evinə gəldi.
B əkil  beş  gün  oldı,  divana  çıqmadı.  8  Ayağının  smduğım 
kim səyə demədi.  Bir gecə döşəgində 9 qatı-qatı inlədi, ah etdi. 
Xatunı  ayıtdı:  “B əg  yigidim,  qalaba10lıq  yağı  gəlsə,  qayıtmaz 
idifi.  Butuna ala ox toxunsa,  11  əgilm əz idin.  Kişi qoynında ya- 
tan halalına sirrin deməzmi olur?  12 N ədir halın?” -  dedi.  Bəkil 
aydır:  “Görklüm,  atdan düşdüm,  ayağım  13  sındı”, -  dedi.
Ö vrət  əlin  əlinə  çaldı,  qaravaşa  söylədi.  1  Qaravaş  çıqub 
qapuçıya söylədi. Otuz iki d iş d ə n 2 çıqan bütün orduya yayıldı, 
“B əkil  atdan  d ü şm iş,3  ayağı  sınm ış”  deyü.
M əg ər kafırin casusı vardı. Bu x ə b ə ri4 eşidüb vardı, təkü- 
rə x əb ə r verdi.  T əkür aydır:  “Q alq u b an ı5 yerünüzdən  uru du- 
run, yatur yerdə bəg Bəkili tutun!  Ağ 6 əllərin qarusından bağ- 
lan.  ö afıllü cə  görklü  başın kəsin.  7 Alca  qanın  yer yüzinə  dö- 
kün.  Elin-günin  çapın.  Q ızın-gəlinin  8  yesir edin!” -  dedi.
M əg ər Bəkilin də anda casusı h az ırd ı;9 B əkilə x əb ə r gön- 
dərdi.  Aydır:  “Baş  yarağın  eylən,  üzərinüzə  10  yağı  g əlü r”,  -  
dedi.  B əkil  yuqaru  baqdı.  “G ög  ıraq,  yer q atı” ,  -   "   dedi.  Oğ- 
lancuğın  yanına gətürüb  soylamış;  görəlim ,  xanım,  12  nə  soy- 
lamış,  aydır:
Oğul,  oğul,  ay oğul!
Qarannuluca  13  gözlərim   aydını  oğul!
Güclü  belim  qüvvəti  oğul!
G ör  1 axır n ələr oldı,
nələr qopdı  m ənim   başım a,  -  dedi.
Q a lq u b a n ı2  oğul,  yerim dən durı gəldim .
D245
Boynı  sınsun  A1  ayğırı,  butun  3  bindim.
A v avlayub,  quş  quşlayub  gəzərkən  bunaldı,
sü ric d i,4  m əni  yerə  çaldı.
Sağ  oyluğum   sırıdı.
M ənim   qara başım a  nələr 5  gəldi.
Q ara-qara dağlardan x əbər aşmış,
Q anlu-qanlu  sulardan 6 x əb ə r keçmiş,
D əm ür qapu  D ərvəndindən  xəb ər varmış,
A lca  7  atlu  Şökli  M əlik qatı  pusmış.
Pusduğından  qara dağlara  8  duman düşmiş,
“Y atduğı  yerdə  bəg Bəkili  tutun” , -  demiş,
9  “Q arusından  ağ  əllərin bağlan” , -  demiş.
“Qan  alaca  ordusını  10 çapın” , -  demiş.
“A ğca  yüzlü  qızını-gəlinini  yesir ey lən ” ,  -  demiş.
"   Qalqubanı  oğul,  yerindən  durı  gəlgil!
Yelisi  qara Q azılıq  12  atun butun  bingil!
A rqurı  yatan  A la  dağı  dünin  aşğıl!
13 Ağ  alınlu  B ayındır xanın  divanına 
dünin varğıl!
A ğız-dildən  1  Bayındıra salam  vergil!
B əg lər  bəgi  olan  Qazanın  əlin  öpgil!
2  “A ğ  saqallu  babaırı  bunlu” , -  degil!
“Ə lbətdə və  əlb ətd ə Qazan bəg
m afia3 yetişsün dedi” , -  degil! 
G əlm əz olsan,  m əm ləkət bozılub
xarab  4 olur,
Q ızım -gəlinim   əsir getdi,  bəllü  bilgil!  -  dedi.
Bu  arada  5  oğlan  babasına  soylamış,  görəlim ,  xamm,  no  soy- 
lamış,  aydır:
Baba  nə  6 söylərsən,  nə  aydarsan?
B ağrım la yürəgim   nə  dağlarsan?
Qalqubanı  7 yerim dən  durmağım   çoq,
Yelisi  qara  Q azılıq  atıma binm əgim  8  çoq.
A rqubeli  Ala  dağı  avlayuban  aşmağım   yoq.
A ğ 9 alınlu  Bayındırın  divanına  varmağım  yoq.

D246
D247
Qazan kimdir?  M ən  anun  10 əlin  öpm əgim  yoq. 
Altundağı  A1  ayğırı  m ana vergil!
Qan  11  dərlədi  çapdırayım sənin  içün.
Əgni  bəg dəm ür donun  12 mana vergil 
Yeni  yaqa dikdirəyim   səninçün!
Qara polad  uz  13  qıhcın  mana vergil,
Ğafıllücə başlar kəsim  səninçün!
Qarğu  1 dalı  sügüni  m ana vergil,
K öksindən  ər sancayım sənin 2  içün!
A ğ yeləklü  ötkün oxın  mana vergil,
Ərdən  ərə  3  keçürəyim   sənin  içün!
A la gözlü üç  yüz yigidin
m a n a 4 vergil yoldaşlığa, 
D ini-M əhəm m əd  yolına
dürişəyim   səninçün!  -  dedi.
5 
B əkil  aydır:  “Ö ləyim   ağzın  içün,  oğul!  O la  kim,  m ən im  
keçmiş g ü n ü m i6 andırtm ayasan” , -  dedi. “M ərə, geyim im  g ə - 
türün,  oğlum  geysün!  A 1 7  ayğınm   gətürün,  oğlum  binsün!  E1 
ürkm ədin  oğlum  meydana  8 varsun-girsün!” -  dedi.
Oğlanı  donatdılar.  A tasıyla-9anasıyla  gəldi  görüşdi.  Ə llə - 
rin öpdi.  Üç yüz  10 yıgidi  yanına bıraqdı,  m eydana  vardı.
A1  ayğır qaçan  kim   11  yağı  qoxusın  alsa,  ayağm  y erə  d ö - 
gərdi,  tozı  gögə  12  çıqardı.
K afirlər aydır:  “Bu at Bəkilindir, biz q açırız” .  Təkür  13 ay - 
dır:  “M ərə,  onat görün.  Bu  gələn  Bəkilsə,  sizdən  öndən  m ən 
qaçaram ” ,  -   1  dedi.
Gözçi gözlədi. Gördi kim, at Bəkilin, Bəkil ü z ə rin d ə 2 degil, 
amma bir quş dəklü  oğlandır.  G əlüb təkürə  x ə b o r 3  verdi.  A y- 
dır: “At, yaraq və işıq Bəkilin, Bəkil içində degil!” —4 dedi.  T ə - 
kür  aydır:  “Yüz  adam  seçilün,  taraqa  çatladın,  oğlanı  5  qorqu- 
dun.  Oğlan quş yürəklü  olur,  meydanı  qor 6 qaçar”, -  dedi.
Y üz  kafır  seçilüb  oğlanın  üzərinə  gəlm iş.  7  Oğlana  kafır 
soylamış,  görəlim,  nə  soylamış,  aydır:
O ğ la n ,8 oğlan,  ay oğlan,
H aram zada oğlan!
Altında A 19  ayğırı  arıq  oğlan,
D248
D249
Qara polad uz  qılıcı  gödək  oğlan!
10 Ə lindəki  sügüsi  sınıq  oğlan!
A ğ tozlu yayı  gedə  11  oğlan!
B iləgində  doqsan  oqı  seyrək oğlan!
Y anındağı  12  yoldaşları  çıplaq oğlan!
Q arannulıca gözləri  çöngə  13  oğlan!
Şökli  M əlik  sana  qatı  pusdı.
M eydandakı  1  şol  oğlanı  tutun,
Q arusından  ağ əllərin  bağlan,
2  Ğ afıllicə  görklü başın  kəsin.
A lca  qanın  yüzinə  tökün, -  3  dedi.
Ağ  saqallu baban  varsa,  ağlatmağıl,
Ağ birçəklü 4  anan varsa,  bozlatm ağıl.
Y alnuz yigit alp  olmaz.
Yovşan  5  dibi  bərk  olmaz.
Qadası  yetm iş,  qavat oğlu  qavat,
Q ayıda  6  dön  buradan!  -  dedi.
Oğlan dəxi  burada soylam ış, g ö rə lim ,7 nə soylam ış, aydır:
H ə rz ə -m ə rz ə   söyləm ə,  m ərə  itim  kafır!
A ltım da  A 18  ayğırım   nə  bəgənm əzsən, -
səni  gördi,  oynar.
Əgnim dəki  dəm iir donum  9 çignüm  qısar.
Qara polad uz  qılıcum   qının  doğrar.
Qarğı  10 dalı  sügüm  nə bəgənm əzsən,
Köksün  dəlüb  gögə  pırlar.
Ağca  11  tozlu qatı  yayım  zarı-zarı  inlər.
Sadaqda  oxum  kişin  12 dələr.
Y anım da yigitlərim   savaş dilər.
Alp  ərə  qorqu  verm ək  13  eyib  olur.
B ərü  gəlgil  m ərə  kafır dürişəlim!  -  dedi.
Kafir  aydır:  '  “Oğuzun  arsızı  türkmanın  dəlüsinə  bənzər! 
B ağ-a,  şuna” ,  -  dedi.
2 Təkür aydır:  “Varun  sorun, oğlan Bəkilin nəsidir?” -  dedi.
3  Kafır gəlüb  oğlana soylamış,  görəlim,  necə soylamış;  aydır:

4 Altundağı  A1  ayğın  bilürüz B əkilindir,
Bəkil  qanı?
Qara polad  5  uz qılıcun  Bəkilündür,
Bəkil qanı?
Əgnundağı  dəm ür d o n u n 6 B əkilindir,
Bəkil  qanı?
Yanundağı yigitlər Bəkilindir,
Bəkil  qanı?
Ə gər 7  B əkil  bunda  imiş  isə,
G ecəyədəkin cəng edəydik,
A ğca tozlu  8  qatı  yaylar dartışaydıq.
A ğ yeləklü ötkün o x la r9  atışaydıq.
Sən B əkilün  nəsisən,  oğlan,
degil m izə!  -  dedi.
10 
B əkil  oğlı  burada  soylamış;  görəlim ,  xanım ,  nə  soyla- 
mış,  aydır:  11  “M ərə  kafir,  sən  məni  bilm əzm isin?  A ğ  alınlu 
B ayındır xanun  12 bəglərbəgisi Salur Qazan, qardaşı Qaragünə 
çapar yetdi.  13 D önəbilm əz D ülək Uran,  D özən oğlı Alp Rüs- 
D 250 
təm ,  B oz  atlu  1  B eyrək  bəg  Bəkilün  evində  içərlərdi,  səndən 
casus  gəldi.  2  Altm dağı  A1  ayğıra  B əkil  m əni  bindirdi;  qara 
polad uz 3 qılıcın qüvvət verdi; qarğu dalı sügüsin him m ət ver- 
di;  4  yanındağı  üç  yüz  yigidin  m ana  yoldaşlığa  qoşdı.  5  Mən 
B əkilin  oğlıyam,  m ərə  kafır!  B ərü gəl,  dögüşəlim !” -  dedi.
K a f ir 6 təkür aydır:  “Qatlan, m ərə qavat oğlı, m ən sana va- 
rayım!  -   dedi.  7  Altı  pərlü  gürzini  ələ  aldı,  oğlanun  üzərinə 
sürdi.  8  Oğlan  qalqanını  gürzə  qarşu  tutdı.  Y uqarudan  aşağa 9 
kafır oğlanı  qatı  urdı.  Qalqanını  avatdı,  tuğulqasım   10 yoğurdı, 
qapaqlarm   sıyırdı,  oğlanı  alımadı.  Gürzlə  11  dögişdilər,  qara 
polad uz qılıc  ilə dartışdılar, s ə r p ə -l2sərpə m eydanda qılıclaş- 
dılar,  çiginləri  doğrandı,  qılıc13lan  avandı,  bir-birin  alımadı. 
D 2 5 1 
Qarğu  dalı  sügülər  ilə  1 qırışdılar,  m eydanda  buğa kibi  süsəş- 
dilər;  köksləri d ə lin d i,2 sügüləri sındı, b ir-b irin  alımadılar. At 
üzərindən  ikisi  3  qarvaşdılar,  dartışdılar.  K afırün  güci  ziyadə, 
oğlan  zəbun 4 oldı.  Allah Taalaya yalvarub  soylam ış,  görəlim, 
necə  so y la m ış,5  aydır:
Y ucalardan  yucasan,
yuca Tanrı!
K im sə  bilm əz  necəsən,
6  görklü  Tanrı!
S ən A d ə m ə  tac  urdun,
Şeytana  lən ət  qıldun
7 B ir suçdan ötri
dərgahdan  sürdün.
İbrahim i  tutdurdun,
8  X am   gönə  çulğadun,
G ötürüb  oda  atdurdun.
Odı  bustan 9  qıldun.
B irligünə  sığındım ,  əziz  Allah,
xocam ,  m ana  m ədəd!  -  dedi.
10 
Kafir  aydır:  “Oğlan,  alındunsa,  Tannnamı  yalvarursan? 
Sənün 11 bir Tannn varsa, mənüm yetmiş iki bütxanam var!” -  dedi.
Oğlan  12  aydır:  “Ya  asi  məlun,  sən  pütlərünə  yalvarırsan, 
m ən  13  aləm ləri  yoqdan  v ar edən  A llahım a  sığındım ” ,  -  dedi. 
D252 
Haq  1 Taala C əbrayilə  buyurdı  kim:  “Ya Cəbrayil,  var,  şol 
quluma 2  qırq  ə rc ə   qüvvət  verdim ” ,  -  dedi.
Oğlan  kafıri  götürdi,  3  yerə  urdı.  Burnından  qanı  düdük 
kibi  şorladı.  Sıçrayub  4  şahin  kibi  kafırin  boğazın  ələ  aldı.
Kafır  aydır:  “Yigit,  5  am an,  sizün  dinə  nə  derlər,  dinünə 
girdim ” , -  dedi.  Parm aq  6 götürüb,  şəhadət gətürüb  müsəlman 
oldı.  Qalan  7  kafırlər bilüb,  meydam  salub  qaçdı.
Aqınçılar kafırin  8  elin-günin  urub  qızın-gəlinin  osir etdi- 
lər.  Oğlan 9 babasına m uştçı  göndərdi, “qırımım  aldum ” , -  d e- 
di.  Ağ  saqallu  10  babası  qarşu  gəldi.  Oğlınıfi  boymnı  qucdı. 
Dönüb  11  evlərin ə  gəldilər.
Qarşu  yatan  qara  dağdan  oğlana yaylaq  12  verdi.  Qaraqucı 
yügrək  atdan  təvləverdi.  A ğca  13  yüzlü  oğlına  ağca  qoyun  şü- 
D253 
lən  verdi.  Ala  gözlü  oğlına  1  al  duvaxlu  gəlin  aldı.  Ağ  alınlu 
Bayındır xana  pəncik  çıqardı.  2  Oğhn  aldı,  Bayındır xanın  di- 
vamna vardı.  Ə1  öpdi.
3 
Padşah  Q azan  oğlı  Uruzun  sağ yam na  ana yer 4  göstərdi. 
C übbə-çuğa  çırğab  geyürdi.

Dədəm  Qorqud  5  gəlübən,  şadlıq  çaldı.  Bu  oğuznaməyi 
düzdi-qoşdı,  6  “B əkil  oğlı  Əmramn  olsun!”  -   dedi.  Ğazilər 
b aşın a7 nə  gəldügin  söylədi:
Yum verəyin, xanım!
Yerlü qara dağların  8 yıqılmasun!
Kölgəlicə  qaba ağacın  kəsilm əsün!
Allah verən 9 üm idin üzülm əsün!
Günahınızı  adı  görklü M əhəm m ədə  10 bağışlasun,
xanım,  hey!!!
- • § # 8 1 4 4 g i s - -
U ŞU N   Q O C A   O Ğ LI  SƏ G R Ə K   BO YINI  " 
B Ə Y A N E D Ə R
Oğuz  zam anında,  Uşun  qoca  12  deyərlər*,  bir  kişi  vardı. 
Öm ründə  iki  oğlı  vardı.  U lu 13 oğlının  adı  Ə grək  idi.  Bahadır, 
D254 
dəlü,  yaxşı  yigid  1  idi.  Bayındır  xanın  divanm a  qaçan  istəsə 
v arır-gəlür2di.  B əglərbəgi  olan  Qazan  divam nda  buna  heç 
qapu-baca  3  yoğdı.  B əgləri  basub,  Qazan  önində  oturardı. 
Kim səyə  4  iltifat  eyləm əzdi.
M əgər xanım , genə bir gün bəgləri basub 5 oturıcaq T ərsu- 
zamış derlərdi, O ğuzda bir y ig it6 vardı, aydır:  “M ərə Uşun qo- 
ca oğlı, bu oturan b ə g lə r 7 hər biri oturduğı yeri q ılıcıyla-ətm ə- 
giylə  alubdur.  M ərə,  sən  8 başumı  kəsdin,  qanmı  tökdün,  acmı 
doyurdun,  yalıncaqmı  9 donatdın?!” -  dedi.
Əgrək aydır:  “M ərə Tərsuzam ış,  baş  10 kəsüb-qan tökm ək 
hünərm idir?”  -  dedi.  Aydır:  “Bəli,  hünərdir  11  y a” .
Tərsuzam ışın  sözi  Ə grəgə  kar  eylədi.  Durdı,  12  Qazan 
bəgdən  aqın  dilədi.  A qın  verdi,  çağırtdı.  Aqınçı  13  dərildi.  Üç 
D255 
yüz  say  cidalu  yigit  bunun  yanına  cəm   1 oldı.  M eyxanədə  beş 
g ün.yem ə-içm ə  oldı.  A ndan  Şiröküz  2  ucından  G ögcə  dənizo 
dəkin cl  çarpdı.  Ğ alaba toyum  oldı.  3  Yolı  Ə lincə  qalasına  uğ- 
ramışdı.  Q ara  tokür orada bir qorı  4 yapdırm ışdı.  Uçardan  qaz, 
tavuq;  yürürdən  keyik,  tavşan  5  bu  hovlaya  doldurub,  Oğuz 
yigitlərinə  bunı  dam  ctm işdi.
Uşun  6  qoca  oğlının  bu  qorıya  uğradı.  Qorının  qapusın 
ovatdılar.7Sığın-keyik, qaz-tavuq qırdılar; yedilor-içdilor.  A t- 
larının  8  əyərlərin  aldılar,  geyim lərin  çıqardılar.
M əgər  Q ara  Tokürün  casusı  9  vardı,  bunları  gördi.  Gəlüb 
aydır:  “M ərə,  Oğuzdan  10 bir bölük atlı  gəldi.  Qorum n qapusın 
ovatdılar,  atlarm ın  11  əyərin alub, geyim lərin çıqardılar.  M ərə, 
nə  durarsız?”  -  dedi.
Altı  12  yüz  qara  donlu  kafır  bunların  üzərinə  qoyuldılar. 
Yigitləri  13  qırdılar,  Ə grəgi  tutdılar.  Əlincə  qalasına  zindana 
bıraqdılar.
K atib  “Ulaş  o ğ lu   Salur  Q azan ”  yazm aq   istəm işdir.

D257
D258
1 
Q ara-qara  dağlardan  x ə b ə r  aşdı.  Q anlu-qanlu  sulardan 
x ə b ə r 2  keçdi.  Qalın  Oğuz  ellərinə  x əb ə r vardı.  Uşun qocanın
3  ağ-ban  evi  önində  şivən  qopdı.  Qaza  bəiizər  qızı-4gəlini  ağ 
çıqarub  qara  geydi.  Uşun  qoca  “Oğul,  oğu l!”  -   deyü  ağca  5 
yüzlü  anasıyla ağlaşdılar, bozlaşdılar.
İyəgülü  ulalur,  6  qabırqalu  böyür.  M əg ə r  xanım,  Uşun 
qocamn  kiçi  oğlı  S ə g r ə k 7  eyü,  bahadır,  alp,  dəlü yigit qopdı. 
Bir gün yolı bir d ə m əg ə  8  uğradı,  qondılar.  Y em ək-içm ək e t- 
dilər.  Səgrək m əst  oldı.  9 D ışra  ayaq yolına  çıqdı.  Gördi  kim, 
öksüz oğlan bir  10 qız  anı  çəkişür.  “M ərə,  noldınız?”  deyü bir 
şillə  birinə,  bir şillə  "   birinə  urdı.  Əski  donun  biti,  öksüz oğ- 
lanın  dili  12  acı  olur.  Biri  aydır:  “M ərə,  m izim   öksüzligimiz 
yetm əzmi,  bizi  13  niyə  urarsan?  H ünərin  var  isə,  qardaşın 
Ə lincə qalasm da əsirdir,  1 var,  anı  qurtar!”  -  dedi.
Səgrək  ayıtdı:  “M ərə,  qardaşım ın  adı  2  nədir?”  Ayıtdı: 
“Ə grəkdir” .  Ayıtdı  imdi:  “Ə grəgə  S əgrək y a ra şu r,3  qardaşım 
sağmış,  qayurmazam;  qardaşsız  Oğuzda  durm azam .  4  Qaran- 
fiulu gözüm  aydını qardaş!” deyü ağladı.  İçərü -  sö h b ə tə 5 gir- 
di. D əstur dilədi.  “B əglər, xoş  qalun!” -  dedi.  A tın 6 çəkdilər, 
bindi.  Çapdı, atasının evinə gəldi. A tından 7 endi. Anasının di- 
lin aradı.  Səgrək burada s ö y lə m iş,8 görəlim , xamm, nə soyla- 
mış,  aydır:
Qalqubanı,  ana,  yerim dən  durdı
9  Yelisi  qara Qazılıq  atım a butun bindim.
A rqun yatan A la  10 dağ ətəg in ə  vardım .
Qanlu Oğuz ellərində  d ə m ə k  var im iş,
11  andavardım .
Y em ək-içm ək  arasm da
ağ-boz  atlu bir çapar  10 gəldi.
Çoq zamanmış,  “Ə g rək ”  deyərlər*,
bir yigit tutsağm ış.
13 Qadir Tanrı  yol  verm iş,  çıqub  gəlm iş.
U lu-kiçi  qalmadı,  1 ol  yigidə qarşu getdi.
Ana, m en də varaym m ı,  n ə  dersin? -  2  dedi.
Anası  burada soylamış,  görəlim ,  xanım ,  n ə   so y la m ış.3 Aydır:
D259
Ağzıii  içün öləyim ,  oğul!
D ilün  içün  öləyim ,  oğul!
4  Q arşu yatan qara dağıfi  yıqılm ış  idi,
yucaldı,  axır!
A q ın d ılı5  görklü  suyun  sovğulmışdı,
çağladı,  axır!
Q aba ağacda 6  dal-budağın  qurım ışdı,
yaşanb-gögərdi,  axır!
7  Q alın O ğuz  bəgləri  izinə varsa,
sen varğıl!
01 yigidə  8 yetdügifidə
ağ-boz  atın  üzerindən yerə engil!
Ə1  q a v şırıb ,9 ol  yigidə  salam  vergil!
Ə lin öpüb, boynın quçğıl!
10 Q ara dağım   yüksəgi  qardaş  degil!
N ə durarsan,  oğul,  11  yortğıl!  -  dedi.
Oğlan  anasına  soylam ış,  görəlim ,  12  nə soylamış,  aydır:
Ana,  ağzın  qurısun!
Ana,  dilifi  çürisün!
13  M ənim  xud  qardaşım   varmış,
qayursam ,  olmaz!
Q ardaşsuz  1  O ğuzda dursam,  olmaz!
Ana haqqı Tafirı  haqqı  olmasaydı,
2  Q ara polad uz qılıcım  tutaydım,
Ğ afıllücə  görklü b a ş ıii3  kəsəydim ,
A lca qanın  yer yüzinə  tökəydim,
Ana,  zalım   ana!  -  dedi.
4 
Babası  aydır:  “Yanlış  xobərdir,  oğul.  Qaçan-gedən  senifi 
ağ a fi5  degil,  ayndır.  Ağ  saqallu  mən  babaflı  ağlatmağıl!  Q ancıq 
o lm ış6 anafiı bozlatmağıl!” -  dedi. Oğlan burada soylamış, aydır:
7  Ü ç yüz  altmış  altı  alp  ava binsə,
Q anlu  keyik  üzorinə  8 qovğa  qopsa,
Q ardaşlu yigitlər qalqar-qopar olur.
Q ardaşsız 9  m iskin  yigit ənsəsino